مسافران ۱۴۰۳
سال۱۴۰۳ سالی بود سرشار از حوادث مختلف و رویدادهای تلخ و شیرین. دراین میان دست مرگ هم درکار بود و ازمیان هنرمندان وچهره‌های فرهنگی درحوزه‌های مختلف عزیزانی را ازمیان ما برد که هرکدام از آنها،وزن و جایگاهی داشتند و درحافظه دوستداران هنر و فرهنگ در ایران و جهان ماندگار خواهند بود.
اگر به اعتبار پرمخاطب بودن سینما، سراغ این حوزه برویم، با فهرستی بلند از نام‌های بزرگ در سینمای ایران و جهان رو‌به‌رو می‌شویم که در این سال رخت از جهان بستند و به سرای دیگر کوچ کردند. همان روزهای نخست سال، بعد از مدتی بیماری دامنه‌دار، رضا داوودنژاد، بازیگر سینما و تلویزیون ۱۳ فروردین در سن۴۳ سالگی درگذشت. او به‌عنوان فرزند علیرضا داوودنژاد، کارگردان سینما در مجموعه‌ای قابل ذکر از آثار سینمایی چون مصائب شیرین، کلاس هنرپیشگی، هوو، بچه‌های بد، لامینور و... و نیز مجموعه‌های تلویزیونی پشت‌کنکوری‌ها، باغچه مینو، زندگی به‌شرط خنده و... بازی کرده بود.
صداهایی که رفتند
یکم مرداد خبر درگذشت سعید راد، بازیگر سینما و تلویزیون در سن ۷۹ سالگی دوستداران هنر را در ایران در اندوه فروبرد. او که هنرپیشه‌ای جنتلمن و ورزشکار بود، بعد از حدود یک سال تحمل عوارض ناشی از زمین‌خوردگی و بعد از چند عمل ناموفق سرانجام درگذشت. از جمله به یادماندنی‌ترین نقش‌آفرینی‌های سعید راد در سینمای ایران می‌توان به بازی‌هایش در «دوئل» احمدرضا درویش، «خداحافظ رفیق» به کارگردانی امیر نادری، «صادق کرده» اثر ناصر تقوایی، «سفر سنگ» و «خط قرمز» به کارگردانی مسعود کیمیایی، «عقاب‌ها» ساخته ساموئل خاچیکیان و «چ» به‌کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا اشاره کرد. ضمن این‌که او در کارنامه بازیگری خود نقش‌آفرینی در چند سریال ازجمله «گیلدخت»، «سرزمین مادری» و «در چشم باد» را هم داشت.
روز ۳ دی یکی از برجسته‌ترین و قدیمی‌ترین چهره‌های تئاتر، سینما و تلویزیون و به‌ویژه هنر گفتارگردانی یعنی ژاله علو در سن ۹۷ سالگی درگذشت. فعالیت هنری او از سال ۱۳۲۷ با ورود به رادیو آغاز شد. از جمله سریال‌های تلویزیونی با بازی این هنرمند، می‌توان به امیرکبیر، گرگ‌ها، وزیر مختار، روزی روزگاری، آوای فاخته، همسران، سرزمین من و تفنگ سر پر اشاره کرد. همچنین او در فیلم‌های سینمایی بسیاری بازی کرده که از جمله آنها می‌توان پنجره (جلال مقدم)، طوقی (علی حاتمی)، داش آکل (مسعود کیمیایی)، جنگ نفتکش‌ها (محمدرضا بزرگ‌نیا)، آدم‌برفی (داوود میرباقری)، پری (داریوش مهرجویی)، روز واقعه (شهرام اسدی) و مهمان مامان (داریوش مهرجویی) را نام برد اما درگذشت خانم علو، تنها ضربه سختی نبود که در این سال به هنر دوبله (گفتارگردانی) وارد آمد. روز ۳۰ بهمن ایرج رضایی گفتارگردان و مدیر گفتارگردانی باسابقه کشور که با گفتارگردانی سریال ارتش سری و کارتون معاون کلانتر شناخته می‌شد، در ۸۹ سالگی درگذشت.
اما مرگ منوچهر والی‌زاده در نخستین روز اسفند در ۸۴ سالگی ضربه سخت دیگری بود که به این هنر وارد شد. او در طول چندین دهه فعالیت هنری به‌جای بسیاری از مشاهیر سینمای جهان از جمله تام هنکس، جان تراولتا، تام کروز، هریسون فورد، نیکلاس کیج، جیم کری، ویل اسمیت، ادی مورفی و الویس پریسلی صحبت کرده بود و صدای جوان، پرطنین و زنده‌‌اش به بخشی از خاطرات مردم ایران تبدیل شده است. در روز ۲۰ شهریور پری صابری یکی از مهمترین چهره‌های تأثیرگذار در هنرهای نمایشی ایران پس از بیش از ۷ دهه فعالیت هنری مؤثر، درگذشت. صابری به بهره‌مندی از گنجینه ادبی زبان فارسی و تبدیل‌کردن آن به آثار نمایشی علاقه زیادی داشت وچندین نمایش براساس متون کهن نوشت واجراکرد.رضا شیخی، فیلمبردار سینمای ایران(در ۱۱ اردیبهشت)، سیدعلی‌اکبر طوفان‌پناه بازیگر قدیمی‌سینما(در ۲۶اردیبهشت)، زهرا خوشکام بازیگر قدیمی‌سینما و همسر علی حاتمی(در ۲۸ اردیبهشت)، مرتضی اردستانی بازیگر و چهره‌پرداز (در ۸ خرداد)، فتح‌الله طاهری بازیگر و تعزیه‌خوان (در ۱۹ مرداد)، هوشنگ حریرچیان بازیگر تئاتر و سینما که در سریال‌هایی چون پژمان ساختمان پزشکان، تفنگ سرپر و هشت‌بهشت بازی کرده بود (در ۳۰ مرداد)، حسین خانی‌بیک بازیگر سینما، تئاتر و سریال‌های مختارنامه، شب دهم و روزگار جوانی (در ۳۰ مرداد)، زهره حمیدی، بازیگر مجموعه‌های تلویزیونی ازجمله شوق پرواز، خوش‌خیال، کارآگاه، بهشت گمشده، من و شارمین، نرگس، دردسر والدین (در ۴ شهریور)، جلیل شعبانی، تهیه‌کننده سینما (در ۱۲ مهر)، حسین توشه، بازیگر باسابقه سینما، تلویزیون و تئاتر(در ۱۱ آذر)، شهرام میراب اقدم مستندساز(در ۳۰ دی) و کبری حسن‌زاده اصفهانی (اشرف سادات) بازیگر فیلم‌های مرهم و کلاس هنرپیشگی (در ۲۰ اسفند) دیگر چهره‌های سینمایی بودند که در این سال از دست رفتند.
سال مرگ غول‌ها
سینمای جهان نیز در این سال چند چهره مهم و سرشناس را از دست داد؛ یکی از آنها آلن دلون از مهمترین بازیگران تاریخ سینما بود که در روز ۲۸ مرداد در ۸۸سالگی در خانه‌اش در منطقه دوچی فرانسه چشم از جهان فروبست. آلن دلون با کوله‌باری از تجربه‌های سینمایی موفق و همکاری با بسیاری از مشهورترین کارگردان‌های سینمای جهان، در فیلم‌های تأثیرگذار و ماندگاری چون ظهر بنفش، سامورایی، یوزپلنگ، شادی زندگی، کسوف، روکو و برادرانش، موج نو، آقای کلاین و دسته سیسیلی‌ها بازی کرد. همچنین مرگ دیوید لینچ، سینماگر بزرگ و صاحب سبک معاصر روز ۲۷ دی در ۷۸ سالگی یکی از رویدادهای مهم این سال بود. او که عاقبت قربانی عشق ترک‌نشدنی خود به سیگار‌کشیدن شد، در طول زندگی حرفه‌ای‌‌اش فیلم‌های مهمی چون مرد فیل‌نما، در قلب وحشی، بزرگراه گمشده و جاده مالهالند را ساخت. از چهره‌های سینمایی دیگری که امسال کارنامه هنری‌شان به همراه دفتر زندگی‌شان بسته شد می‌توان به لوران کانته، فیلمساز برجسته فرانسوی و کارگردان فیلم کلاس برنده نخل طلای کن در سال ۲۰۰۸ (در ۵ اردیبهشت)، برنارد هیل بازیگر فیلم ارباب حلقه‌ها (در ۱۷ اردیبهشت)، ایان گلدر بازیگر نقش کوان لنیستر در سریال بازی تاج و تخت (در ۱۹ اردیبهشت)، دونالد ساترلند بازیگر فیلم‌هایی همچون بازی‌های گرسنگی و برنده دو جایزه گلدن گلوب(در اول تیر)، رابرت تاون نویسنده فیلمنامه فیلم محله چینی‌ها و برنده اسکار(۱۲ تیر)، شلی دووال، هنرپیشه آمریکایی و بازیگر فیلم درخشش ساخته استنلی کوبریک(در ۲۳ تیر)، مگی اسمیت بازیگر برنده دو اسکار(در ۶ مهر)، تونی تاد، بازیگر آمریکایی فیلم‌های پلیتون، مقصد نهایی، صخره و کندی من(در ۱۹ آبان)، مارشال بریکمن برنده اسکار به‌خاطر فیلمنامه «آنی‌هال» وودی آلن(در ۱۲ آذر)، اولیویا‌هاسی بازیگر فیلم‌هایی چون رومئو و ژولیت و کریسمس سیاه(در ۸ دی) و جین هکمن بازیگر فیلم‌های ارتباط فرانسوی، نابخشوده و می‌سی‌سی‌پی می‌سوزد (در ۱۰ اسفند) اشاره کرد.
شهریور تلخ ادبیات
دوستداران ادبیات فارسی، شهریور امسال مورد هجوم خبرهای تلخ واقع شدند و در فاصله کوتاهی چند چهره مهم شعر، داستان و ادبیات فارسی را از دست دادند. در روز ۹ شهریور، دفتر زندگی محمدعلی بهمنی، شاعری که توانست در قالب سنتی غزل تحت تأثیر نیما، تحولی ایجاد کند، بعد از یک دوره بیماری و بر اثر ضایعه ناشی از سکته مغزی در سن ۸۲ سالگی بسته شد. آنهایی که زمان انتشار مجموعه «گاهی دلم برای خودم تنگ می‌شود» را به یاد می‌آورند، می‌دانند که غزل‌های بهمنی چگونه توانست جریان‌ساز شود و به سرعت مقلدان بسیاری پیدا کند. بهمنی نه تنها در غزل، بلکه در ترانه نیز چهره مهمی بود و بسیاری از ترانه‌هایش را خوانندگان قبل و بعد از انقلاب خوانده‌اند. هنوز ۱۰ روز از درگذشت بهمنی نگذشته بود که شاعر و ترانه‌سرای پیشکسوت دیگری، با کلمات خداحافظی کرد: استاد علیرضا طبایی در روز ۱۹ شهریور درگذشت. در دوازدهم همین ماه، دکتر جلیل تجلیل، استاد ادبیات دانشگاه، مصحح معیار‌الاشعار خواجه نصیرالدین طوسی و مترجم الغدیر علامه امینی و اسرارالبلاغه عبدالقاهرجرجانی درگذشت و این ماه تلخ سرانجام با درگذشت محمود حکیمی، داستان‌نویس و پژوهشگر ادبی به پایان رسید. علاوه بر این شخصیت‌ها، ادبیات ایران در این سال چهره‌های ارزشمند دیگری را از دست داد که از آن جمله می‌توان به این نام‌ها اشاره کرد: پرویز بابایی، مترجم و نویسنده (در ۱۹ فروردین)، محمود مدبری، پژوهشگر، لغت‌شناس و مصحح (در ۲۳ فروردین)، محمدعلی علومی، داستان نویس، پژوهشگر و طنزپرداز(در ۱۷ اردیبهشت)، نیلوفر امرایی مترجم و روزنامه‌نگار(در ۵ خرداد)، مونا علی‌مددی، استاد زبان و ادبیات فارسی(در ۵ خرداد)، منوچهر حسن‌زاده مدیر انتشارات مروارید (در۲ تیر)، محمدتقی غیاثی، منتقد ادبی و مترجم ادبیات فرانسوی (در ۷ مرداد)، ناصر جبلی شاعر (در ۱۵ مرداد)، محمدرضا محمودزاده شاعر و پژوهشگر (در ۱۸ مهر)، فرزین غفوری پژوهشگر و عضو هیأت علمی‌فرهنگستان زبان و ادب فارسی(در ۶ آبان)، فریدون داوری شاعر (در۱ آذر)، منصور یاقوتی داستان‌نویس (در ۸ دی)، جلال متینی، رئیس اسبق دانشگاه فردوسی و شاهنامه‌پژوه (۳۰ دی)، آیت‌الله سیدمرتضی مستجاب‌الدعواتی شاعر و خوشنویس (در ۳۰ بهمن)، پرویز مسجدی داستان‌نویس (در ۱ اسفند)، عبدالرضا فریدزاده شاعر و نمایشنامه‌نویس (در ۳ اسفند) و تورج رهنما، مترجم، شاعر و پژوهشگر (در۲۱ اسفند).
ادبیات جهان سه چهره بزرگ را از دست داد
در این سال داستان زندگی چندین چهره مهم ادبیات داستانی جهان بسته شد که شاید مشهورترین‌شان پل آستر، نویسنده آمریکایی باشد که همه او را با سه‌گانه نیویورک می‌شناسند. آستر ۱۱ اردیبهشت در سن ۷۷ سالگی و بر اثر سرطان ریه درگذشت. نخستین کتابش اختراع انزوا در سال ۱۹۸۲ منتشر شد اما انتشار «شهر شیشه‌ای» در سال ۱۹۸۵ که نخستین جلد از سه‌گانه نیویورک بود، او را به نویسنده‌ای مشهور تبدیل کرد که سه دهه در صدر ادبیات جهان قرار داشت. جهان ادبیات هنوز از شوک مرگ پل آستر خارج نشده بود که در ۲۴ اردیبهشت خبر فوت آلیس مونرو، داستان‌نویس شهیر کانادایی منتشر شد. او که از مهمترین نویسندگان داستان کوتاه جهان محسوب می‌شود، در طول زندگی ادبی خود افتخارات بسیاری کسب کرد: جایزه نوبل ادبیات، جایزه من بوکر، جایزه انجمن ملی منتقدین کتاب آمریکا، دو بار جایزه داستان کوتاه «اوهنری»، جایزه نویسندگان کشورهای مشترک‌المنافع، سه بار جایزه گاورنر جنرال کانادا، مدال افتخار ادبیات انجمن ملی هنرهای آمریکا و نشان شوالیه فرانسه. روز ۱۱ تیر اسماعیل کاداره، نویسنده مشهور آلبانیایی که در طول زندگی ادبی خود بیش از ۸۰ رمان، نمایشنامه، فیلمنامه، شعر، مقاله و مجموعه داستان نوشت، جوایز بین‌المللی متعددی از جمله جایزه بوکر بین‌الملل دریافت کرد و آثارش به ۴۵ زبان ترجمه شد، درگذشت. او هم به مانند پل آستر از نویسندگانی بود که سال‌ها نامش به‌عنوان یکی از شایستگان دریافت جایزه نوبل برده می‌شود اما سرانجام هم این جایزه را به او ندادند. دیگر چهره‌های ادبی مشهور جهان که در این سال فوت شدند، عبارتند از: جان بارت، نویسنده مطرح و پست‌مدرنیست آمریکایی (در ۱۵ فروردین)، ماریز کُنده نویسنده ضد استعماری و تنها جایزه جایگزین نوبل ادبیات(در ۱۵ فروردین)، نیکی جیووانی، شاعر و از صداهای پیشگام جنبش هنر سیاهپوستان(در ۱۶ آذر)، دیوید لاج، نویسنده و منتقد مطرح ادبی بریتانیایی (در ۱۵ دی) و مایکل لانگلی، شاعر برجسته ایرلند شمالی (در ۶ بهمن).
سازهایی که خاموش شدند
مهمترین چهره‌ای که سال گذشته عرصه موسیقی ایران را ترک کرد و به جهان باقی شتافت، فریدون شهبازیان آهنگساز و رهبر ارکستر بود که ۲۲ دی‌ماه بر اثر مشکلات تنفسی درگذشت. شهبازیان در ۱۷ سالگی به عضویت ارکستر سمفونیک تهران به رهبری حشمت سنجری درآمد و همکاری خود را با ارکستر گل‌های رادیو آغاز کرد. در سال ۱۳۴۵رهبر گروه کر و ارکستر سمفونیک رادیو شد. در دهه ۹۰ چوب رهبری ارکستر ملی ایران را در دست داشت. او نقش مهمی‌در جریان تازه و به روز موسیقی امروز ایران داشت. دیگر چهره بنام موسیقی ایران که در سال ۱۴۰۳ از میان ما رفت، امین‌الله رشیدی، خواننده‌ای بود که کار هنری را از رادیو ایران از سال ۱۳۲۷ آغاز کرد و در مدت فعالیت مستمرش در حوزه موسیقی بیش از ۱۲۰ آهنگ ساخت. موسیقی ایران در این سال چهره‌های ارزشمند دیگری را نیز تا سرای باقی بدرقه کرد: ذوالفقار بیتانه نوازنده مشهور خراسانی (در ۱۴ فروردین)، منوچهر پناهی‌نژاد نوازنده پیشکسوت(۲۵ فروردین)، فرمان مرادی سازنده و نوازنده سازهای ایرانی(در ۳ خرداد)، مینو افتاده نوازنده و مدرس ویولن و کمانچه (در ۱۷ خرداد)، فرامرز رستمی هنرمند پیشکسوت موسیقی خراسان‌شمالی(در ۲۳ مهر)، سید احمد مراتب از خوانندگان پیشکسوت موسیقی ایرانی(در ۴ آذر)، ابراهیم شهدوستی خواننده هرمزگانی ترانه «سیاه زنگی» (در ۱۰ آذر) و علی‌اکبر رحیمی، خواننده و ردیف‌دان (در ۱۴ اسفند).
نام‌های دیگر
در یادکرد درگذشتگان این سال باید از نام‌های ارجمند دیگری هم یاد کرد. در حوزه هنرهای تجسمی چهره‌های از دست رفته این سال عبارتند از: مرتضی کاشی‌تراش اصفهانی، یکی از آخرین بازماندگان هنر سنتی کاشی‌کاری ایران (در ۳۰ اردیبهشت)، هادی جمالی تصویرگر و هنرمند نقاش(در ۱۶ خرداد)، فرهاد مشیری هنرمند نقاش (در ۲۷ تیر)، مصطفی غیاث، هنرمند پیشکسوت معرق سنگ (در ۶ مرداد)، هاشم بدری هنرمند نقاش (در۹ مرداد)، سیراک ملکنیان هنرمند نقاش (در ۲۶ مرداد)، حبیب‌الله آیت‌اللهی نقاش و پژوهشگر(در ۱۷ مهر)، مصطفی اسداللهی هنرمند پیشکسوت گرافیک(در ۱۸ مهر)، محمدحسین عطارچیان هنرمند نام‌آشنای خوشنویسی شکسته (در ۱۵ آبان)، صادق بریرانی گرافیست پیشکسوت ایرانی (در ۱۶ بهمن)، علی رئیس شقاقی از هنرمندان باسابقه عکاسی (در ۱۱ اسفند) و زنده‌یاد داود احمدی مونس (آروین) کارتونیست و طراح (در ۱۱ اسفند). در حوزه معماری و میراث فرهنگی هم حمیدرضا ریاضی باستان‌شناس پیشکسوت میراث فرهنگی (در ۲۷ خرداد)، فرهاد نظری کارشناس میراث فرهنگی و رئیس دبیرخانه کمیته ملی حافظه جهانی ایران (در ۳۱ خرداد)، پروفسور هشیار نوشین معمار و طراح سازه استادیوم تختی(در ۱۶ مهر) و فرشاد فرهی معمار پیشکسوت (در ۲۱ مهر) روی در نقاب خاک کشیدند.
سالی تلخ برای ما رسانهایها
اما سالی که گذشت، برای ما رسانهایها و به‌خصوص ما اعضای تحریریه روزنامه جام‌جم سال تلخی بود. در این سال چند چهره جوان و پیشکسوت رسانه‌ای از میان ما رفتند که یکی از آنها زینب علیپور‌طهرانی خبرنگار جوان، حرفه‌ای و مهربان گروه رسانه جام‌جم بود. او که چندسالی درگیر بیماری کلیوی بود، روز ۲۶ آبان در تحریریه روزنامه دچار مشکل تنفسی شد و متأسفانه همان روز رفتن زودهنگامش، همکاران و دوستانش را در اندوه و بهت فرو برد. در این روزها که با ماه مبارک رمضان و شب‌های دعا همراه است، برای شادی روح او و همه رفتگان این سال دعا می‌کنیم. از دیگر حوادث تلخ برای رسانه‌های کشور درگذشت سید‌وحید عقیلی، روزنامه‌نگار و استاد دانشگاه بود که هفتم خرداد پس از یک دوره بیماری در ۶۶ سالگی درگذشت. او علاوه بر سال‌ها تدریس در رشته‌های علوم ارتباطات و مطالعات رسانه، در روزنامه تهران‌تایمز در حوزه‌های مختلف فعالیت کرد و سردبیر مجله رسانه و مدتی مدیر روزنامه فرهیختگان بود. همچنین در روز
۸ مرداد سیدمحمد صفی‌زاده، صاحب امتیاز گروه نشریات ابرار دار فانی را وداع گفت. او از اعضای اولیه حزب جمهوری اسلامی و از مدیران پرسابقه کشور بود و در حوزه‌های مختلفی فعالیت کرد و در دوره مدیریت او، گروه نشریات در دورانی طولانی در مطبوعات کشور حضوری درخشان داشت. رسانهایها در این سال چندین‌بار داغدار شدند؛ مجید فروغی، روزنامه‌نگار و فعال رسانه (در ۲۳ فروردین)، منصوره قدیری جاوید خبرنگار ایرنا (در۲۰ آبان)، مهدی علیرضایی خبرنگار گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم(در ۱۸ آذر)، حسین محمدیانی خبرنگار و منتقد تئاتر (در ۷ دی)، محمود هیدجی خبرنگار پیشکسوت ایرنا (در ۱۰ بهمن) و شاپور عظیمی منتقد سینما (در ۲۸ بهمن).
صداهایی که رفتند
یکم مرداد خبر درگذشت سعید راد، بازیگر سینما و تلویزیون در سن ۷۹ سالگی دوستداران هنر را در ایران در اندوه فروبرد. او که هنرپیشه‌ای جنتلمن و ورزشکار بود، بعد از حدود یک سال تحمل عوارض ناشی از زمین‌خوردگی و بعد از چند عمل ناموفق سرانجام درگذشت. از جمله به یادماندنی‌ترین نقش‌آفرینی‌های سعید راد در سینمای ایران می‌توان به بازی‌هایش در «دوئل» احمدرضا درویش، «خداحافظ رفیق» به کارگردانی امیر نادری، «صادق کرده» اثر ناصر تقوایی، «سفر سنگ» و «خط قرمز» به کارگردانی مسعود کیمیایی، «عقاب‌ها» ساخته ساموئل خاچیکیان و «چ» به‌کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا اشاره کرد. ضمن این‌که او در کارنامه بازیگری خود نقش‌آفرینی در چند سریال ازجمله «گیلدخت»، «سرزمین مادری» و «در چشم باد» را هم داشت.
روز ۳ دی یکی از برجسته‌ترین و قدیمی‌ترین چهره‌های تئاتر، سینما و تلویزیون و به‌ویژه هنر گفتارگردانی یعنی ژاله علو در سن ۹۷ سالگی درگذشت. فعالیت هنری او از سال ۱۳۲۷ با ورود به رادیو آغاز شد. از جمله سریال‌های تلویزیونی با بازی این هنرمند، می‌توان به امیرکبیر، گرگ‌ها، وزیر مختار، روزی روزگاری، آوای فاخته، همسران، سرزمین من و تفنگ سر پر اشاره کرد. همچنین او در فیلم‌های سینمایی بسیاری بازی کرده که از جمله آنها می‌توان پنجره (جلال مقدم)، طوقی (علی حاتمی)، داش آکل (مسعود کیمیایی)، جنگ نفتکش‌ها (محمدرضا بزرگ‌نیا)، آدم‌برفی (داوود میرباقری)، پری (داریوش مهرجویی)، روز واقعه (شهرام اسدی) و مهمان مامان (داریوش مهرجویی) را نام برد اما درگذشت خانم علو، تنها ضربه سختی نبود که در این سال به هنر دوبله (گفتارگردانی) وارد آمد. روز ۳۰ بهمن ایرج رضایی گفتارگردان و مدیر گفتارگردانی باسابقه کشور که با گفتارگردانی سریال ارتش سری و کارتون معاون کلانتر شناخته می‌شد، در ۸۹ سالگی درگذشت.
اما مرگ منوچهر والی‌زاده در نخستین روز اسفند در ۸۴ سالگی ضربه سخت دیگری بود که به این هنر وارد شد. او در طول چندین دهه فعالیت هنری به‌جای بسیاری از مشاهیر سینمای جهان از جمله تام هنکس، جان تراولتا، تام کروز، هریسون فورد، نیکلاس کیج، جیم کری، ویل اسمیت، ادی مورفی و الویس پریسلی صحبت کرده بود و صدای جوان، پرطنین و زنده‌‌اش به بخشی از خاطرات مردم ایران تبدیل شده است. در روز ۲۰ شهریور پری صابری یکی از مهمترین چهره‌های تأثیرگذار در هنرهای نمایشی ایران پس از بیش از ۷ دهه فعالیت هنری مؤثر، درگذشت. صابری به بهره‌مندی از گنجینه ادبی زبان فارسی و تبدیل‌کردن آن به آثار نمایشی علاقه زیادی داشت وچندین نمایش براساس متون کهن نوشت واجراکرد.رضا شیخی، فیلمبردار سینمای ایران(در ۱۱ اردیبهشت)، سیدعلی‌اکبر طوفان‌پناه بازیگر قدیمی‌سینما(در ۲۶اردیبهشت)، زهرا خوشکام بازیگر قدیمی‌سینما و همسر علی حاتمی(در ۲۸ اردیبهشت)، مرتضی اردستانی بازیگر و چهره‌پرداز (در ۸ خرداد)، فتح‌الله طاهری بازیگر و تعزیه‌خوان (در ۱۹ مرداد)، هوشنگ حریرچیان بازیگر تئاتر و سینما که در سریال‌هایی چون پژمان ساختمان پزشکان، تفنگ سرپر و هشت‌بهشت بازی کرده بود (در ۳۰ مرداد)، حسین خانی‌بیک بازیگر سینما، تئاتر و سریال‌های مختارنامه، شب دهم و روزگار جوانی (در ۳۰ مرداد)، زهره حمیدی، بازیگر مجموعه‌های تلویزیونی ازجمله شوق پرواز، خوش‌خیال، کارآگاه، بهشت گمشده، من و شارمین، نرگس، دردسر والدین (در ۴ شهریور)، جلیل شعبانی، تهیه‌کننده سینما (در ۱۲ مهر)، حسین توشه، بازیگر باسابقه سینما، تلویزیون و تئاتر(در ۱۱ آذر)، شهرام میراب اقدم مستندساز(در ۳۰ دی) و کبری حسن‌زاده اصفهانی (اشرف سادات) بازیگر فیلم‌های مرهم و کلاس هنرپیشگی (در ۲۰ اسفند) دیگر چهره‌های سینمایی بودند که در این سال از دست رفتند.
سال مرگ غول‌ها
سینمای جهان نیز در این سال چند چهره مهم و سرشناس را از دست داد؛ یکی از آنها آلن دلون از مهمترین بازیگران تاریخ سینما بود که در روز ۲۸ مرداد در ۸۸سالگی در خانه‌اش در منطقه دوچی فرانسه چشم از جهان فروبست. آلن دلون با کوله‌باری از تجربه‌های سینمایی موفق و همکاری با بسیاری از مشهورترین کارگردان‌های سینمای جهان، در فیلم‌های تأثیرگذار و ماندگاری چون ظهر بنفش، سامورایی، یوزپلنگ، شادی زندگی، کسوف، روکو و برادرانش، موج نو، آقای کلاین و دسته سیسیلی‌ها بازی کرد. همچنین مرگ دیوید لینچ، سینماگر بزرگ و صاحب سبک معاصر روز ۲۷ دی در ۷۸ سالگی یکی از رویدادهای مهم این سال بود. او که عاقبت قربانی عشق ترک‌نشدنی خود به سیگار‌کشیدن شد، در طول زندگی حرفه‌ای‌‌اش فیلم‌های مهمی چون مرد فیل‌نما، در قلب وحشی، بزرگراه گمشده و جاده مالهالند را ساخت. از چهره‌های سینمایی دیگری که امسال کارنامه هنری‌شان به همراه دفتر زندگی‌شان بسته شد می‌توان به لوران کانته، فیلمساز برجسته فرانسوی و کارگردان فیلم کلاس برنده نخل طلای کن در سال ۲۰۰۸ (در ۵ اردیبهشت)، برنارد هیل بازیگر فیلم ارباب حلقه‌ها (در ۱۷ اردیبهشت)، ایان گلدر بازیگر نقش کوان لنیستر در سریال بازی تاج و تخت (در ۱۹ اردیبهشت)، دونالد ساترلند بازیگر فیلم‌هایی همچون بازی‌های گرسنگی و برنده دو جایزه گلدن گلوب(در اول تیر)، رابرت تاون نویسنده فیلمنامه فیلم محله چینی‌ها و برنده اسکار(۱۲ تیر)، شلی دووال، هنرپیشه آمریکایی و بازیگر فیلم درخشش ساخته استنلی کوبریک(در ۲۳ تیر)، مگی اسمیت بازیگر برنده دو اسکار(در ۶ مهر)، تونی تاد، بازیگر آمریکایی فیلم‌های پلیتون، مقصد نهایی، صخره و کندی من(در ۱۹ آبان)، مارشال بریکمن برنده اسکار به‌خاطر فیلمنامه «آنی‌هال» وودی آلن(در ۱۲ آذر)، اولیویا‌هاسی بازیگر فیلم‌هایی چون رومئو و ژولیت و کریسمس سیاه(در ۸ دی) و جین هکمن بازیگر فیلم‌های ارتباط فرانسوی، نابخشوده و می‌سی‌سی‌پی می‌سوزد (در ۱۰ اسفند) اشاره کرد.
شهریور تلخ ادبیات
دوستداران ادبیات فارسی، شهریور امسال مورد هجوم خبرهای تلخ واقع شدند و در فاصله کوتاهی چند چهره مهم شعر، داستان و ادبیات فارسی را از دست دادند. در روز ۹ شهریور، دفتر زندگی محمدعلی بهمنی، شاعری که توانست در قالب سنتی غزل تحت تأثیر نیما، تحولی ایجاد کند، بعد از یک دوره بیماری و بر اثر ضایعه ناشی از سکته مغزی در سن ۸۲ سالگی بسته شد. آنهایی که زمان انتشار مجموعه «گاهی دلم برای خودم تنگ می‌شود» را به یاد می‌آورند، می‌دانند که غزل‌های بهمنی چگونه توانست جریان‌ساز شود و به سرعت مقلدان بسیاری پیدا کند. بهمنی نه تنها در غزل، بلکه در ترانه نیز چهره مهمی بود و بسیاری از ترانه‌هایش را خوانندگان قبل و بعد از انقلاب خوانده‌اند. هنوز ۱۰ روز از درگذشت بهمنی نگذشته بود که شاعر و ترانه‌سرای پیشکسوت دیگری، با کلمات خداحافظی کرد: استاد علیرضا طبایی در روز ۱۹ شهریور درگذشت. در دوازدهم همین ماه، دکتر جلیل تجلیل، استاد ادبیات دانشگاه، مصحح معیار‌الاشعار خواجه نصیرالدین طوسی و مترجم الغدیر علامه امینی و اسرارالبلاغه عبدالقاهرجرجانی درگذشت و این ماه تلخ سرانجام با درگذشت محمود حکیمی، داستان‌نویس و پژوهشگر ادبی به پایان رسید. علاوه بر این شخصیت‌ها، ادبیات ایران در این سال چهره‌های ارزشمند دیگری را از دست داد که از آن جمله می‌توان به این نام‌ها اشاره کرد: پرویز بابایی، مترجم و نویسنده (در ۱۹ فروردین)، محمود مدبری، پژوهشگر، لغت‌شناس و مصحح (در ۲۳ فروردین)، محمدعلی علومی، داستان نویس، پژوهشگر و طنزپرداز(در ۱۷ اردیبهشت)، نیلوفر امرایی مترجم و روزنامه‌نگار(در ۵ خرداد)، مونا علی‌مددی، استاد زبان و ادبیات فارسی(در ۵ خرداد)، منوچهر حسن‌زاده مدیر انتشارات مروارید (در۲ تیر)، محمدتقی غیاثی، منتقد ادبی و مترجم ادبیات فرانسوی (در ۷ مرداد)، ناصر جبلی شاعر (در ۱۵ مرداد)، محمدرضا محمودزاده شاعر و پژوهشگر (در ۱۸ مهر)، فرزین غفوری پژوهشگر و عضو هیأت علمی‌فرهنگستان زبان و ادب فارسی(در ۶ آبان)، فریدون داوری شاعر (در۱ آذر)، منصور یاقوتی داستان‌نویس (در ۸ دی)، جلال متینی، رئیس اسبق دانشگاه فردوسی و شاهنامه‌پژوه (۳۰ دی)، آیت‌الله سیدمرتضی مستجاب‌الدعواتی شاعر و خوشنویس (در ۳۰ بهمن)، پرویز مسجدی داستان‌نویس (در ۱ اسفند)، عبدالرضا فریدزاده شاعر و نمایشنامه‌نویس (در ۳ اسفند) و تورج رهنما، مترجم، شاعر و پژوهشگر (در۲۱ اسفند).
ادبیات جهان سه چهره بزرگ را از دست داد
در این سال داستان زندگی چندین چهره مهم ادبیات داستانی جهان بسته شد که شاید مشهورترین‌شان پل آستر، نویسنده آمریکایی باشد که همه او را با سه‌گانه نیویورک می‌شناسند. آستر ۱۱ اردیبهشت در سن ۷۷ سالگی و بر اثر سرطان ریه درگذشت. نخستین کتابش اختراع انزوا در سال ۱۹۸۲ منتشر شد اما انتشار «شهر شیشه‌ای» در سال ۱۹۸۵ که نخستین جلد از سه‌گانه نیویورک بود، او را به نویسنده‌ای مشهور تبدیل کرد که سه دهه در صدر ادبیات جهان قرار داشت. جهان ادبیات هنوز از شوک مرگ پل آستر خارج نشده بود که در ۲۴ اردیبهشت خبر فوت آلیس مونرو، داستان‌نویس شهیر کانادایی منتشر شد. او که از مهمترین نویسندگان داستان کوتاه جهان محسوب می‌شود، در طول زندگی ادبی خود افتخارات بسیاری کسب کرد: جایزه نوبل ادبیات، جایزه من بوکر، جایزه انجمن ملی منتقدین کتاب آمریکا، دو بار جایزه داستان کوتاه «اوهنری»، جایزه نویسندگان کشورهای مشترک‌المنافع، سه بار جایزه گاورنر جنرال کانادا، مدال افتخار ادبیات انجمن ملی هنرهای آمریکا و نشان شوالیه فرانسه. روز ۱۱ تیر اسماعیل کاداره، نویسنده مشهور آلبانیایی که در طول زندگی ادبی خود بیش از ۸۰ رمان، نمایشنامه، فیلمنامه، شعر، مقاله و مجموعه داستان نوشت، جوایز بین‌المللی متعددی از جمله جایزه بوکر بین‌الملل دریافت کرد و آثارش به ۴۵ زبان ترجمه شد، درگذشت. او هم به مانند پل آستر از نویسندگانی بود که سال‌ها نامش به‌عنوان یکی از شایستگان دریافت جایزه نوبل برده می‌شود اما سرانجام هم این جایزه را به او ندادند. دیگر چهره‌های ادبی مشهور جهان که در این سال فوت شدند، عبارتند از: جان بارت، نویسنده مطرح و پست‌مدرنیست آمریکایی (در ۱۵ فروردین)، ماریز کُنده نویسنده ضد استعماری و تنها جایزه جایگزین نوبل ادبیات(در ۱۵ فروردین)، نیکی جیووانی، شاعر و از صداهای پیشگام جنبش هنر سیاهپوستان(در ۱۶ آذر)، دیوید لاج، نویسنده و منتقد مطرح ادبی بریتانیایی (در ۱۵ دی) و مایکل لانگلی، شاعر برجسته ایرلند شمالی (در ۶ بهمن).
سازهایی که خاموش شدند
مهمترین چهره‌ای که سال گذشته عرصه موسیقی ایران را ترک کرد و به جهان باقی شتافت، فریدون شهبازیان آهنگساز و رهبر ارکستر بود که ۲۲ دی‌ماه بر اثر مشکلات تنفسی درگذشت. شهبازیان در ۱۷ سالگی به عضویت ارکستر سمفونیک تهران به رهبری حشمت سنجری درآمد و همکاری خود را با ارکستر گل‌های رادیو آغاز کرد. در سال ۱۳۴۵رهبر گروه کر و ارکستر سمفونیک رادیو شد. در دهه ۹۰ چوب رهبری ارکستر ملی ایران را در دست داشت. او نقش مهمی‌در جریان تازه و به روز موسیقی امروز ایران داشت. دیگر چهره بنام موسیقی ایران که در سال ۱۴۰۳ از میان ما رفت، امین‌الله رشیدی، خواننده‌ای بود که کار هنری را از رادیو ایران از سال ۱۳۲۷ آغاز کرد و در مدت فعالیت مستمرش در حوزه موسیقی بیش از ۱۲۰ آهنگ ساخت. موسیقی ایران در این سال چهره‌های ارزشمند دیگری را نیز تا سرای باقی بدرقه کرد: ذوالفقار بیتانه نوازنده مشهور خراسانی (در ۱۴ فروردین)، منوچهر پناهی‌نژاد نوازنده پیشکسوت(۲۵ فروردین)، فرمان مرادی سازنده و نوازنده سازهای ایرانی(در ۳ خرداد)، مینو افتاده نوازنده و مدرس ویولن و کمانچه (در ۱۷ خرداد)، فرامرز رستمی هنرمند پیشکسوت موسیقی خراسان‌شمالی(در ۲۳ مهر)، سید احمد مراتب از خوانندگان پیشکسوت موسیقی ایرانی(در ۴ آذر)، ابراهیم شهدوستی خواننده هرمزگانی ترانه «سیاه زنگی» (در ۱۰ آذر) و علی‌اکبر رحیمی، خواننده و ردیف‌دان (در ۱۴ اسفند).
نام‌های دیگر
در یادکرد درگذشتگان این سال باید از نام‌های ارجمند دیگری هم یاد کرد. در حوزه هنرهای تجسمی چهره‌های از دست رفته این سال عبارتند از: مرتضی کاشی‌تراش اصفهانی، یکی از آخرین بازماندگان هنر سنتی کاشی‌کاری ایران (در ۳۰ اردیبهشت)، هادی جمالی تصویرگر و هنرمند نقاش(در ۱۶ خرداد)، فرهاد مشیری هنرمند نقاش (در ۲۷ تیر)، مصطفی غیاث، هنرمند پیشکسوت معرق سنگ (در ۶ مرداد)، هاشم بدری هنرمند نقاش (در۹ مرداد)، سیراک ملکنیان هنرمند نقاش (در ۲۶ مرداد)، حبیب‌الله آیت‌اللهی نقاش و پژوهشگر(در ۱۷ مهر)، مصطفی اسداللهی هنرمند پیشکسوت گرافیک(در ۱۸ مهر)، محمدحسین عطارچیان هنرمند نام‌آشنای خوشنویسی شکسته (در ۱۵ آبان)، صادق بریرانی گرافیست پیشکسوت ایرانی (در ۱۶ بهمن)، علی رئیس شقاقی از هنرمندان باسابقه عکاسی (در ۱۱ اسفند) و زنده‌یاد داود احمدی مونس (آروین) کارتونیست و طراح (در ۱۱ اسفند). در حوزه معماری و میراث فرهنگی هم حمیدرضا ریاضی باستان‌شناس پیشکسوت میراث فرهنگی (در ۲۷ خرداد)، فرهاد نظری کارشناس میراث فرهنگی و رئیس دبیرخانه کمیته ملی حافظه جهانی ایران (در ۳۱ خرداد)، پروفسور هشیار نوشین معمار و طراح سازه استادیوم تختی(در ۱۶ مهر) و فرشاد فرهی معمار پیشکسوت (در ۲۱ مهر) روی در نقاب خاک کشیدند.
سالی تلخ برای ما رسانهایها
اما سالی که گذشت، برای ما رسانهایها و به‌خصوص ما اعضای تحریریه روزنامه جام‌جم سال تلخی بود. در این سال چند چهره جوان و پیشکسوت رسانه‌ای از میان ما رفتند که یکی از آنها زینب علیپور‌طهرانی خبرنگار جوان، حرفه‌ای و مهربان گروه رسانه جام‌جم بود. او که چندسالی درگیر بیماری کلیوی بود، روز ۲۶ آبان در تحریریه روزنامه دچار مشکل تنفسی شد و متأسفانه همان روز رفتن زودهنگامش، همکاران و دوستانش را در اندوه و بهت فرو برد. در این روزها که با ماه مبارک رمضان و شب‌های دعا همراه است، برای شادی روح او و همه رفتگان این سال دعا می‌کنیم. از دیگر حوادث تلخ برای رسانه‌های کشور درگذشت سید‌وحید عقیلی، روزنامه‌نگار و استاد دانشگاه بود که هفتم خرداد پس از یک دوره بیماری در ۶۶ سالگی درگذشت. او علاوه بر سال‌ها تدریس در رشته‌های علوم ارتباطات و مطالعات رسانه، در روزنامه تهران‌تایمز در حوزه‌های مختلف فعالیت کرد و سردبیر مجله رسانه و مدتی مدیر روزنامه فرهیختگان بود. همچنین در روز
۸ مرداد سیدمحمد صفی‌زاده، صاحب امتیاز گروه نشریات ابرار دار فانی را وداع گفت. او از اعضای اولیه حزب جمهوری اسلامی و از مدیران پرسابقه کشور بود و در حوزه‌های مختلفی فعالیت کرد و در دوره مدیریت او، گروه نشریات در دورانی طولانی در مطبوعات کشور حضوری درخشان داشت. رسانهایها در این سال چندین‌بار داغدار شدند؛ مجید فروغی، روزنامه‌نگار و فعال رسانه (در ۲۳ فروردین)، منصوره قدیری جاوید خبرنگار ایرنا (در۲۰ آبان)، مهدی علیرضایی خبرنگار گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم(در ۱۸ آذر)، حسین محمدیانی خبرنگار و منتقد تئاتر (در ۷ دی)، محمود هیدجی خبرنگار پیشکسوت ایرنا (در ۱۰ بهمن) و شاپور عظیمی منتقد سینما (در ۲۸ بهمن).
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
جنبش مردمی سوریه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
زمان دیپلماسی برای حمایت از مقاومت
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
نقش ویژه اهالی اندیشه، رسانه و هنر در مقابله با تهدیدات نرم
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
چند نکته درباره اهمیت سفر امیر قطر به ایران
گفت و گو
گفتوگوی عیدانه با نخستین مدالآور نقره زنان ایران در رقابتهای المپیک
ناهید کیانی: به امام رضا(ع) ارادت ویژه‌ای دارم
رئیس سازمان اورژانس کشور از برنامههای امدادگران در تعطیلات عید میگوید
سال را سالم نو کنیم
در گفتوگوی اختصاصی «جام‌جم» با دکتر محمدجواد ایروانی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بررسی شد
مأموریت اصلی اقتصاد در ۱۴۰۴
ورزش ایران در سال ۱۴۰۳ روزهای خوبی را تجربه کرد