بازگشت به طب سنتی

فعالیت‌های این مرکز شامل چه حوزه هایی است؟

یکی از رسالت‌های ما در جهاد دانشگاهی مقوله تجاری‌سازی است بنابراین استفاده از دانش فنی و فناوری‌های روز در عرصه اقتصادی از اهداف اصلی ما برای تحقق این امر مهم محسوب می‌شود. در این خصوص مرکز خدمات تخصصی ما به اشکال مختلف محصولات متنوعی از گیاهان دارویی را وارد بازار مصرف می‌کند. این مرکز دارای یک واحد بسته‌بندی گیاهان دارویی به صورت دم نوش‌های گیاهی است و نزدیک به 50 واحد گلخانه با سیستم‌های مختلف برای تولید نهال و نشاء گیاه دارویی در این مرکز وجود دارد و هر ساله میلیون‌ها اصله و نهال و نشاء گیاهان دارویی در این گلخانه‌ها تولید می‌شود. بخشی از این نشاءها از طریق روش‌های فناوری نوین یا بیوتکنولوژی تولید می‌شوند مانند آلوورا و استویا که یک گونه وارداتی ارزشمند است. قند استویا رژیمی است و بیماران دیابتی بدون هیچ گونه عارضه‌ای می‌تواند این گیاه را مورد استفاده قرار بدهند. شیرینی این گیاه 10 برابر قند معمولی است.

همچنین تولید گونه‌های دارویی استراتژیک در حال انقراض همچون آنقوزه، باریجه، وشا و سایر گونه‌های در خطر بخش دیگری از فعالیت‌های این پژوهشکده در عرصه استفاده از دانش فنی و فناوری‌های علمی برای تولید گیاهان دارویی در مقیاس انبوه یا صنعتی است که از سال گذشته مزارع تولیدی در برخی از استان‌ها همچون اصفهان، مازندران و ایلام در دستور کار قرار گرفته‌اند. همچنین اهلی‌سازی گیاه خشخاش به منظور تولید مورفین مورد نیاز بیماران سرطانی از طریق کشت بافت و تولید گیاه سرخدار و فندق برای درمان بیماری‌های سرطانی از دیگر فعالیت‌های این پژوهشکده محسوب می‌شود.

هم‌اکنون در جهان بیش از 400 هزار گونه گیاهی موجود است که طبق منابع گیاه‌شناسی،کشور ایران به علت دارا بودن شرایط متنوع اقلیمی دارای8000 گونه گیاهی است. از این تعداد 1800 گونه انحصاری کشورمان است. این تعداد گونه گیاهی در مقایسه با بسیاری از کشورهای جهان آمار بسیار بالایی دارد.

به عنوان مثال جمهوری فدرال آلمان دارای 2476 گونه بوده که فقط 3 گونه انحصاری این کشور است تاکنون با تلاش محققان این مرکز حدود 2300 گونه‌ گیاه دارویی از سراسر ایران شناسایی شده که متعلق به 569 جنس است. اخیرا هم برای اولین بار در جهان 4 گونه گیاهی با نام‌های فرولا هزار لاله زاریکا (Ferula hezarlalehzarica)، گاجا آلکسی (Gagea alexii)، لاتیریوس آلموتنیس (Lathyrus alamutensis Mozaffarian) و سنسیوسا بنیوآلیس (Senecio subnivalis) با همکاری محققان پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی به نام ایران به ثبت جهانی رسید.

گونه فرولااز خانواده چتریان است و در واقع گونه‌ای از کما (Ferula) محسوب می‌شود. این گونه‌ برای اولین‌بار سال 2008 از کوه‌های هزار واقع در جنوب کرمان گزارش شد. افراد محلی این منطقه، این گیاه را با نام باریجه می‌شناسند و آن را به طور سنتی (صمغ) برای مشکلات گوارشی استفاده می‌کنند. از جنس کما در ایران 30 گونه گزارش شده است که نیمی از آنها گونه‌های انحصاری ایران هستند. از معروف ترین گونه‌های این جنس می‌توان به گونه‌های آنقوزه و باریجه اشاره کرد که دارای خواص دارویی زیادی بوده و جزو اقلام صادراتی ایران محسوب می‌شوند. با اضافه شدن این گونه به این جنس تعداد گونه‌های آن به 31 گونه افزایش می‌یابد.

senecio subnivalis نیز از خانواده کاسنی‌ها‌ست و گونه‌ای از جنس پیرگیاه محسوب می‌شود. این گونه برای اولین‌بار در سال 2010 از قله کوه هزار از ارتفاعات حدود 4500 متر گزارش شد که انحصاری ایران است. از جنس پیرگیاه در ایران 21 گونه گزارش شده است که با اضافه شدن گونه مذکور این تعداد به 22 گونه می‌رسد. گونه پیرگیاه گل قاصدی، معروف‌ترین این گونه‌ با خواص دارویی است. در حال حاضر هم هیچ گونه گزارشی از ترکیبات این گیاه وجود ندارد. جنس (نجم طلایی) گونه Gagea alexii Ali هم از خانواده سوسن است. این گیاه اولین‌بار سال 2007 از ارتفاعات شمال پاکستان و شرق تاجیکستان شناسایی و در فلور پاکستان چاپ شده است.

با توجه به تشابهات فلور ایران در مناطق مرتفع با مناطق مرتفع کوه‌های هندوکش این گیاه برای اولین‌بار سال 2010 از قله کوه هزار واقع در جنوب کرمان شناسایی و ثبت (record) شد. در حال حاضر هم هیچ‌گونه گزارشی از ترکیبات گیاه مشاهد نشده است.

جنس خلر گونه Lathyrus alamutensis Mozaffarian هم از خانواده حبوبات است. از این جنس در ایران 22 گونه علفی یک ساله و چند ساله وجود دارد. این گیاه برای اولین‌بار سال 2008 از منطقه الموت گزارش شد. ترکیبات موجود در اسانس برخی از گونه‌های آن مثل Lathyrus rotundifolius بررسی شده است ولی هیچ گونه گزارشی از ترکیبات گونه وجود ندارد. بتازگی نیز گونه جدیدی از خانواده نعناعیان هم برای اولین‌بار شناسایی شده است که پس از تایید نهایی آن گزارش خواهد شد.