خواب‌زمستانی صنعت انیمیشن ایران

هرزمان صحبت از انیمیشن یا پویانمایی به میان می‌آید این باور غلط وجود دارد که انیمیشن به اصطلاح برنامه کودک است اما به عقیده اشکان رهگذر، ‌بنیان‌گذار، مدیر اجرایی، کارگردان و نویسنده استودیو هورخش، انیمیشن محصولی فرهنگی است که می‌تواند نشان‌دهنده خط مشی و تفکر یک جامعه باشد. 

اشکان رهگذر درخصوص روند تبدیل هورخش به مجموعه دانش‌بنیان می‌گوید: «در ابتدای امر و در ارتباطات اولیه، مشکلات زیادی در خصوص معرفی و پذیرفتن انیمیشن به‌عنوان نوعی کالا از سوی معاونت علمی و فناوری وجود داشت. زیرا هیچ‌گاه درک صحیحی از ماهیت انیمیشن به‌عنوان کالا یا محصول در کشور ایجاد نشده بود.» 
رهگذر در ادامه می‌افزاید: «استودیو هورخش به عنوان اولین مجموعه دانش‌بنیان درزمینه تولید محصولات انیمیشینی به‌نوعی جاده و مسیر راه دانش‌بنیان‌شدن برای سایر مجموعه‌های فرهنگی را هموار کرد.» 

از تولید انیمیشن تا ارائه خدمات

استودیو هورخش درحال حاضر دو فعالیت اصلی شامل تولید، توسعه پویانمایی و ارائه خدمات به سایر استودیوهای انیمیشن‌سازی رادر دست اجرا دارد. تولید و توسعه انیمیشن فرآیندی بسیار طولانی و زمانبر است که استودیو هورخش تمام مراحل آن از شکل‌گیری ایده و نوشتن فیلمنامه تا تولید و مصورسازی آن را پیش می‌برد. انیمیشن «آخرین داستان» از تولیدات استودیو هورخش ضمن کسب ۱۶جایزه و سه نامزدی کسب جایزه در جشنواره‌های داخلی و خارجی، توانست به‌عنوان یکی از ۳۲‌فیلم بلند انیمیشنی برتر به مرحله اول انتخابی نود و دومین دوره جوایز اسکار در سال۲۰۲۰ راه ‌پیدا کند. این پویانمایی  که اشکان رهگذر کارگردانی آن را برعهده داشته، روایتگر داستان اساطیری ضحاک و کاوه آهنگر است و ساخت آن بیش از ۱۰سال به طول انجامیده و هنرمندان بسیاری از جمله لیلا حاتمی، حامد بهداد، پرویز پرستویی، بیتا فرهی، باران کوثری، اشکان خطیبی و... صداپیشه آن بوده‌اند. 
به‌عقیده رهگذر، وجود موانع متعدد کار را برای اکران این دست انیمیشن‌ها در سینماهای داخلی بسیار دشوار کرده ‌است در حالی که چنین تولیداتی با استقبال بسیار خوبی در سایر کشورها رو‌به‌رو می‌شوند.  بخش اصلی فعالیت استودیو هورخش ارائه خدماتی مانند مشارکت در ساخت و تولید انیمیشن برای سایر استودیوهاست. 
به گفته رهگذر تمام مشتریان بخش خدمات هورخش مشتریان خارجی هستند و هیچ بازاری در داخل،  از گذشته  تاکنون برای این‌گونه خدمات وجود نداشته است.  این فعال حوزه انیمیشن معتقد است نبود بازار داخلی به‌دلیل تمایل نداشتن نهادهایی مانند رسانه‌ ملی به همکاری و رعایت نشدن قانون حق ‌انتشار ازسوی بیشتر مجموعه‌های ایرانی و حتی مسائل مالی آن است در حالی که سرمایه‌گذاری گسترده سایر کشورها در حوزه انیمیشن و گسترده‌بودن بازار فروش آن سبب رشد این حوزه می‌شود. 

حرکت به‌سوی سینمای انیمیشن صنعتی 

استودیو هورخش در کنار این دو فعالیت عمده، با تأسیس مدرسه هورخش درصدد آموزش اصولی مبانی اولیه تا حرفه‌ای تولید انیمیشن به هنرجویان علاقه‌مند به این حوزه بوده ‌است. البته در حال حاضر فعالیت مدرسه هورخش متوقف شده‌ است.
این مجموعه دانش‌بنیان تاکنون حضوری مستمر به‌عنوان شرکت‌کننده درجشنواره‌های بین‌المللی انیمیشن مانند جشنواره «انسی» فرانسه داشته است. اشکان رهگذر نیز تاکنون به‌عنوان داور در جشنواره بین‌المللی فانتازیای مونترال، فیلم کوتاه تهران و هفتمین دوره جشنواره بین‌المللی انیمیشن یونان(تَف) حضور داشته‌است. استودیو هورخش در حال حاضر با بیش از ۱۰سال سابقه همکاری با شرکای خارجی از کشورهایی مانند آلمان، کانادا و آمریکاست. 
به گفته رهگذر، ازاهداف مجموعه هورخش حرکت از بدنه سینمای انیمیشنی مستقل در حوزه بین‌المللی و ورود به حوزه سینمای انیمیشنی صنعتی مانند بیشتر کشورهای صاحب‌نام این حوزه است. 

انیمیشن ایران متولی ندارد 

به‌عقیده رهگذر، نبود سیاست‌گذاری‌های مناسب و راهبردی در حوزه انیمیشن به‌همراه موج مهاجرت نخبگان، سبب خواب‌آلودگی عمیق صنعت این در ایران شده‌است. 
وی درادامه ضمن تاکید بر جای خالی سیاست‌گذاری در حوزه انیمیشن خاطرنشان می‌کند: «نبود ‌سرمایه‌گذاری یا سرمایه‌گذاری ناآگاهانه و صرفا برای مقاصد اقتصادی از سوی برخی افراد و برخوردهای سلیقه‌ای و حتی گزینشی با هنرمندان فعال در این حوزه، آینده انیمیشن در کشور را دچار چالش خواهد کرد.» 
او که از موفق‌ترین تولیدکنندگان انیمیشن در ایران است، در ادامه تصریح می‌کند: «مهم‌ترین عامل وجود این وضعیت، مشخص‌نبودن متولی و حامی اصلی صنعت پویانمایی  در ایران است.» 
به‌عقیده رهگذر، تنها راه برون‌رفت از وضعیت نابسامان صنعت انیمیشن ایران و سروسامان دادن به آن، ایجاد یک زیست‌بوم مناسب همراه تدوین خط مشی شفاف و تعیین نهادی مسئول و متولی برای صنعت تولید انیمیشن است، در غیر این صورت صنعت انیمیشن ایران سراشیبی افول را با سرعت بیشتری نسبت به گذشته طی خواهد کرد.