گامی بلند برای اهدای عضو

متاسفانه در این قانون تاکید شده با وجود اجازه کتبی یا داشتن وصیت‌نامه فرد مرگ مغزی شده برای استفاده از اعضایش، اگر اولیاء متوفی، اجازه این کار را به تیم پزشکی ندهند، امکان این کار وجود ندارد.

در واقع اگر شما در حال حاضر وصیت‌نامه یا حتی کارت اهدای عضو داشته باشید باز هم اجازه استفاده از اعضای شما برای نجات سایر بیماران منوط به رضایت اولیا یا همان ولی دم شماست.

مشکل وقتی خودش را نشان می‌دهد که معمولا خانواده‌های ایرانی رضایت قلبی نسبت به این ماجرا ندارند و شاید بهتر است عنوان شود که هنوز فرهنگ‌سازی لازم در این خصوص وجود ندارد.

اما حالا به‌‌رغم این منع قانونی وزرات بهداشت درصدد است که درج اهدای داوطلبانه پیوند از جسد در کارت‌‌های گواهینامه رانندگی را با کمک راهنمایی و رانندگی انجام دهد.

بر این اساس اگر گزینه اهدای داوطلبانه در گواهینامه‌های رانندگی درج شود و فرد دچار سانحه و در پی آن مرگ مغزی شود با وجود رضایت آگاهانه بیمار و البته دریافت رضایت خانواده می‌توان نسبت به پیوند اعضا اقدام کرد.

دکتر محمد عقیقی،رئیس اداره پیوند و بیماران خاص وزارت بهداشت با اشاره به این موضوع به «جام‌جم» می‌گوید: هرچند که قانون در هر صورت استفاده از اعضای فرد مرگ مغزی شده را منوط به اجازه اولیاء متوفی می‌کند، اما معتقدیم با استفاده از این مساله و درج گزینه اهدای داوطلبانه در گواهینامه‌های رانندگی می‌توانیم فرهنگ‌سازی خوبی در خانواده‌های ایرانی انجام دهیم.

او معتقد است با فراگیر شدن این عنوان در گواهینامه‌ها، از یک طرف افراد به این موضوع فکر می‌کنند و از طرفی با مطرح شدن موضوع در خانواده‌ها فرهنگ‌سازی لازم انجام می‌شود.

هرچند در کشور ما ثبت دقیق مرگ مغزی وجود ندارد، اما براساس، آمار بیش از 30 هزار تصادف سالانه در کشور رخ می‌دهد که به شکل غیرمستند پیش‌بینی می‌شود به همان نسبت تعداد مرگ‌های مغزی می‌تواند زیاد باشد.

بر همین اساس عقیقی ادامه می‌دهد: مشکل اساسی در کشور ما علاوه بر گسترش نیافتن فرهنگ اهدا، نبود امکانات تشخیص و نگهداری از بیماران مرگ مغزی است، حتی آمار بالای مرگ‌های ناشی از تصادفات رانندگی نیز کمکی به این نقص نمی‌کند، چون به طور دقیق معلوم نیست، چند نفر از قربانیان ناشی از تصادفات رانندگی در جاده، چند نفر در مسیر انتقال و چند نفر در بیمارستان جان می‌دهند و بخصوص چند نفر آنها مرگ مغزی بوده‌اند.

بر این اساس، اگر آمارگیری و اطلاع‌رسانی از مرگ‌های مغزی درست انجام نشود، مراکز فعال درخصوص پیوند اعضا که تعدادشان در کشور به 10 مرکز می‌رسد، نمی‌توانند عملکرد مناسب و به موقعی داشته باشند.

هرچند که پیشنهاد درج گزینه اهدای داوطلبانه عضو در گواهینامه‌های رانندگی از سوی وزارت بهداشت مطرح شده اما هنوز مسوولان راهنمایی و رانندگی کشور واکنش شفافی نسبت به اجرای این طرح نداشته‌اند، این در حالی است که در حال حاضر حدود 30 میلیون گواهینامه در ایران وجود دارد که رقم خوبی برای اجرای چنین طرحی محسوب می‌شود.

به گفته رئیس اداره پیوند و بیماران خاص وزارت بهداشت میزان پیوند در هر کشور براساس پیوند از جسد به ازای هر میلیون نفر جمعیت اندازه‌گیری می‌شود، این آمار در سال 86 در ایران حدود 3/2 در میلیون بوده و در حال حاضر به بیش از 4 نفر در هر یک میلیون نفر رسیده است. اما این شاخص در اسپانیا که بیشترین میزان در دنیاست 35 پیوند به ازای هر میلیون نفر است و در آمریکا 25 پیوند به ازای هر میلیون نفر است.

وزرات بهداشت اعلام می‌کند ایران در رتبه 42 جهانی و 5 منطقه‌ای پیوند از جسد قرار دارد، اما این ارقام به نظر کارشناسان این حوزه چندان مطلوب به نظر نمی‌رسد چراکه رقم برطرف‌کننده نیاز موجود نیست و سالانه تعدادی از بیماران در صف انتظار، به دلیل کمبود عضو اهدایی جان خود را از دست می‌دهند. به طور متوسط سالانه از 19 هزار بیمار در فهرست انتظار پیوند، تنها حدود 2700 مورد پیوند که بیشتر مربوط به کلیه است، در کشور صورت می‌گیرد. این آمار نشان می‌دهد که تقریبا یک پیوند به ازای هر 7 مورد نیازمند به پیوند است در حالی که این آمار در دنیا یک پیوند به 2 یا 3 بیمار در انتظار است. در 40 سال گذشته بیش از 29 هزار و 700 پیوند در کشور صورت پذیرفته است که بیشترین موارد نیز مربوط به پیوندهای کلیه است. از این میان 1200 مورد پیوند کبد، 362 پیوند قلب و 79 پیوند پانکراس و موارد دیگر بوده است.

هرچند رئیس اداره پیوند و بیماران خاص وزارت بهداشت تاکید می‌کند انجام عمل جراحی پیوند تنها جراحی در کشور است که رایگان انجام می‌شود و وزارت بهداشت بودجه جداگانه‌ای در این خصوص دارد، اما ظاهرا رایگان بودن این جراحی نتوانسته مشکل بیماران در فهرست انتظار پیوند را حل کند.در سال 89 اعتبار مورد نیاز وزارت بهداشت درخصوص پیوند اعضا 15 میلیارد ریال بوده که تنها 5 میلیارد و 800 میلیون ریال به واحد پیوند تعلق گرفته است، در واقع هر چقدر که از این اعتبار کاسته شود به همان نسبت امکان انجام جراحی پیوند برای بیماران کاهش می‌یابد.

هزینه پیوند قلب و کبد هرکدام 40 میلیون تومان، پیوند ریه 30 میلیون تومان و پیوند کلیه تقریبا 20 میلیون تومان است که بیمه تنها 3 میلیون و نیم آن را می‌پردازد، پس بیماران یا باید براساس توانایی مالی خود اقدام کنند یا منتظر کمک و اعتبار وزارت بهداشت بمانند که با اعتبار اختصاص یافته خیلی از بیماران امکان پیوند نخواهند داشت.

در مجموع، ضعف قانون، نبود زیرساخت‌های لازم برای انجام پیوندها، ضعف فرهنگ‌سازی، کمبود اعتبار و برخی مشکلات قانونی از موانع موجود بر سر پیوند اعضا در کشور است که باید ساماندهی شود اما اقداماتی نظیر اعلام موافقت فرد با اهدای عضو خود در گواهینامه از نگاه برخی کارشناسان می تواند به عنوان یک گام مثبت و فراگیر در زمینه ترویج و گسترش فرهنگ اهدای عضو در ایران تلقی شود؛ موضوعی که هنوز وزارت بهداشت و پلیس بر سرآن در حال بحث و بررسی هستند .

مستوره برادران نصیری / گروه جامعه