جذاب‌سازی فرآیند یادگیری

ورود به مدرسه شروع یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی کودکان به حساب می‌آید، چراکه این کودکان شش سال زندگی خود را همراه با والدین گذرانده‌اند و حالا وارد یک محیط متفاوتی از محیط منزل‌شان شده‌اند، شاید به زعم برخی از آنها خوشایند، اما در برخی دیگر از آنها می‌تواند باعث به‌هم‌ریختگی یا عدم‌اطمینان خاطرشان شود.اخت‌شدن با درس و مدرسه یکی از چالش‌هایی است که والدین به‌خصوص در دوره دبستان با آن مواجهند و نمی‌دانند باید چه کنند تا فرزندان‌شان در جریان درس‌خواندن و انجام تکالیف مدرسه قرار بگیرند.

اثرگذاری محیط  غافل نشویم

کامران یزدانبخش، هیأت علمی رشته روان‌شناسی دانشگاه رازی در گفت‌وگو با جام‌جم با تاکید بر حساس‌بودن برهه زمانی ورود نونهالان به مدرسه بر نحوه اخت‌گیری کودکان با فضای آموزشی تاکید بسزایی دارد و می‌گوید: «همچون تمام محیط‌های دیگر که بر رفتار فرد موثر است، محیط فیزیکی ازجمله شرایط ساختمانی، نور، رنگ و بهداشت محیط در سلامت روان دانش‌آموزان تاثیرگذار است. از این رو ضروری است که در جهت ارتقای بهداشت روان‌شناختی دانش‌آموزان تامین شرایط فیزیکی مناسب مورد توجه قرار گیرد و از آنجا که قسمت عمده ساعات روزانه دانش‌آموزان در محیط مدرسه می‌گذرد، شرایط نامناسب فیزیکی مثل ناکافی‌بودن نور، سیستم گرمایش و سرمایش نامناسب، امنیت ساختمان و ... بسیار حائزاهمیت و مورد توجه است.»
به گفته وی، کودکان با توجه به شرایط محیطی و اهداف‌شان در فضای باز فعالیت می‌کنند و در نتیجه این فعالیت‌ها یادگیری محقق می‌شود. کودکان در نتیجه تجربیات خود در محیط‌های فیزیکی، اجتماعی و با محیط آشنا می‌شوند. به‌همین‌دلیل، باتوجه به اهمیت فضاهای بیرونی ایجادشده برای کودکان، لازم است محیط‌هایی را طراحی کنیم یا در اختیار کودک بگذاریم که فرصت‌های یادگیری را به کودک بدهند. حرکت و جنبش هم برای درک محیط و هم برای رشد جسمی کودک مهم است. بااین‌حال، درحال‌حاضر کودکان بیشتر اوقات خارج از مدرسه خود را در خانه می‌گذرانند. برای مثال در گذشته کودکان با پای پیاده به مدرسه می‌رفتند و در مسیر می‌توانستند تجربیات زیادی را با محیط تجربه کنند. اما امروزه تعامل با محیط بیرونی هنگام حمل‌ونقل با ماشین شخصی، اتوبوس یا آموزش آنلاین از بین رفته است و باید جبران شود. 

فعالیت‌های رسمی و غیررسمی یادگیری

آن‌طور که یزدانبخش می‌گوید در مفهوم یادگیری دو دسته فعالیت اصلی وجود دارد. یکی از آنها فعالیت‌های رسمی است که توسط معلمان یا مربیان در محدوده برنامه درسی مدرسه اداره می‌شود، و فعالیت دوم غیررسمی است که عمدتا توسط کودکان مطابق با ترجیحات خود صورت می‌گیرد. هر دو نوع محیط مناسب در یادگیری مطلوب کودک به رشد جسمی، شناختی، اجتماعی و عاطفی کودکان کمک می‌کنند. 
برای دسته دوم فعالیت‌های یادگیری می‌توان به زمینه‌هایی اشاره کرد که رشد جسمی و مهارت‌های کودکان را با توجه به توانایی، مشاهده و ماجراجویی‌های آنها بهبود می‌بخشد و به رشد شناختی آنها نیز کمک می‌کند. محیط‌هایی که پتانسیل خلاقیت کودک را بهبود می‌بخشند و به کودکان در معرفی ایده‌های جدید کمک می‌کنند می‌توانند محیطی مناسب برای یادگیری مطلوب باشند. همچنین فضایی که از توسعه اجتماعی کودک حمایت می‌کند و به کودک فرصت می‌دهد تا در کنار دیگران در جامعه حضور داشته باشد نیز بسیار مفید است. مثال دیگر می‌تواند محیطی باشد که کودک را قادر می‌سازد تا در مورد موجودات زنده، چرخه زندگی و به‌طورکلی رویداد‌های زیست‌محیطی اطلاعات کسب کند. شرایط محیط بیرونی برای یادگیری مطلوب باید دارای حسی غنی باشد به این معنی که کودک را تحریک به یادگیری کند و انگیزه او را افزایش دهد، کودک بتواند در آن آزادانه حرکت و به‌راحتی انتخاب کند، کودک بتواند سلامتی، قدرت و هماهنگی خود را توسعه دهد و بتواند فرصتی برای تجربه طبیعت داشته باشد.

زمینه‌سازی برای درک دنیای پیرامون 

یزدانبخش با تاکید بر این‌که فضای باز فقط به محیط پیرامون شما محدود نمی‌شود توصیه می‌کند: «با کودک خود از پارک‌ها، مغازه‌ها یا وسایل حمل‌ونقل عمومی دیدن کنید، زیرا این‌گونه آنها شروع به درک دنیای خود می‌کنند و موارد جدیدی را در محیطی متفاوت یاد می‌گیرند. باید به این نکته نیز توجه کرد کودکانی که در فضای بسته خانه ساکت هستند احتمال دارد در فضا و محیط آزاد بیرون و پیرامون خود کمتر مهار شوند.»  از نگاه وی، برای جذاب کردن محیط‌های مناسب درونی مانند کلاس درس، باید از دید کودک اتاق یا محیط را مشاهده کرد. آیا به‌راحتی می‌تواند به منابع دسترسی پیدا کند و نمایشگر‌ها را ببیند؟ از پوسترها، عکس‌ها و نمایشگرهای تعاملی برای تحریک انگیزه کودک استفاده شود. باید مطمئن شد که محیط تمیز، مرتب و جذاب است. وی به نقش موثر معلم هم در جذابیت درس و مدرسه اشاره می‌کند و می‌گوید: «از آنجا که کودکان در ابتدای ورود خود به مدرسه با قوانین نسبتا سختگیرانه‌ای مواجه هستند، معلم‌ها برای جذب کودکان باید خیلی سنجیده عمل کرده و با آنها رابطه‌ای دوستانه برقرار کنند تا بتوانند در این مدت زمان پنج الی شش ساعت حضورشان در مدرسه، محیطی شاد توأم با یادگیری به شکل مطلوبی را شکل دهند.»