سونامی زعفران افغانی در راه است

خراسان رضوی با 60 هزار هکتار سطح زیرکشت زعفران و در اختیار داشتن 78 درصد از کل عرصه‌های زعفران‌کاری ایران، ناخدای کشتی طلای سرخ ایران است، با این حال این روزها سونامی حضور افغان‌ها در بازار تجارت این محصول به راه افتاده و به تهدیدی جدی برای زعفرانکاران ایران و اقتصاد منطقه تبدیل شده است.

در گذشته نه‌چندان دور تولید 3.5 کیلوگرمی زعفران خشک در هر هکتار در ایران، کشورمان را بر قله‌های افتخار جهانی نگه می‌داشت، در حالی که امروز افغان‌ها توانسته‌اند با تولید 10 تا 12 کیلوگرمی در هر هکتار، جایگاه کشورمان را در این زمینه متزلزل کنند.

به عقیده کارشناسان، توسعه نیافتن فرآوری این محصول و روش کاشت، داشت و برداشت سنتی در مناطق زعفران‌خیز کشور موجب شده سهم عمده‌ای از صادرات زعفران ایران براحتی در اختیار رقبای کشورمان قرار گرفته و سایه آنها را بر بازار هدف هر روز سنگین‌تر کند و به این ترتیب ریشه اصیل‌ترین محصول این سرزمین توسط خود کشاورزان این مرز و بوم و البته ناآگاهانه خشکیده شود.

چوب غفلت خودمان را می‌خوریم

رئیس شورای ملی زعفران در همین زمینه معتقد است: زعفران به عنوان یکی از منابع درآمد خراسانی‌ها با تهدید جدی مواجه است.

غلامحسین شافعی با بیان این‌که غفلت متولیان در حوزه زعفران باعث شد محصول استراتژیک کشور ما که ارزش افزوده بالایی نیز دارد، سهم کشورهای دیگر شود، در گفت‌وگو با مهر می‌گوید: نبود رقیب جدی در این عرصه در گذشته باعث شد ایرانی‌ها چوب غفلت خود را بخورند و کشورهایی مانند چین، هندوستان و افغانستان برای این محصول که مصرف آب کم و توجیه اقتصادی بالایی دارد، دندان طمع تیز کنند و بخواهند جای ایران را در بازارهای جهانی بگیرند.

وی با بیان این‌که اکنون افغان‌ها توانستند با زیر کشت بردن 650 هکتار زمین زراعی با متوسط میزان برداشت از واحد سطح در هکتار ده کیلوگرم زعفران،‌گوی سبقت را از ایرانی‌ها بربایند، تاکید می‌کند: ما با عملکرد 3.5 کیلوگرم در واحد سطح باید برای جبران گذشته با سرعت و جدیت بیشتری برای رسیدن به نقطه آرمانی حرکت کنیم.

نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران با اظهار تاسف از این‌که زعفران افغانستان در سال   2013 بهترین زعفران دنیا معرفی شد، می‌گوید: ما همه راه‌حل‌های مناسب و ضروری برای ارتقای محصول زعفران و جایگاه آن در دنیا را ارائه کردیم تا بتوانیم محصول زعفران را از ورطه نابودی نجات دهیم، زیرا این محصول به لحاظ ارزش افزوده با هیچ کالایی قابل قیاس نیست.

طرح بهبود کیفی  برگ برنده زعفرانکاران ایرانی

یکی از اقدامات انجام شده برای نجات زعفران ایرانی طی یکی دو سال اخیر اجرای طرح بهبود کیفیت‌ زعفران با هدف آگاهی‌بخشی و آموزش به کشاورزان و فرهنگسازی در این زمینه است که اکنون در خراسان رضوی در حال اجراست.

در این طرح ارتقای کیفی زعفران از مرحله تولید، بهره‌وری و برداشت زعفران، گام به گام به کشاورز آموزش داده می‌شود و ضمن اجرا با نظارت کارشناسان این محصول، به فرآوری شدن نزدیک می‌شود و نتایج نشان داده است که این امر می‌تواند برداشت زعفران را از 5/3 کیلو به ده تا 12 کیلو در هر هکتار افزایش دهد.

مجری طرح بهبود کیفیت‌ زعفران در خراسان رضوی طرح بهبود کیفی را برگ برنده زعفرانکاران ایرانی می‌داند و با تاکید بر این‌که ثمره طرح بهبود کیفی و استفاده از تکنیک‌های نوین، تولید زعفران ارزان‌قیمت است که بازار این محصول را در دستان کشاورزان این منطقه نگه خواهد داشت، می‌گوید: طرح ارتقای کیفیت و شناسنامه‌دار شدن زعفران از سال 1390 در مهد تولید زعفران ایران یعنی قاینات کلید خورد و نتایج درخشان آن موجب شد کشاورزان برای همراهی با این طرح در سال 91 و امسال نیز پیشقدم شوند.

علی حسینی با بیان این‌که زعفران‌های فرآوری شده در قالب طرح بهبود کیفیت از استانداردهای جهانی برخوردار بوده و تا سقف30 درصد نسبت به زعفران‌های فرآوری شده به صورت سنتی افزایش قیمت دارد، می‌افزاید: زعفران‌های فرآوری شده در مناطق اجرای آزمایشی طرح بهبود کیفیت، میزان کروسین «توان رنگدهی» بیشتری داشته و عاری از هر نوع آلودگی است.

وی با بیان این‌که امسال در این طرح سه تا پنج تن زعفران فرآوری می‌شود، خاطرنشان می‌کند: عملکرد محصول استحصال شده در این طرح، از میانگین 9 تا 13 گرم در هر کیلو گل به 15 تا 17 گرم افزایش یافته و قیمت آن نیز بیشتر شده است.

تضمین اصالت زعفران ایرانی با کد رهگیری

مجری طرح بهبود کیفیت‌ زعفران در خراسان رضوی با اشاره به راه‌اندازی30 ایستگاه فرآوری زعفران در روستاها و مناطق کشت زعفران در استان می‌گوید: در تمام مناطق زعفران‌خیز استان که بیشتر در جنوب خراسان رضوی قرار دارد، این ایستگاه‌ها راه‌اندازی شده است.

وی با اشاره به فرآیند دریافت مهر اصالت، کد رهگیری و شناسه زعفران به عنوان بخشی از این طرح،‌ یادآور می‌شود: اختصاص دادن کد رهگیری به زعفران، موجب اصالت بخشیدن به این محصول می‌شود و اگر این مهم صد درصد اجرایی شود، رقابت در این عرصه برای رقبای خارجی و حتی داخلی با کیفیت پایین، صرفه اقتصادی نخواهد داشت.

حسینی با بیان این‌که با اختصاص کد 15 رقمی از سوی کارشناسان این طرح به هر تولید‌کننده، مصرف‌کننده قادر است اصالت زعفران را از هر نقطه دنیا براحتی رهگیری کند، تصریح می‌کند: این محصول اکنون در ایستگاه‌های فرآوری زیر نظر نمایندگان شورای ملی زعفران، جهاد کشاورزی و بهداشت توسط دستگاه خشک، بسته‌بندی و پلمب می‌شود و دارای شناسه است تا معلوم باشد که هر بسته متعلق به کدام روستا و مزرعه است.

اسمی، مسئول واحد زعفران سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز با بیان این‌که زعفران در مقایسه با دیگر تولیدات کشاورزی استان به لحاظ مصرف آب، اشتغالزایی و بهره‌وری، قابل مقایسه با هیچ محصولی نیست و به جرات می‌توان گفت که زعفران محور اقتصاد خانوارهای روستایی در خراسان رضوی است، می‌گوید: ثبت نکردن ژنتیک زعفران و برند ملی زعفران از نگرانی‌های جدی در این حوزه است که این کم کاری موجب شده است برند افغانستان در بازارهای جهانی حرف اول را بزند.