فیلمی که با کله‌پاچه هم ایرانی نمی‌شود

این جملات را رضا رویگری که نقش یک لمپن کافه‌دار را در فیلم «گناهکاران» بازی کرده، در گفت‌وگو با یک سایت سینمایی گفته. این حرف‌ها گرچه درست است، اما کامل نیست.

قریبیان در گناهکاران هم از بازیگران خوبی استفاده کرده و هم در طراحی میزانسن‌ها موفق بوده. داستان فیلم هم تا حدودی تا پایان فیلم، سر پاست.

استفاده از لوکیشن‌های شیک و تجملاتی با ماشین‌هایی چند صد میلیونی و سفر به ترکیه برای نشان دادن دیسکویی شبانه هم قطعا برای او و همسرش که سرمایه‌گذاران فیلم بوده‌اند، هزینه‌های زیادی همراه داشته؛ اما این همه آن چیزی نیست که یک فیلم برای دیده شدن نیاز دارد.

قریبیان در اقدامی شایسته، در روزهای اکران فیلمش با رسانه‌های گروهی از قبیل روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های برخط، بارها به گفت‌وگو نشست و درباره فیلمش حرف‌های زیادی زد اما باز هم فروش گناهکاران به آن جایی نرسید که رضایتش را جلب کند.

داستان گناهکاران درباره دختری است که در زندگی خود با آدم‌های مختلفی برخورد می‌کند و هریک از این آدم‌ها برداشت خاص خود را نسبت به او دارند.

بهاره کیان‌افشار که نقش این دختر را بازی کرده، فرزند «فرازمند» یکی از بازپرس‌های کارکشته و قدیمی پلیس است که حالا بازنشسته شده و بیشتر، سرش را با گل و گیاه‌‌هایش گرم می‌کند.

جسد دختر فرازمند در یکی از میدان‌های شهر پیدا می‌شود و تحقیق برای یافتن عامل قتل به بازپرسی کاربلد به نام تدین با بازی فرامرز قریبیان سپرده می‌شود.

تدین که گویا در ماموریت‌های قبلی با مشکلاتی روبه‌رو شده و از نظر مافوقانش، تخلفاتی داشته، در این ماموریت مجبور است حضور فرد دیگری به نام روانگر با بازی رامبد جوان را سایه به سایه تحمل کند.

روانگر که معلوم می‌شود قبلا قصد ازدواج با مقتول را داشته، حالا غیر از کنترل تدین، انگیزه بیشتری برای پیگیری پرونده دارد، ولی داستان در انتها، حقیقتی باورناپذیر را رو می‌کند.

داستان گناهکاران همان‌گونه که خواندید، از تعلیق‌های فراوانی بهره می‌برد و با فرعی‌های مختلفی که در دل پیرنگ اصلی ایجاد می‌کند، خواب را از چشم بیننده می‌برد، اما با این حال یک سوال اساسی باقی می‌ماند که چرا این فیلم در فضایی که رقیب قابل توجهی ندارد، فروش خوبی پیدا نمی‌کند؟!

شاید دلیل اصلی این ناکامی را بتوان در نوع نگاه قریبیان و پسرش (سام‌‌/ ‌‌نویسنده فیلمنامه) به مناسبات و فرهنگ ایرانی پیدا کرد.

قریبیان در بیشتر 69 فیلمی که بازی کرده، چهره‌ای مصمم و ایرانی از خود به‌جا گذاشته و شاید در این میان، بیشتر از همه فیلم‌های تبعیدی‌ها، کانی مانگا، سناتور و ترن در ساخته شدن این چهره نقش داشته ‌است.

او اما در گناهکاران، فقط در لوکیشن‌هایی بازی می‌کند که از قرائنی می‌شود فهمید در شهر تهران است و الا می‌شد در هر نقطه‌ای از جهان آن را بازی کرد.

پالتوهای بلند و ژست‌هایی که قریبیان غیر از نقش خود در نقش سایر بازیگران القا کرده است، افه‌هایی است که دیگر از میان کارآگاهان پلیس رخت بر بسته و جوان امروزی با آنها ارتباط برقرار نمی‌کند.

قریبیان حتی با رفتن به طباخی و سفارش کله و پاچه هم نمی‌تواند روح ایرانی را به فیلمش القا کند. شاید اگر سفر او به ترکیه طولانی‌تر می‌شد و می‌توانست همه فیلم را در همان محیط و فضا بسازد، کارش بیشتر مورد پسند مخاطبان قرار می‌گرفت.

قریبیان حتی در انتخاب اسامی کارکترهایش هم روندی دهه شصتی را پی گرفته. تدین، روانگر، فرازمند، هژیر خاتم، القائیان، فارسیان، رهنما، متین و مهوش، تعدادی از اسم‌هایی است که در طول فیلم به گوش می‌رسند و مخاطب امروزی با آنها ارتباط سختی برقرار می‌کند.

آخرین ساخته قریبیان از لحاظ محتوا هم کاستی‌های قابل ذکری دارد. استفاده بیش از حد از سکانسی که طی آن، دختر فرازمند سوار بر خودروهای مختلف شده و آمپولی وارد گردنش می‌شود، اگر چه در گمراه‌کردن مخاطب از مسیر اصلی و ایجاد تعلیق، موثر بوده، اما از وزانت آن کاسته است.

برخی منتقدان معتقدند کم کاری سینمای ایران در ساخت فیلم‌های پلیسی موجب کم رونقی گیشه این فیلم شده و از این منظر هم می‌شود به موضوع نگاه کرد.

در سال‌های اخیر نه تنها سینما در این زمینه کم کار بود بلکه تلویزیون هم که پیش‌تر آثار خوبی را به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده ارائه داده بود، در این ژانر، اثر قابل قبولی ارائه نکرد.

با همه اینها گناهکاران در میان فیلم‌هایی که این روزها بر پرده‌های نقره‌ای کشور در حال اکرانند، حرف‌هایی هم برای گفتن دارد و مصاحبه‌های پی در پی قریبیان با رسانه‌ها، هنوز آتش آن را روشن و گرم نگه داشته است.

میثم رشیدی مهرآبادی - ‌‌جام‌جم