مرگ خاموش

اولین علامت مسمومیت با این گاز، سردرد و سرگیجه است که با پیشرفت مسمومیت، اختلال در تمرکز حواس و تحریک‌پذیری، ضعف، تهوع و اختلال در تشخیص نیز به علائم بالا اضافه می‌شود و چون مسمومیت با گاز منواکسیدکربن تدریجی و پیشرونده است، فرد با از دست دادن قدرت عکس‌العمل خود دچار مرگ تدریجی می‌شود.

استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد در پیشگیری از این مسمومیت از اهمیت بالایی برخوردار است. کنترل و انسداد منافذ مسیر دودکش قبل از راه اندازی بخاری بهترین راه پیشگیری از بروز حوادث مسمومیت به شمار می‌رود و دقت و توجه به داغ بودن دودکش نیز بهترین آزمایش سلامت دودکش است. همچنین داشتن کلاهک مخصوص برای دودکش در پشت بام‌ها برای جلوگیری از عدم بروز خاموشی بخاری و به دنبال آن انتشار گازCO اهمیت بالایی دارد.

در صورت استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری و شومینه، نباید تمامی روزنه‌های جریان هوا در منزل و به ویژه اتاق خواب مسدود شود. همچنین باید از نصب آبگرمکن در حمام و روشن کردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه جهت گرم نگه داشتن محیط داخل خانه، جدا خودداری کرد.

بسیاری از مردم تصور می‌کنند که پدیده گاز گرفتگی و ایجاد گاز CO تنها در اثر سوختن ناقص ذغال‌چوب ایجاد می‌شود و برای همین بسیاری به این گاز کشنده نام گاز کرسی و یا ذغال داده‌اند درصورتی که همان طور که ذکر شد این گاز دراثر سوختن ناقص هر ماده سوختنی ممکن است ایجاد شود.

مرگ بر اثر گازگرفتگی فرمول ساده‌ای دارد. گاز منواکسید کربن بدون بو است که به دنبال سوخت زغال، ‌آبگرمکن، ‌بخاری گازی و سوخت ناقص خودرو تولید می‌شود. این گاز اگر چه سبکتر از هواست، اما قابلیت انتشار بسیار زیادی درمحیط دارد و به همین دلیل درتمامی نقاط مثلاً یک اتاق اعم از بالا و پایین به سرعت متراکم می‌شود.

هنگامی که منواکسید کربن تنفس می‌کنید،‌ این گاز به راحتی از ریه وارد جریان خون می‌شود و به هموگلوبین خون متصل می‌شود. هموگلوبین ترکیبی است که درگلبول‌های سرخ خون وجود دارد که اکسیژن را دربدن حمل می‌کند و دربافت‌های محیطی آن را برای استفاده سلول‌ها آزاد می‌کند.

هنگامی که منواکسید کربن به هموگلوبین متصل می‌شود، ‌دیگر آن را رها نمی‌کند. چرا که میل ترکیب آن با هموگلوبین 300 برابر بیشتر از اکسیژن است. اگر میزان منواکسید کربن خون بالا رود،‌ میزان هموگلوبین آزاد و در دسترس برای انتقال اکسیژن کاهش می‌یابد.

مغز و سایر بافت‌ها که نیاز به اکسیژن دارند تا سوخت و ساز طبیعی خود را انجام دهند. وقتی این ترکیب صورت می‌گیرد اکسیژن دیگر به بافت‌ها نرسیده بنابراین سریعا باعث مسمومیت شده و سلسله عصبی فلج می‌شود و قدرت هرگونه اقدامی از مسموم سلب می‌شود و مسموم به نوعی به خواب و مرگ آرام تن درمی دهد.

علائم مسمومیت

علائم بالینی دراثر ایجاد ترکیب منواکسید کربن با گلبول قرمز خون تا زمانی که کمتراز 20 درصد ترکیب شده باشد،‌ مشهود نیست. اما در غلظت بیش از 20 درصد فرد دچار کندی تنفس و دربیش از 30 درصد تعداد تنفس و ضربان قلب در دقیقه افزایش یافته و فرد دچار سردرد،‌ تهوع و ضعف می‌شود.

در بیش از 40 درصد فرد دچار کاهش حافظه،‌ اختلال حرکتی و گیجی شده و در بیش از 50 درصد فرد دچار علائمی نظیر علائمی که فرد مصرف‌کننده الکل دارد، ‌خواهد شد که منجر به سنگ‌کوب شدن و ‌ناتوانی در حرکت اندام می‌شود در صورتی که در این حالت هنوز فرد هوشیار است، اما نمی‌تواند خود را نجات دهد و در مرحله ترکیب بیش از 60 درصدی منواکسید کربن با گلبول قرمز خون،‌ فرد دچار عدم هوشیاری، ‌بی‌اختیاری ادرار و مدفوع و در نهایت منجر به مرگ می‌شود.

عوارض ناشی از قرارگرفتن در معرض منواکسید کربن پس ازنجات افراد شامل سردرد، ‌سرگیجه، ‌ضعف عضلانی، ‌اختلال حافظه و حتی ناشنوایی است که این افراد تا مدت‌ها پس از حادثه دچار آن خواهند بود.

افرادی که به دلایلی نظیر فعالیت در کوره‌های فاقد تهویه مناسب دچار مسمومیت‌های مزمن منواکسیدکربن می‌شوند دچار علائمی نظیر رنگ‌پریدگی مداوم،‌ کم‌اشتهایی، ‌ضعف عضلانی و سردرد خفیف هستند.

بخاری بدون دودکش

یکی از خطراتی که هم‌اکنون جامعه را تهدید می‌کند وجود بخاری‌های بدون دودکش است چون این بخاری‌ها نباید به‌هیچ‌وجه برای فضای بسته استفاده شود، اما متاسفانه برخی از افراد به علت عدم آگاهی آن را برای منازل و یا دیگر محیط‌هایی که فضای بسته دارند، استفاده کرده و موجب مسمومیت و یا مرگ می‌شود.

مسمومیت ناشی از منواکسید کربن در حمام یکی از مواردی است که زیاد اتفاق می‌افتد چون گرما و رطوبت موجود در حمام باعث افزایش مسمومیت با این گاز می‌شود.امروزه مسمومیت ناشی از منواکسید کربن به علت شیوه زندگی آپارتمان‌نشینی افزایش یافته چون در گذشته با وجود استفاده از زغال برای گرم کردن که بیشترن خطر را برای مسمومیت دارد، وجود جریان هوا به علت نوع ساختمان‌ها، میزان مسمومیت‌ها بر اثر این گاز کمتر یود.

یکی از مواردی که باعث تشدید بیماری، بیماران مزمن قلبی می‌شود، گاز منواکسیدکربن نظیر آلودگی هوا است به گونه‌ای که آمارها نشان می‌دهد مرگ و میر این بیماران در روزهای آلوده سال بیشتر است.

با مسموم چه کنیم؟

اگر کسی با گاز منواکسید کربن دچار گازگرفتگی و مسمومیت شده باشد باید او را به سرعت از محیط آلوده خارج کرده و در تماس با هوای آزاد گذاشت. در مسمومیت‌های شدید بایستی به مصدوم تنفس مصنوعی داده شود و چنانچه مقدور باشد تنفس با اکسیژن بر تنفس با هوای آزاد ارجحیت دارد. استفاده از اکسیژن 100 درصد و گرم نگه داشتن بدن مصدوم و استفاده از آنتی‌بیو‌تیک‌ها برای پیشگیری از عفونت‌های احتمالی اقدام‌های درمانی تکمیلی است که در بیمارستان به مصدومان ارائه می‌شود.

اگر فکر می‌کنید در معرض منواکسیدکربن قرار گرفته‌اید،‌ باید فورا از هوای آزاد تنفس کنید. درها و پنجره‌ها را باز کنید یا بهتر از آن،‌ خانه را ترک کنید. اجاق،‌ شومینه و هر وسیله در حال اشتعال دیگر را خاموش کنید. اگر کاملا مطمئنید مشکل از منواکسید کربن است، ‌به آتش‌نشانی اطلاع دهید یا دست‌کم سرویس کاری را برای بررسی وسائل گرم‌کننده مختلف در خانه بیاورید. منواکسیدکربن در غلظت‌های بالا می‌تواند در طول چند دقیقه فرد را بکشد.

همایون برادران نصیری