موش‌ها به هم خبر می‌دهند

شمار موش‌های تهرانی دقیقا مشخص نیست، اما اگر آن‌گونه که محمدهادی حیدرزاده رییس ستاد محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران می‌گوید هر جفت نر و ماده موش، بتوانند هر سه ماه یک‌بار ده موش به جمعیت موش‌ها اضافه کنند، حتما شمار آنها، چند برابر شهروندان پایتخت است.

تاکنون طرح‌های مختلفی برای مبارزه با موش‌های تهرانی انجام شده است، اما هنوز هم موش‌هایی که به دنبال هم در جوی‌ها و باغچه‌های حاشیه پیاده‌رو‌ها می‌دوند به تهرانی‌ها می‌فهماند که این طرح‌ها، چندان کارساز نبوده است. حیدرزاده تاکید می‌کند که هدف شهرداری از مبارزه با موش‌ها، منقرض‌کردن نسل‌شان نیست، بلکه فقط کنترل جمعیت‌شان است.

به نظر شما پایتخت ما چند تا موش دارد‌؟

ما تاکنون پروژه‌ای برای سرشماری موش‌ها نداشته‌ایم، اما بتازگی تفاهم نامه‌ای با دانشگاه شهید بهشتی امضا کرده‌ایم تا جمعیت تقریبی موش‌ها را با استفاده از روش مدلسازی برآورد کنیم، یعنی با توجه به این که کانون‌ها و میزان آلودگی هر منطقه را می‌دانیم اطلاعات را به نرم‌افزاری مخصوص می‌دهیم و می‌فهمیم.

در طول سه دهه گذشته، شهرداری بارها و بارها با موش‌ها مبارزه کرده است، اما موش‌ها هنوز مشکل تهران هستند. چرا موفق نشده‌ایم‌؟

مبارزه با جانوران مضر شهری یک‌سال است که به ستاد محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران محول شده است. از زمان واگذاری این مسئولیت به ستاد، یکی از دغدغه‌های من این بود که تا وقتی شناسایی کاملی از جمعیت موش‌ها نداشته باشیم نمی‌توانیم برنامه دقیقی برای مبارزه با آن ارائه کنیم.

این الگویی است که در بسیاری از کلانشهرهای دنیا برای برنامه‌ریزی دقیق انجام شده است برای مثال در همین سرشماری‌ها مشخص شده است که در لندن هفت میلیون و در نیویورک 28 میلیون موش زندگی می‌کنند. نتایج این سرشماری‌ها نشان داده است که هر شهری سه عنصر آب، غذا و پناهگاه را که سه جزء مورد نیاز برای بقای موش‌هاست داشته باشد، با مشکل ازدیاد جمعیت این جانوران مواجه می‌شود، چه برسد به تهران که شرایط خاصش آن را برای زندگی موش‌ها مناسب تر کرده است.

منظورتان از شرایط خاص در تهران چیست‌؟

اول این که در شهر ما قسمت اعظم فاضلاب به شکل روان آب در نهرها جاری است چون ما شبکه فاضلاب نداریم. در حالی که در هیچ جای دنیا نهر رو باز به این شکل وجود ندارد.

نکته دوم این که با مشکل انباشت زباله در خیابان‌های شهر در همه ساعت‌های روز مواجهیم یعنی برخی مردم قوانین را رعایت نمی‌کنند و زباله‌هایشان را در هر ساعتی از روز در خیابان می‌گذارند.

از سوی دیگر در تهران فعالیت‌های عمرانی که سطح و زیر زمین را به هم مرتبط کند، بسیار زیاد است؛ مثل ساخت مترو یا تونل که باعث می‌شود موش‌ها از زیر زمین به سطح زمین بیایند.

البته همه ما غلطی مصطلح در صحبت‌های مان داریم: در حقیقت جانوری که نگران ازدیادش در تهران هستیم موش نیست، رت است که همه به آن موش می‌گویند. این جانور نروژی است و در محموله‌های وارداتی از طریق گمرک به کشور ما آمده است. هنوز هم آنها همراه کالاها می‌آیند و در بندرگاه‌ها شمارشان بسیار زیاد است.

رت قابلیت زاد و ولد بالایی دارد به شکلی که هر سه ماه، هر جفت نر و ماده رت می‌توانند ده بچه به وجود بیاورند و این یعنی جمعیت‌شان تصاعدی رشد می‌کند و اگر ما در این مدت انواع روش‌ها را برای مبارزه با رت اعمال نمی‌کردیم باید از در و دیوار، موش بالا می‌رفت.

شما گفتید که یک‌سال است مسئولیت مبارزه با موش‌ها به ستاد محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران واگذار شده است. پیش از آن این مسئولیت به عهده کدام شرکت بود‌؟

شرکت ساماندهی شهر این مسئولیت را به عهده داشت.

تفاوت کار شما با شرکت ساماندهی شهر چیست؟

ما سم‌ها را متنوع کردیم. کمیته علمی برای مطالعه درباره موش‌ها تشکیل دادیم و به سمت مبارزه تلفیقی رفتیم. یعنی هم از سم استفاده می‌کنیم، هم از تله‌های تلفیقی و مکانیکی و هم به آنها شلیک می‌کنیم.

شما در صحبت‌هایتان اشاره کردید که به موش‌ها تیراندازی می‌کنید. روش کارتان چگونه است‌؟

ابتدا با اشعه مادون قرمز موش‌ها را شناسایی سپس به آنها تیراندازی می‌کنیم.

گروه تیر‌اندازی به موش‌ها چند نفره است و تاکنون چند موش کشته‌اید‌؟

گروه ما ده نفره است و در دو ماه گذشته بیش از 2700 موش کشته‌ایم.

در تهران احتمالا میلیون‌ها موش زندگی می‌کند واقعا فکر می‌کنید این‌گونه کشتن موش‌ها چقدر موثر است؟

اتفاقا شمار موش‌های کشته شده در این دو ماه از همه ماه‌های دیگر بیشتر بوده و این ثابت می‌کند طرح ما موفق بوده است. البته ما فقط بر تیر‌اندازی به موش‌ها یا استفاده از سم یا تله‌گذاری متمرکز نیستیم. در چند ماه اخیر، تحولی کلی در جمع‌آوری زباله در شهر تهران داشته‌ایم و دفعات جمع‌آوری زباله را افزایش داده‌ایم که باعث شده است جمعیت موش‌ها کم شود.

چرا به جای استفاده از انواع سم و تله، تیراندازی را برای مقابله با موش‌ها ابداع کرده‌اید‌؟

موش‌ها نسبت به سم‌های مختلف مقاوم می‌شوند. از طرفی موش وقتی سم می‌خورد پس از مدتی کشته می‌شود. پیدا‌کردن لاشه‌اش سخت است و اگر پیدایش نکنیم عفونی می‌شود و بشدت بیماریزاست و آلودگی محیطی ایجاد می‌کند در حالی که وقتی تیراندازی می‌کنیم همان‌جا لاشه را آهک پاشی می‌کنیم و بعد برای دفن به کهریزک می‌بریم.

نکته دیگر درباره موش‌ها این است که آنها شبکه اجتماعی قوی دارند و محل‌های سم‌گذاری شده را به هم اطلاع می‌دهند و در محیط سمی باقی نمی‌مانند!

من شنیده‌ام یکی از علل مقاوم شدن موش‌ها نسبت به سم این است که اغذیه‌فروشی‌ها در جوی‌ها کاهو می‌ریزند. این موضوع حقیقت دارد‌؟

بله. کاهو ویتامین k دارد. سم‌های ما ضدانعقادی است و موش را به واسطه خونریزی بدون بهبود می‌کشد، اما این ویتامین باعث می‌شود اثر سم از بین برود. متاسفانه این صنوف در هر ساعتی از روز زباله را در خیابان می‌گذارند و موش‌ها از آن تغذیه می‌کنند.

آیا در تاریخچه مبارزه با موش در دنیا کشوری وجود دارد که نسل موش‌ها را بکلی منقرض کرده باشد‌؟

منقرض‌کردن نسل یک جانور از چرخه محیط‌زیست به هیچ وجه درست نیست. هیچ کشوری نمی‌خواهد نسل موش‌ها را بکلی منقرض کند. بسیاری از آفت‌ها مانند کنه روی بدن موش می‌نشینند و اگر موش نباشد به انسان حمله می‌کنند. بنابراین آنها سپر انسان هستند. ما معتقدیم جمعیت موش‌ها را باید کنترل کرد.

مریم یوشی‌زاده - گروه جامعه