تغییر مکرر مدیریت

مدیریت پتروشیمی کشور از زمان آغاز به کار دولت نهم تاکنون 3 بار تغییر کرده است. به نظر شما این تغییرات هدایت مجموعه را با مشکل مواجه نمی‌کند؟

پرسش شما کلی و علمی است. مدیریت‌ها باید ثبات داشته باشد و حداقل یک دوره استراتژیک مدیر باید در مسوولیتش باشد. کار مدیریت کار عادی نیست و مدیر باید با دید بلند و تفکر استراتژیک بیاید و حداقل برنامه‌ای 5 ساله‌ تدوین کند و خودش هم برنامه را هدایت کند و اهداف شرکت را پیش ببرد. اگر مدیران تندتند عوض شوند، سیستم صدمه می‌بیند نیروی انسانی بلاتکلیف می‌شود و فرهنگ سازمانی صدمه می‌بیند و به طور کلی، یک دید کوتاه‌مدت حاکم می‌کند. اقدامات موقت نه تنها مشکلات را حل نمی‌کند، بلکه مشکلات بیشتری ایجاد می‌کند.

لازم است مدیر حداقل برای یک دوره استراتژیک انتخاب شود روی انتخاب هم اول باید توجه داشته باشند، به نظر من، در بخش اجرایی مثل پتروشیمی نباید مدیر سیاسی حضور داشته باشد یکی از مشکلات ما سیاست زدگی است. من فکر می‌کنم در تمام بخش‌ها وزیر فقط سیاسی باشد، کافی است. یکی از معضلات ما شاید این باشد که ما می‌آییم تند و تند مدیر عوض می‌کنیم و از نظر مدیریتی سیستم نداریم.

در این مدت که شما حضور داشتید در پتروشیمی بررسی کردید ببینید جابه‌جایی مدیریت‌ها چه تاثیر سویی داشته است؟

درست است که این سمت تازه به من محول شده است، ولی من 30 سال است کار می‌کنم و از 25 سال پیش در قسمت‌های مختلف مدیریتی حضور داشتم و برخی اشکالات یکسان است فرقی نمی‌کند این سازمان یا آن سازمان. تعویض مجدد بلاتکلیفی به دنبال دارد، یعنی هویت و اهداف سازمان گم می‌شود. کارکنان نمی‌دانند چه کار باید انجام دهند. مدیر بعدی هم که می‌آید، می‌گوید حالا من یکسال است آمدم بالاخره این تعهد، وفاداری و اعتماد از میان می‌رود و بهره‌وری پایین می‌آید، اهداف به موقع محقق نمی‌شود. راهبردی مشخص نمی‌شود. اهداف مرتب تغییر می‌کند. اینها تاثیراتی است که نه فقط در پتروشیمی، بلکه همه جا دیده می‌شود.

از این مساله که بگذریم، بحث خط پروژه اتیلن غرب یکی از بحث‌های اساسی در پتروشیمی بوده که در این چند ساله مدام وزرا و دولت‌های مختلف به آن پرداخته‌اند و مدیرانی که می‌آمدند و در راس قرار می‌گرفتند به آن پرداخته‌اند؛ اما همیشه بحثی که پیرامون این طرح وجود دارد این‌که اتیلن غرب توجیه اقتصادی ندارد. نظر شما در این رابطه چیست؟

من نمی‌دانم. چون عادت ندارم درباره چیزی که بدون اعداد و ارقام و بدون این که مدل علمی داشته باشم حرف بزنم. فکر می‌کنم بیشتر این مسائل حرف و ذهنیات است. الان اتیلن غرب خط لوله‌اش 57 درصد پیشرفت دارد و دقیقا پیگیری می‌کنیم، یکی از واحدهای مربوط به آن نیمه دوم سال دیگر به بهره‌برداری می‌رسد.

کدام واحد؟

پتروشیمی اتیلن کرمانشاه که به طور جدی پیگیری می‌شود. به نظر من مباحثی که مطرح می‌شود، علمی نیست. اساسا پتروشیمی توجیه‌پذیری‌اش کاملا مشخص است مخصوصا در کشور ما با توجه به مزیت نسبی که داریم، حتی نسبت به عربستان و قطر ما مزیتمان بالاتر است؛ چراکه عربستان فقط نفت دارد، قطر فقط گاز دارد و ما نفت و گاز داریم می‌توانیم مثل پارس جنوبی فعالیت خوبی داشته باشیم. ما اگر پتروشیمی را توسعه ندهیم این گازها چه می‌شود.

اصلا این‌طور نیست که کسی بی‌دلیل بگوید این طرح مقرون به صرفه نیست. طرح در مرحله اجراست و مطبوعات هم باید به سمتی حرکت کنند که جهت مثبت در نظر گرفته شود. طرحی که در حال اجراست وقت تلف کردن است که بگوییم توجیه دارد یا ندارد. باید به آینده فکر کنیم چگونه کار را پیش ببریم. رسانه‌ها هم مسوول هستند می‌توان ذهنیات مثبت و منفی ایجاد کرد. به کارشناسی ارزش بگذاریم به متخصص ارزش بگذاریم. حالا بنده می‌توانم بیایم راجع به متخصص قلب و عروق نظر دهم؟ بگذاریم و این بحث‌ها را متخصصان نظر دهند.

وضعیت تولید فروش و صادرات محصولات پتروشیمی در سال 87 در مقایسه با سال پیش از آن چگونه بود؟

در سال 86 کل تولید 9/23 میلیون تن بوده و تا آخر سال 87 به 7/29 میلیون تن رسید که در مقایسه با سال 86، 24 درصد ما افزایش تولید داشته‌ایم.

از نظر فروش محصولات پتروشیمی سال 86، 5/15 میلیون تن فروش داخلی داشتیم و کل فروش سال 87، 2/17 میلیون تن بود که به این ترتیب، 5/10 درصد رشد داشته است.

کل صادرات سال 86، 10 میلیارد دلار بود و در سال 87 پیش‌بینی شده به 11 تا 12 میلیارد دلار برسد که حدودا 19، 20 درصد در مقایسه با سال گذشته رشد داشته است. از نظر حجمی مقدار صادرات در سال 86، 5/9 میلیون تن بود و این رقم در سال 87 به 2/10 رسید که 3/7 رشد نشان می‌دهد.

هدفگذاری شما در این زمینه برای سال 88 چیست؟

هدفگذاری ما با توجه به وضعیت موجود است. برنامه ما برای سال 88 تولید 39 میلیون تن تولید محصول پتروشیمی است و برای فروش نیز 28 میلیون تن پیش‌بینی شده است. البته اینها پیش‌بینی است، این که چقدر تحقق پیدا کند باید وضعیت قیمت‌ها را در نظر گرفت.

آزادسازی قیمت محصولات پتروشیمی که از سال گذشته آغاز شده است، چه تاثیری بر میزان سوددهی شما داشت؟

ما به لحاظ آزاد سازی پتروشیمی سود نکرده‌ایم. در آزادسازی قیمت خوراک هم آزاد شده مواد اولیه هم که آزاد شده و این سودی برای ما نداشت. ولی آزاد سازی در کل کشور سود داشته؛ زیرا دلال‌بازی و رانت‌خواری از بین رفته و قیمت‌ها شفاف شده و همه می‌توانند بیایند بخرند. تا پیش از این عرضه محصولات پتروشیمی سهمیه‌ای بود و بعضی‌ها از قبل آن سودهای کلانی به دست آوردند. از این نظر کشور سود کرد که قیمت آزاد شد و سودی که شرکت‌های پتروشیمی به دست آوردند واقعی شدن حساب و کتاب‌هایشان بود.

در طراز مالی ما دیگر سوبسیدی وجود ندارد و اینجاست که رقابت با شرکت‌های دیگر مطرح می‌شود، وقتی شما خوراک سوبسیدی بگیرید سوبسیدی بفروشید، بعضا می‌بینید ضرر می‌کنید که این ضرر کاذب است. از این نظر ما هم دیگر عملکردمان واقعی می‌شود و می‌توانیم در رقابت با عربستان یا شرکت‌های دیگر حساب کنیم و خودمان را ارزیابی کنیم.

شما پیشنهادی برای نرخ جدید محصولات پتروشیمی ندارید؟

ما پیشنهادهایی داریم، اما بعضی شرکت‌های خصوصی قیمت‌های بالایی را برای محصولات‌شان پیشنهاد می‌کنند.

ببخشید آقای مهندس یعنی پلان‌های خصوصی هم اکنون قیمت‌گذاری‌شان از سوی خودشان انجام می‌شود یا سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان؟

خیر. نباید این طوری باشد که واحد‌ها هر طوری که دلشان خواست قیمت‌گذاری کنند.

در حال حاضر قیمت‌گذاری چه طور است؟

تا پیش از این در برخی از واحدها قیمت تمام شده آنها از قیمت فروششان بالاتر بود و ضرر می‌دادند. ما رفتیم وسط، موضوع را با آقای جلیلیان، رئیس سازمان حمایت مطرح کردیم. ایشان هم انصافا نگاه بسیار خوبی دارد و ما از برخورد ایشان بسیار امیدوار شدیم.

نظارت شما چگونه است؟

نظارت به عهده تعزیرات است، تعزیرات خود ما را جریمه می‌کند.

آقای مهندس خوشبختانه زمستان سال گذشته صنایع از نظر تامین خوراک مشکلی نداشتند، ولی هنوز آثار سال 86 وجود دارد؟

خیر. این هم یک مساله دیگر است.

یعنی مساله سیاسی است؟

سال 86 هر چه بود گذشت.

طرح‌های توسعه‌ای پتروشیمی تا چه اندازه براساس نیازهای داخلی یا صادراتی برنامه‌ریزی شده است؟

همه تولید ما برای نیازهای داخلی نیست. اولویت اول ما این است که نیازهای داخلی تامین شود و نیاز داخل به محصولات پتروشیمی قطع شود و هدف دیگر بالا بردن جایگاه ایران در صادرات و بازارهای جهانی است. در بازارهای جهانی الان شما حساب کنید در سال 86 یا 84 ما یک درصد سهام بازار را داشتیم، ولی الان 2 درصد داریم. اگر ما می‌خواهیم به اهداف کشور برسیم، باید تولید کنیم و هیچ لزومی ندارد که ما حتما تولیداتمان را به داخل بدهیم.

اگر اشتباه نکنم راهبرد در داخل حمایت از صنایع پایین‌دستی است.

در این نکته که اول نیاز داخل برطرف بشود شکی نیست و الان خوشبختانه این اتفاق افتاده است. مثلا ما پلیمر صادر نمی‌کردیم، چون نیاز داخل بود، ولی الان اضافه هم داریم.

با توجه به این که سند چشم‌انداز رتبه یک اقتصادی را برایمان در منطقه طراحی کرده است، فکر می‌کنید با وضعیت موجود این هدف در بخش پتروشیمی دست یافتنی است؟

ما برای 17 سال بعد داریم پیش بینی می‌کنیم که کار مشکلی است، ولی برای رسیدن به آن چشم‌انداز، چالش داریم باید هم از نظر سرمایه‌گذاری هم از نظر مدیریتی قوی‌تر از حالا برخورد کنیم.

یعنی الان چالش را هم در مدیریت می‌بینید هم در سرمایه‌گذاری؟

بله. مساله فقط پول نیست. اگر پول باشد و مدیریت نشود منابع هرز می‌رود. در حال حاضر ما حدودا 18 درصد در جذب سرمایه درخصوص چشم‌انداز موفق بوده‌ایم، ولی پتروشیمی برای رسیدن به این چشم‌انداز حتما به کمک دولت و جاهای دیگر هم احتیاج دارد برای این که ما داریم به سمت بخش خصوصی حرکت می‌کنیم و واحدهایمان را می‌فروشیم و محل درآمد ما کم می‌شود.

پتروشیمی تنها صنعتی است که اساسا توجیه‌پذیر است و با توجه به پتانسیلی که در داخل کشور وجود دارد، رشد این بخش را مناسب می‌بینم.

خوشبختانه این نگاه یعنی توسعه بخش پتروشیمی در برنامه سوم و چهارم بیشتر شد در برنامه سوم یک کم کمتر در برنامه چهارم بیشتر.

اگر منحنی رشد و سرمایه‌گذاری در این بخش را ببینید، رو به نزول رفته؛ زیرا فاینانس در حال حاضر از سرعت کمتری برخوردار است و دچار محدودیت شده است.

ولی علاقه‌مندی زیادی از سوی شرکت‌های خارجی برای مشارکت وجود دارد مثلا شرکت آریاساسول که اولین تجربه خارجی ما بود، با 50 درصد سهم خارجی هم‌اکنون هم علاقه‌مند به همکاری با ماست و کشورهای هند، عمان، قطر، اندونزی و ونزوئلا هم در این زمینه ابراز علاقه کرده‌اند.

مذاکراتی در این زمینه دارید؟

بله. با ونزوئلا که کار شروع شده است.

با توجه به این که مدت کوتاهی تا ارائه برنامه پنجم توسعه مانده است، اولویت پتروشیمی ببرای این برنامه چیست؟

طرح‌ها را اولویت بندی کردیم. حدود 27 طرح است که در اولویت در برنامه پنجم باید اجرا شود.

اولویت اولتان را کجا قرار دادید؟

طرح‌ها.

نه در آن 27 تا؟

آنها اولویت ندارند؛ چون باید اجرا شوند حالا اول کدام اجرا بشود فرقی نمی‌کند.

پیش‌بینی جذب سرمایه برای برنامه پنجم چقدر صورت گرفته است؟

حدودا 25 میلیارد دلار است.

بحران اقتصادی و کاهش شدید قیمت نفت تا چه اندازه در محصولات پتروشیمی تاثیر داشته است؟

خوشبختانه از نظر فروش در بحران اقتصادی ما مشکل نداشته‌ایم که نتوانیم محصولاتمان را صادر کنیم، ولی قیمت چون با توجه به قیمت جهانی و قیمت نفت است و قیمت‌ها افت داشته است و شاید یک مقدار از این نظر که طرح‌‌ها یکی از منابع درآمدی است باعث افت درآمد شده است.

چند درصد این درآمد کاهش داشته است؟

حدودا 40 درصد.

افت قیمت بیشتر روی کدام محصول بوده؟

فرقی نمی‌کند. متانول بیشتر بود، ولی به طور کلی همه محصولات افت قیمت داشته‌اند.

تاثیر کاهش قیمت نفت باعث شد که شرکت‌های بزرگ جهان در پتروشیمی تغییر رویه بدهند ما چه برنامه‌ای برای این کار داریم تا تاثیر سوء کاهش قیمت نفت را کم کنیم؟

ما برای صادرات مشکلی نداشتیم، اما برای این که استفاده بهتری کنیم، ناچار این تغییر روش را دنبال کردیم. مثلا وقتی دیدیم پارازایلین گران‌تر است، سعی کردیم آن را در ردیف محصولات صادراتی قرار دهیم.

در حال حاضر چه میزان مذاکره خارجی برای سرمایه‌گذاری در دست دارید؟

بیش از 50 مورد در دست گفتگو داریم.

کدام یک به نتیجه می‌رسد؟

تاکنون 13 مورد به نتیجه رسیده است.

طرف‌های خارجی بیشتر کدام کشورها هستند؟

خیلی از کشورها. هند، قطر و آمریکای لاتین از جمله اینها بوده‌اند یا مثلا ترکیه علاقه‌مندی زیادی به حضور در طرح‌های ما دارد یا یک گروه از روسیه و بلاروس آمده بودند. اخیرا سفیر هند هم آمده بود که علاقه‌مند به مشارکت بیشتر در طرح‌های ماست. می‌دانید که بازار هند برای ما یک بازار هدف است؛ چون آینده اقتصاد انرژی در این کشور در حال رشد بسیار بالاست.

ابراز علاقه‌مندی که معمولا صورت می‌گیرد، چند درصد به نتیجه قطعی و اجرایی می‌رسد؟

الان ما 7 تا طرح داریم زمین آن مشخص است و طرح تقریبا قطعی است و برای بقیه هم باید قیمت گاز مشخص شود.

سرمایه‌گذاری اروپایی چطور؟

در این بخش فعلا چیزی نیست.

به خاطر بحث تحریم است؟

بخشی از این موضوع به تحریم برمی‌گردد. البته آنها ناگزیرند در ایران حضور پیدا کنند؛ چون سرمایه‌گذاری در پتروشیمی ایران به نفع آنهاست.

درباره عملکرد پتروشیمی در دولت‌های گذشته چندان اشاره‌ای نمی‌شود، یعنی زحماتی که مدیران قبل کشیده‌اند مورد توجه قرار نمی‌گیرد دلیل آن چیست؟

اصلا این طور نیست. ما به طور مفصل در ویژه‌نامه 30 سال گذشته به این موضوع پرداختیم. همه در جامعه تلاش می‌کنند همه بالاخره در تلاشند و هر زمانی هم شرایط فرق می‌کند حالا مثلا اگر من زمان آقای نعمت‌زاده مدیرعامل پتروشیمی بودم وضعیت با الان فرق می‌کرد. البته توانمندی شخصی هم جای خودش را دارد، ولی یک زمانی می‌بینید که فضا طوری است که همه امکانات در اختیار شماست شما می‌توانید راحت سرمایه‌گذاری کنید.

همه در کشور مسوولند. من یک مسوولیت دارم. شما مسوولید. می‌توانید این مصاحبه را طوری انعکاس دهید که همه برداشت منفی بکنند. می‌توانید طوری انعکاس دهید که کمک کنید به پتروشیمی. ما الان چالش داریم. الان نیاز به دولت، مجلس، مردم و همه داریم. می‌خواهیم به چشم‌انداز برسیم باید به پتروشیمی کمک کنیم پتروشیمی نیاز به کمک دارد و باید قانون در این زمینه تسهیل شود.

اصل 44 بسیار اصل خوبی است و باید صنایع کشور خصوصی بشود، ولی باید فکر توسعه هم بشود، چه کسی می‌خواهد توسعه این بخش را ادامه دهد. البته در این خصوص هم ما پیشنهادی داده‌ایم که در سال جدید پتروشیمی به صورت هلدینگ (واگذاری یکجا) واگذار شود.

شما با واگذاری به صورت هلدینگ موافق هستید؟

بسیار زیاد. ما خودمان پیشنهاد کردیم برای این‌که از میان نرود.

شما کجا خلا قانونی دارید؟

موانع قانونی باید برای سرمایه‌گذار داخلی و خارجی برطرف شود تا سرمایه‌گذار براحتی بیاید سرمایه‌گذاری کند؛ چون از نظر فنی و اقتصادی سرمایه‌گذاری در پتروشیمی اصلا هیچ مشکلی ندارد تنها صنعتی است که همه مشتاق حضور در آن هستند.

قواعد دست و پاگیر دارید؟

نه. فقط از مجلس محترم انتظار داریم حمایت قانونی در زمینه فاینانس داشته باشد تا ما بتوانیم طرح‌های پتروشیمی را پیش ببریم.

زیبا اسماعیلی