غوغای پلاستیک‌ها در محیط‌زیست!

بهنظر میرسد هرچه بیشتر جلومیرویم شیوههای نوین،بیش ازپیش درابعادمختلف وزندگی روزمرهمان خود را نمایان میکند؛ غافل از اینکه بسیاری از این روشها، آسیبهای جدی به سلامت جسم وروحمان وارد میکند؛ آسیبهایی که گاه ترمیمپذیر نیست. استفاده از ظروف پلاستیکی و یکبار مصرف هم حکایت همین موضوع است؛ ظروفی که به سبب میل به رفاه بیشتر، استفاده از آن طی سالهای اخیربیشتر ازگذشته شده است.این درحالی است که سالانه حدود ۱.۵میلیون تن پلاستیک در مصارف روزمره مردم استفاده میشود. اما سؤال اینجاست قوانین درباره این موضوع تا چه حد کارآمد و کافی است؟درحال حاضر بسیاری از زبالههایی که چهره طبیعت دور و اطرافمان را آلوده کردهاند، پلاستیکهایی هستند که برای حمل نیازهای روزانه میخریم یا از فروشندگان دریافت میکنیم.البته سرنوشت همه آنها زبالهشدن است؛ زبالههایی که شاید نشود به کل حذفشان کرد اما میشود کمی از حجمشان کاست. گرچه نمیتوان خیلی هم دقیق قضاوت کرد که سهم این نوع از زبالههای پلاستیکی در آلودگی محیطزیست چقدر است امادرمجموع ازبین زبالهها،پلاستیکهاغوغای بیشتری درتخریب وآلودگی محیطزیست بهپا کردهاند.حجم بالای زباله ازنوع ظروف یکبارمصرف وانواع بطریهای نوشابه وآب معدنی مصرف شده درمیان رسوبات جمعآوری شده، حاکی از آن است که ما دراین بخش بهطور جدی نیازمند فرهنگسازی در جامعه بهمنظور اصلاح رفتار نادرست برخی شهروندان هستیم. تعلیف ظروف یکبار مصرف توسط حیواناتدر عصر جدید، ظروف پلاستیکی از ارکان جداییناپذیر زندگی بشرشده است،درحالیکه تجزیه آنها بین۲۵۰تا۵۰۰سال طول میکشد. با وجود این مصرف زیاد این نوع ظروف پلاستیکی درکشور برای عموم مردم به امری عادی تبدیل شده است. محمد درویش، کارشناس محیطزیست هم در گفتوگویی با جامجم از ماندگاری بالای این ظروف میگوید: «مهمترین مشکلی که ظروف یکبار مصرف ایجاد میکنند ماندگاریشان در طبیعت زیاد است و پس از اینکه شروع به فرآیند تجزیه میکنند، بعضا به اشتباه مورد تعلیف حیوانات، حیاتوحش و دام قرار میگیرند. این موضوع در زنجیره غذایی و در نهایت به انسانها هم میرسد. زمانی که بهظاهر از طبیعت حذف شده اما تبدیل به میکروپلاستیک میشوند و در هسته باران وبرف حضورپیدامیکنند.» البته بماند که هر کیسه پلاستیکی بهطور متوسط فقط ۲۵ دقیقه مورد استفاده قرار میگیرد و به ۱۰۰ تا ۵۰۰ سال زمان برای بازیافت نیاز دارد. اختراعی چالشبرانگیز برای جهان!طی سالهای اخیر، پلاستیک بهدلیل داشتن مزایایی نظیر عایق مناسب حرارتی و الکتریکی، سبک و مقاوم بودن در برابر مواد شیمیایی و شکستگی مورداستفاده قرارگرفته اما مصرف بیش ازحد ظروف یکبار مصرف پلاستیکی تهدیدی جدی برای محیطزیست و کره زمین بهشمار میرود.درویش نیز با اشاره به اثرات مخرب این نوع از زبالهها توضیح میدهد: «در حال حاضر و بنابر پژوهشهای انجام شده در ارتفاعات هیمالیا، آثار میکروپلاستیک حاصل از ظروف پلاستیکی از هزاران کیلومتر آنسوتر خود را نشان میدهد، بنابراین بهعنوان یک ماده بسیار خطرناک میتواند وارد جریان خون شده و منجر به کاهش شاخص سلامتی شود.»وی همچنین میافزاید: «دنیا به این سمت رفته تا مصرف پلاستیک را کاهش دهد و پلاستیکهای زیستتجزیهپذیر و بهصرفهتری را جایگزین کند.» بزرگترین اختراعات دنیای مدرن حالا به یکی از چالشبرانگیزترین موضوعات محیطزیستی جهان تبدیل شده است. البته درویش نیز معتقد است که چشمانداز آینده این را نشان نمیدهد که ما بتوانیم پلاستیک را بهصورت کامل حذف کرده اما میتوانیم مصرف آن را کنترل کنیم. قوانین محیطزیستی درمسیر اجراهیات وزیران طی جلسهای در تاریخ۲۰ مهر سال۱۴۰۱، به پیشنهاد سازمان حفاظت محیطزیست و به استناد اصل یکصدوسیوهشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آییننامهای با عنوان کاهش مصرف کیسههای پلاستیکی را تصویب کرد.بنابر گفته علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیطزیست، براساس این آییننامه سالانه ۲۰درصد نایلون و پلاستیکهای زیرچهارمیکرون ضخامت در کشور باید کاهش پیدا کند، بهطوریکه در یک بازه زمانی پنجساله باید به صفر برسیم. سلاجقه همچنین میگوید: «مردم باید از ظروف سازگار با طبیعت و همچنین نایلونهای غیرپلاستیکی با جنسهایی مانند پارچه استفاده کنند، چرا که وقتی به طبیعت افزوده میشود یک بازه زمانی بسیار طولانی را باید طی کند تا کمکم جذب خاک شود.» البته این کارشناس محیطزیست ضمن بیان قانون مدیریت پسماند به ما میگوید:«در برنامه پنجساله چهارم، قانون مدیریت پسماند تصویب شده است اما طی گزارشهایی از مرکز پژوهشهای مجلس کمتر از ۱۰درصد آن اجرایی شده است.مانتوانستیم حتی قوانین موجوددرکشور را بهدرستی اجرایی کنیم.»بازگشت به عقب!آنچه که فعالان محیطزیستی هم بر آن تاکید دارند این است که ما باید به سمت مردم برویم و نهادهای دولتی بهتنهایی نمیتوانند بحران زباله را در محیطزیست حل کنند بلکه مردم و سازمانهای مردمنهاد باید پای کار بیایند تا بتوان از این بحران عبور کرد. از طرفی وجود نظارتی قویتر دربحث تفکیک پسماندپلاستیکی درسراسرکشوروبهصورت همهجانبه و افزایش سرعت آموزش و فرهنگسازی از کودکی نیز کمک بزرگی به محیطزیست کشور میکند. البته درویش هم بر این باور است که برای فرهنگسازی در این حوزه نیازمند کار جدی رسانهای و مطالبه مردمی هستیم تا این موارد به مرحله اجرا برسد و بهتر است به فرهنگ گذشته خود یعنی استفاده از ظروف مسی و روحی بازگردیم چرا که ما پیشینه خوبی در این حوزه داشتهایم.