تلخی و شیرینی‌های ساخت سریال در خارج از کشور

سایه‌های شهر روایتگر زن جوانی است که به همسری یکی از کارمندان سفارت لبنان در ایران درآمده است، جاسوسان رژیم صهیونیستی برای رسیدن به اهداف تبلیغی خود برای انتقال مقداری اورانیوم به ایران و گرفتن بهانه زن جوان را در فرودگاه بیروت ربوده و شرط آزادی وی را انتقال چمدان حاوی اورانیوم به ایران توسط همسر لبنانی وی اعلام می‌کنند که این درخواست حوادثی را به دنبال دارد.

شخصیت میشل ابوفاضل در این سریال یک دیپلمات لبنانی مقیم ایران است. او و همسرش آیدا برای تعطیلات و دیدن اقوام قصد دارند به لبنان بازگردند. سریال «سایه‌های شهر» همان نسخه تلویزیونی فیلم «بن‌بست» است که در بخش فیلم‌های اول و دوم جشنواره بیست و هفتم فیلم فجر شرکت کرد. این سریال داستان مفصل‌تری نسبت به فیلم «بن‌بست» دارد و در 6 قسمت برای ارائه به شبکه 2 آماده شده است.

مرتضی آتش زمزم کارگردانی فیلم‌های کوتاه زیادی را در کارنامه‌اش دارد و چندی پیش نیز دبیری دومین جشنواره فیلم بم را به عهده داشت.

طرح اولیه «بن‌بست» 3 سال پیش توسط مرتضی آتش زمزم به یک فیلمنامه تبدیل شده است. بعدها بنا شده براساس این طرح یک فیلم‌نامه بلند سینمایی و یک سریال نوشته شود.

مرتضی آتش زمزم چون مدت‌ها خودش در لبنان زندگی می‌کرده به خوبی با شرایط بومی و فرهنگی مردم آنجا آشنا بوده و در شکل‌گیری فیلم‌نامه به فیلمنامه‌نویسان کمک کرده است.

«آتش زمزم» درباره ویژگی‌های تولید فیلم و سریال در کشور لبنان می‌گوید: در خارج از کشور مشکلات مربوط به ایجاد نظم و هماهنگی کمتر است. یعنی همه چیز منظم و مرتب پیش می‌رود. وقتی به تو مجوز کار تصویربرداری می‌دهند، هیچ کس نمی‌تواند مانع کارت شود، اما در شهر تهران اگر مجوز هم داشته باشی، این ترس را داری که جلوی کارت را بگیرند. به عنوان مثال یک بار ما از یکی از واحدهای نیروی انتظامی مجوز گرفته بودیم، اما یک واحد دیگر مانع کار ما شد. در مجموع دستگاه‌های اداری لبنان برای کار فرهنگی ارزش بیشتری قائل هستند.

او به مشکلات فیلمسازی در خارج از کشور اشاره می‌کند و می‌گوید:‌ ارتباط برقرار کردن با بازیگران خارجی کار دشواری است. هر چند ایران و لبنان به لحاظ فرهنگی به هم نزدیک هستند. ضمن این که باید مراقب باشی که حرفی نزنی تا به رابطه سیاسی ایران و لبنان لطمه‌ای وارد شود.

او درباره نقش صداوسیمای اصفهان در ساخت این سریال می‌گوید: شبکه استانی صداوسیمای اصفهان با تلویزیون المنار قرارداد خواهرخواندگی امضا کرده است. این دو شبکه در راستای قراردادشان با یکدیگر همکاری‌های مشترک دارند. «سایه‌های شهر» سومین مجموعه‌ای است که شبکه اصفهان در همکاری با «المنار» تولید کرده است.

از او درباره تعاملش با بازیگران لبنانی می‌پرسیم. «آتش زمزم پاسخ می‌دهد: من چون خودم به زبان عربی مسلط هستم، توانستم با بازیگران بدون مترجم ارتباط برقرار کنم. لبنانی‌ها عربی را بدون لهجه صحبت می‌کنند.

کارگردان فیلم «سایه‌های شهر» با اشاره به این که این فیلم قرار است در لبنان اکران شود، می‌گوید: احتمال می‌دهم اکران آن برای مردم آنجا جذاب باشد. چون در لبنان سالی دو فیلم سینمایی تولید می‌شود و در چرخه اکرانشان بیشتر فیلم‌های هالیوودی خودنمایی می‌کند.

او ادامه می‌دهد:‌ برای ساخت این فیلم سعی کردم بهترین بازیگران درجه یک لبنان را گرد هم بیاورم. بازیگرانی که می‌بینید سوپراستارهای سینمای لبنان هستند.

او در پاسخ به این سوال که چرا از بازیگران ایرانی استفاده نکرد، می‌گوید: بازیگران آنها دستمزدهای کمتری می‌گیرند. ما چون بودجه استانی داشتیم نمی‌توانستیم از سوپراستارهای درجه یک ایرانی استفاده کنیم.

البته سطح کار حرفه‌ای بازیگران ایرانی به نسبت لبنانی‌ها بالاتر است. در آنجا تئاتر رونق بیشتری دارد و سینما مظلوم است. به همین خاطر بازیگران آنها در بازیشان اغراق بیشتری دارند.

همان طور که می‌دانید این سریال 6 قسمتی در آستانه 20 فروردین؛ روز ملی فناوری هسته‌ای روی آنتن شبکه 2 رفته است.

از او درباره ارتباط این سریال با موضوع «انرژی هسته‌ای» می‌پرسم. «آتش زمزم» می‌گوید: در داستان سریال می‌بینیم که می‌خواهند برای یک دیپلمات لبنانی مقیم ایران پاپوش درست کنند. عوامل موساد می‌خواهند یک محموله هسته‌ای اورانیوم را به ایران بفرستند و حامل این بسته را دستگیر کنند و روی آن مانور تبلیغاتی داشته باشند.

این فیلمنامه با تلفیق از دو داستان واقعی نوشته شد. در یکی از این اتفاقات نقشه اسرائیلی‌ها یک ساعت قبل از اجرا لو رفت. در اتفاق دیگر ما با جاسوس‌هایی مواجه بودیم که به صورت گروهی وارد زندگی لبنانی‌ها می‌شدند و با آنها پیوند خانوادگی برقرار می‌کردند. ما این دو تا داستان را با هم تلفیق کردیم و به فیلمنامه کنونی رسیدیم.

کارگردان این سریال در ادامه صحبت‌هایش از خبرنگار جام‌جم می‌پرسد که آیا می‌تواند گلایه‌هایش را هم مطرح کند یا نه. وقتی به او پاسخ مثبت می‌دهم می‌گوید: سازمان انرژی هسته‌ای علاقه‌مند بود با توجه به این که اصفهان پایتخت هسته‌ای کشور است در این کار مشارکت داشته باشد. اما علاقه‌اش جامه عمل نپوشید.

ما پس از 6 ماه دوباره کارهای پیش تولید را انجام دادیم که این دوباره کاری خسارت مالی زیادی را به ما وارد کرد.

مرتضی آتش زمزم همکاری و حمایت برخی ارگان‌ها همچون وزارت امور خارجه را قابل تقدیر می‌داند.

این مجموعه یکی از یادگارهای زنده یاد پیمان ابدی است. کارگردان سریال به این نکته اشاره می‌کند که او طراحی صحنه‌های اکشن سریال را انجام داده است. او می‌گوید: سکانس‌های تعقیب و گریز و چپ کردن ماشین و پرش از ارتفاع نتیجه تلاش‌های پیمان عزیز است.

مرور صحبت‌های ابدی در نشست مطبوعاتی این سریال (با نام فیلم بن‌بست)‌ در جشنواره فیلم فجر می‌تواند خاطره‌انگیز باشد.

«پیمان ابدی» در آن نشست با اشاره به شرایط خوب کار در لبنان گفته است: من می‌توانم بگویم که دست ما در لبنان برای کار باز بود و من می‌توانستم از خلاقیت‌های خود بیشتر استفاده کنم، اما مشکل اصلی ما زمان بود. چرا که در مواقعی که ما احتیاج به وسایل داشتیم، خیلی زمان ما برای هماهنگی کافی نبود.

«علی‌محمد قاسمی» مدیر تصویربرداری سریال «سایه‌های شهر» با اشاره به نحوه کار خود در این سریال می‌گوید: شیوه برنامه‌ریزی شده برای این سریال استفاده از سکانس پلان بود. از آنجایی که یکی از دغدغه‌های همیشگی من، کسب تجربه‌های جدید است، از این کار استقبال کردم و سعی کردم به یک میزانسن مناسبی در چیدمان بازیگران برسم. شیوه دوربین روی دست برایم خیلی جالب بود. در این سریال اصلا دوربین روی سه‌پایه نداشتیم.

او ادامه می‌دهد: ما در فیلم سکانس پلان‌های 6?دقیقه‌ای داشتیم که همین مساله باعث می‌شد کار با دقت بیشتری تصویربرداری شود.

70 درصد این داستان حال و هوای اکشن و تعقیب و گریز داشت. دوربین روی دست حس بهتری به تعقیب و گریز می‌دهد و میزانسن حرکتی بهتری ایجاد می‌کند.

این سریال برای 10 قسمت نوشته شده بود، اما در 6 قسمت ساخته شد تا ریتم تندتری داشته باشد. به همین خاطر است که شما در هر قسمت سه چهار اتفاق مهم را می‌بینید.

کارگردان «سایه‌های شهر» به این نکته اشاره می‌کند که یکی از اهدافش این بوده که تصویری از لبنان جدید را نشان بدهد.

او می‌گوید: در آنجا فقط حزب‌الله نیست که ایران را دوست دارد. مسیحی‌ها هم جزو دوستداران ایران هستند. این رابطه صمیمی ریشه تاریخی دارد و به زمان شیخ بهایی و صفویه برمی‌گردد.

دانشگاه‌های لبنان یکی از معتبرترین مدارک دکترای علوم سیاسی را به دانشجویان‌شان می‌دهند. چون به دلیل حضور دیپلمات‌های ایرانی و فرانسوی و آمریکایی در آنجا هر دانشجویی در لبنان پخته می‌شود. فضای لبنان ابعاد مختلفی برای حرف زدن دارد و جذابیت‌های بصری لبنان باعث می‌شود فیلمسازان ایرانی از این کشور به عنوان یکی از بهترین گزینه‌ها استفاده کنند.

فیلمبرداری «سایه‌های شهر» در اوایل آذر 1387 آغاز شد و آخر بهمن به پایان رسید.

تهیه‌کننده و کارگردان مجموعه 6 قسمتی سایه‌های شهر را مرتضی آتش زمزم بر عهده داشته و مجدی مشمومی، کاریتا کعده، نغمه بدوی و پولین حداد در آن نقش‌آفرینی می‌کنند.

عوامل سازنده این پروژه عبارتند از:

کارگردان: مرتضی آتش‌زمزم ـ نویسندگان: سیدجلال‌الدین دری و رضا درمیشیان، مدیر تصویربرداری: علی محمد قاسمی ـ صدابردار: مسعود اردلانی ـ تدوین: محمد فضیله ـ ناظر کیفی: ایرج تقی‌پور ـ برنامه‌ریز و دستیار کارگردان: مهردادیزدانی ـ طراح صحنه، لباس و دکور: محمدمهدی سال افزون ـ طراح چهره‌پردازی: آیدا سفر و مونا عسگری ـ جامه‌دار: داریا ترحینی ـ عکاس: بابک شکارچی و مرتضی آکوچکیان ـ جلوه‌های ویژه میدانی: حمیدرضا سلیمانی ـ مترجم: محمد عزیزی ـ مترجم فیلمنامه: میثم قمی و زینب حاموش ـ تهیه‌کننده: مرتضی آتش زمزم ـ محصول: صداوسیمای مرکز اصفهان.

بازیگران: مجدی مشموشی، نعمی بدوی، کارتیا کعدی، بولین حداد، سمبر ابوسعید، عفیف شیا، نغم ابوشدید، تینا جروس، ولاد جبور، علی منیمونی، فواد حسن، مارون شرفان، رانیا سلوان، محمد عزیزی، حسین مهری، مسعود اردلانی، نشت بدومیت، حسین احمد، داریا ترحینی، سلما علی ساحلی و... .