دانش بومی در خدمت سنجش سلامت اعصاب و عضلات

به‌طورکلی، نورون‌های حرکتی سیگنال‌های الکتریکی را منتقل می‌کنندواین سیگنال‌ها باعث انقباض ماهیچه‌ها می‌شود. دستگاه ای‌ام‌جی از الکترودهای کوچکی برای برگردان این سیگنال‌ها به نمودارها، صداها یامقادیر عددی استفاده می‌کند. در سال‌های اخیر شرکت دانش‌بنیان «شفادانش هونام» نمونه جدیدی از این دستگاه را توسعه داده که همزمان می‌تواند دردو وضعیت ثابت و قابل‌حمل استفاده شود و در هر دو وضعیت با دقت بالایی عمل‌کند. این دستگاه الکترومیوگرافی جدیدبه‌ویژه برای مناطقی که دسترسی به نمونه‌های خارجی ندارند، می‌تواند نقش مهمی در تشخیص به‌موقع اختلال‌های عصبی و عضلانی ایفا کند.

سال۱۹۵۰اولین دستگاه الکترومیوگرافی تجاری جهان عرضه شد. این دستگاه تاسال۱۹۷۳با شیوه آنالوگ عمل می‌کرد. به‌طوری‌که ابتدا سیگنال‌های ای‌ام‌جی ثبت و سپس، تحلیل‌ها به‌صورت دستی روی فیلم یا کاغذ انجام می‌شداما ازاین‌ سال اولین دستگاه‌های دیجیتال نوار عصب‌و‌عضله عرضه شدند. امروزه، درالکترومیوگرافی، یک الکترود سوزنی مستقیما در عضله قرار‌می‌گیرد و فعالیت الکتریکی آن را ثبت می‌کند. مطالعه هدایت عصبی، بخش دیگری از ای‌ام‌جی است که طی آن، برچسب‌های الکترودهای سطحی روی پوست نصب و ازآنها برای اندازه‌گیری سرعت وقدرت سیگنال‌هایی که بین دو یا چند نقطه حرکت می‌کنند، استفاده می‌شود. 

ساخت ایران
شرکت دانش‌بنیان «شفادانش هونام»، نمونه‌ای ایرانی ازدستگاه نوار عصب‌وعضله راتولیدکرده که نسبت به‌نمونه‌های خارجی مزیت‌هایی دارد که می‌تواند نیاز به این دستگاه را درمراکز پزشکی داخلی تامین کند. شاهد وفایی، مسئول فنی این شرکت در گفت‌وگو با «پیشران» درباره ویژگی‌های این ای‌ام‌جی می‌گوید: «ما این دستگاه را چه در زمینه سخت‌افزاری و چه در حوزه نرم‌افزاری با دانش فنی داخلی از نو طراحی کردیم و دستگاهی بومی با طراحی‌هایی که دانشجویان دانشگاه‌های تهران، امیرکبیر و صنعتی شریف انجام دادند، تولید کردیم و توانستیم آن را نسبت به نمونه‌های خارجی ارتقا دهیم. درواقع، محصولی عرضه کردیم که هم می‌تواند  قابل‌حمل باشد و به‌راحتی به بخش‌های مختلفی ازجمله آی‌سی‌یو و اتاق عمل منتقل شود و هم در محیط‌های بیمارستانی که از این دستگاه به‌صورت ثابت استفاده می‌شود، کاربرد داشته باشد. دستیابی به این هدف نیازمند درنظرگرفتن موارد بسیار خاص درطراحی بودکه هم ویژگی قابل حمل راحفظ کند و هم توامان به‌صورت ثابت استفاده شود، زیرا نمونه‌های خارجی قابل‌حمل و ثابت، دو مدل کاملا مجزا هستند.» وفایی درباره عملکرد این دستگاه توضیح می‌دهد: «دستگاه‌های پزشکی و صنعتی برای عملکرد به سیم اتصال به زمین(earth) نیاز دارند. بنابراین، مدل‌های قابل‌حمل باید به‌گونه‌ای باشند که بدون نیاز به اتصال به زمین کار کنند. اما ویژگی دستگاه ما در این است که علاوه ‌بر این‌که هم می‌تواند به‌صورت ثابت و هم به‌صورت قابل حمل استفاده شود، حتی درحالت ثابت هم نیازبه سیم اتصال به زمین ندارد.»

ویژگی‌های ای‌ام‌جی ایرانی
دستگاه نوار عصب‌وعضله محصول شرکت دانش‌بنیان شفادانش هونام که از سال ۱۳۹۶ تجاری‌سازی شده است، با حدود ۶۰۰ گرم وزن، بسیار سبک و با ابعادی درحد کاغذA۴  بسیار کوچک است و ازاین‌رو، به‌راحتی می‌تواند جابه‌جا شود. منبع تغذیه این دستگاه مستقیما از لپ‌تاپی است که برای نشان‌دادن داده‌ها به‌کار می‌رود و بدون نیاز به باتری داخلی یا خارجی، با  کمک کابلی که برای انتقال داده‌ها استفاده می‌شود، انرژی لازم را برای عملکرد دریافت می‌کند. توان مصرفی این دستگاه بسیار پایین و حدود ۲۰۰میلی‌وات است و از پردازنده‌های بسیار قوی برخوردار است وهمزمان دو کانال نمونه‌گیری دارد و سرعت پردازش آن هم حدود ۱۹۰کیلوهرتز است. وفایی دراین‌خصوص می‌گوید: «دربخش آزمون و مقایسه مشاهده کردیم که دستگاه ما از نظر دقت نرم‌افزاری، دقت سخت‌افزاری، نداشتن‌حساسیت به امواج مزاحم وصحت نتایج با دستگاه‌های برندهای معروف آمریکایی، ژاپنی و اروپایی کاملا انطباق دارد.»

بازارهای هدف
ویژگی‌های منحصربه‌فرد این دستگاه،آن‌را به‌طور بالقوه به‌وسیله مناسبی تبدیل می‌‌کند که ازآن می‌توان درمناطقی که دسترسی به خدمات بیمارستانی پیشرفته ندارند، استفاده کرد. وفایی توضیح می‌دهد: «ازدغدغه‌های اصلی که برای ورود به بازار داشتیم عرضه این دستگاه به پزشکانی است که دوران طرح رامی‌گذرانند ومعمولا باید دستگاهی ازطرف خودشان داشته باشند و آن را به مراکز درمانی مختلف یا به منزل بیمارانی که حال مساعد ندارند یا درمناطق کم‌برخوردار هستند، حمل کنند. درنظرگرفتن چنین بازاری نیازمند برنامه‌ریزی مالی خاصی است. به‌همین‌منظور، شرکت، شرایط ویژه‌ای برای این پزشکان درنظر گرفته و دستگاه را دراقساط بلندمدت(تا سه‌سال)بدون سود بازپرداخت عرضه می‌کند. این شرایط برای مراکز دولتی هم درنظرگرفته شده است؛ تاجایی‌که حتی دستگاه رابه‌صورت پیش‌فروش دراختیار این مراکز می‌گذاریم تا پیش‌از خرید، از عملکردش اطمینان حاصل کنند.»