عبور از تحریم با تمدن دریایی

سواحل مکران شامل قسمت‌های مختلفی است، برخی از این سواحل جزو اسکله‌های چابهار به شمار می‌روند و کشتی‌ها و لنج‌ها در آنها رفت‌و‌آمد دارند. در برخی دیگر از قسمت‌های آن سواحل کاملا صخره‌ای هستند و برخی از قسمت‌های این ساحل‌ها هم برای شنا مناسب هستند؛ البته روی گوگل‌مپ لوکیشن سواحل چابهار مهم‌ترین قسمت سواحل مکران برای گردشگری به‌شمار می‌رود و شاید به همین دلیل باشد که بسیاری از افراد تصور می‌کنند مکران نام یک ساحل منحصر به‌فرد در چابهار است.

حالا برای اولین‌بار یک همایش ملی با موضوع تمدن دریایی در چابهار برگزار شده و امیر شهرام ایرانی و جمعی از مقامات کشوری و لشکری هم در این رویداد که در مرکز همایش‌های منطقه‌سوم دریایی نبوت نیروی دریایی ارتش انجام شد، حضور داشتند. در این همایش ابعاد نظری و تاریخی تمدن دریایی، توسعه پایدار، تولید دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرینی و تمدن دریایی، ژئوپلتیک و جغرافیای دفاعی ــ امنیتی دریاها، آمایش و عمران دریا و سواحل، حقوق، دیپلماسی و حکمرانی در تمدن دریایی و فرصت‌ها و چالش‌های توسعه سواحل مکران در این تمدن براساس بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی برگزار شده است. در این گزارش به بررسی مختصات تمدن دریایی خواهیم‌پرداخت تا با اجرایی اهمیت و راهبردی بودن چنین تمدنی بیشتر آشنا شویم.

یکی از مهم‌ترین مسائلی که در بیانیه گام دوم انقلاب بر آن تأکید شده موضوع تمدن‌سازی است؛ از طرفی یکی از منابع تمدن‌سازی در ایران دریاست، چون در طول تاریخ همیشه عرصه‌ تمدن‌ساز دریا بوده و کشورهایی که به آن دسترسی داشته‌‏اند از ظرفیت‌های تمدنی آن هم استفاده کرده‌اند اما حالا و در عصر ارتباطات و اطلاعات دریا عامل اصلی راهبردهای کلان توسعه کشورها و مؤلفه مهم حکمرانی دولت‌هاست.

مختصات تمدن دریایی

اما مختصات اجرا و حرکت به سمت نظریه تمدن دریایی بسیار حائز اهمیت است، طوری که گسترش ناوگان دریایی، پایگاه‌های دریایی در خارج از کشور و دیپلماسی دریایی در بعد سیاسی این تمدن بسیار موثر است و جمهوری اسلامی باید برای ایجاد یک نیروی دریایی معقول در زمان کنونی و ایجاد نیروی دریایی مدرن در پایان ۴۰سال دوم انقلاب اسلامی، برنامه‌ریزی همه‌جانبه داشته باشد. اگر بخواهیم کمی مصداقی‌تر درباره حوزه تمدن دریایی صحبت کنیم، باید توسعه شناورهای سطحی و زیرسطحی کلاس سنگین، ساخت ناوهواپیمابر، زیردریایی، توسعه بالگردهای دریایی و همچنین پهپادهای دریاپایه را مورد توجه قرار داد که مجموع آنها به امنیت دریایی برای ایجاد تمدن دریایی منجر خواهدشد. البته ایجاد پایگاه تحقیقاتی در جنوب کشور هم می‌تواند کمک موثری در استفاده از ظرفیت‌های انرژی دریا برای شهرهای ساحلی داشته باشد و حرکت به سمت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر را تقویت کند.

نظام‌بانکی در حوزه اقتصاد دریایی

از سوی دیگر نظام‌بانکی در حوزه اقتصاد دریایی و به‌خصوص ایجاد بانک دریایی بین‌المللی در شهرهای جنوبی و شمالی کشور هم پشتوانه مهمی در فعالیت‌های اقتصادی دریاپایه خواهدشد که در کنار آن اجرای طرح‌های صنایع بزرگ اقیانوسی در شهرهای ساحلی کشور به‌ویژه مکران سبب اسکان جمعیت در این سواحل و ایجاد توسعه پایدار خواهدشد. البته مهم‌ترین سواحل ما سواحل جنوب کشور یا همان سواحل ‌مکران است که بلا‌واسطه ما را به دریای عمان و اقیانوس هند وصل می‌کنند. حالا ممکن است این سؤال شکل بگیرد که آیا در این سواحل تمدن دریایی مستقر شده است؟ قاعدتا جمعیت این مناطق خیلی قابل‌‌ملاحظه نیست اما کانون‌های دریایی در جاسک، رأس‌میدانی، کنارک، چابهار و پسابندر شکل‌گرفته، هرچند که این کانون‌های دریایی هم الزاما تمدن‌های دریایی نیستند.

نیروی دریایی؛ جلودار حرکت

اگر خاطرتان باشد رهبر انقلاب همیشه روی سواحل مکران تأکید ویژه ای داشته‌اند و به نیروی دریایی گفتند که «نیروی دریایی جلودار این حرکت است.» این یعنی اگر ظرفیت‌های دریایی نتوانسته تمدن دریایی را شکل دهد نباید صرفا با استقرار نیروی‌دریایی در این سواحل، کانون‌های تمدنی موجود را به نوعی تقویت کنیم که رویکرد دریایی به‌تدریج شکل‌گرفته و تقویت شود، بلکه باید جمعیت ساحلی هم به این سمت مهاجرت کند. دقیقا به همین دلیل و بعد از تدبیر رهبر معظم ‌انقلاب ، نیروی‌دریایی در شهرهایی مثل جاسک، پسابندر، کنارک و رأس‌میدانی که در حال حاضر پایگاه‌دریایی است، مستقر شد و با این نیروی مستقر چندهزار نفر جمعیت همراه خانواده‌ها در آنجا سکونت کردند.گرچه سوابق دریانوردی ایرانیان در گذشته باعث انتقال فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی به مناطق دیگر دنیا شده اما با وجود این سابقه و سواحل طولانی دریایی در شمال و به خصوص جنوب ایران، فرهنگ استفاده از فرصت‌های دریا در کشور مورد غفلت واقع شده که این موضوع باید به فرهنگ عمومی مردم تبدیل شود.

فرمانده معظم کل‌قوا هم در آذرماه امسال در دیداری که به مناسبت روز نیروی‌دریایی داشتند بازهم به اهمیت دیپلماسی دریا پرداختند و ارتقای همه‌جانبه توان رزمی و تجهیزات دفاعی در نیروی‌دریایی و استمرار اقداماتی همچون دریانوردی در آب‌های دوردست و بین‌المللی را لازم دانستند.

به تعبیر رهبر انقلاب یکی دیگر از مسائل مهم اولویت‌های بخش اقتصاد، همین مساله‌ دریاست؛ دریا خیلی مهم است؛ خود دریا، آب دریا، محصولات دریایی، بنادر موجود، مناطق مسکونی که اطراف دریا می‌شود یک منبع ثروت فوق‌العاده برای کشور است و ما هم در شمال دریا داریم، هم در جنوب دریاهای آزاد داریم که این یکی از امتیازات بزرگ کشور ماست و ما باید از این، حداکثر استفاده را بکنیم.

ایجاد تمدن‌دریایی در جنوب

بنابراین مرور اهمیت دیپلماسی و تمدن دریایی نشان می‌دهد ما باید به دنبال این اصل در منطقه‌ باشیم و به عنوان مثال ایجاد تمدن‌دریایی در جنوب ایران می‌تواند احیا کننده این موضوع بین کشورهای سواحل مکران باشد. وجود تمدن‌های‌دریایی منطقه‌ای، باعث جلوگیری از مرگ تمدن دریایی هم در یک کشور می‌شود و گزاره بسیار مهم‌تر این است که اگر در دریا به فناوری برسیم حتما آن فناوری قابل توسعه در خشکی هم هست، یعنی وقتی در ساخت ناوشکن‌ها و زیردریایی‌ها به این نقطه رسیده‌ایم معنایش این است که اکنون آمادگی جهش بزرگ به سوی تمدن دریایی هم فراهم است و وقتی نیرویی به خودکفایی رسیده نه تنها تحریم‌ها روی آنها موثر نیست بلکه آمادگی دارند که منطقه و جهان را هم متأثر کنند؛ ‌نقطه‌ای که اکنون ایران در آن قرار دارد.

امیر دریادار شهرام ایرانی، فرمانده نیروی دریایی ارتش دیروز در مراسم برگزاری نخستین همایش ملی تمدن دریایی - مسیر پیشرفت گفت: امروز فرصت بزرگی در حوزه دریا برای پیشرفت کشور در اختیار ماست و می‌توان با استفاده صحیح از ظرفیت دریایی این موهبت را از یک ظرفیت اقتصادی به یک ظرفیت تمدنی تبدیل کرد. دریادار ایرانی با اشاره به حضور نیروی دریایی ارتش در آب‌های سراسر جهان بیان کرد: ما تا امروز در تمامی تنگه‌های راهبردی دنیا حضور داشته‌ایم و تنها در دو تنگه حضور نداشته‌ایم که در یکی از آنها امسال حضور پیدا می‌کنیم و در حال برنامه‌ریزی برای حضور در تنگه پاناما هستیم. دریادار ایرانی بر لزوم استفاده از ظرفیت‌های دریا برای رسیدن به تمدن نوین ایرانی اسلامی تاکید کرد و افزود: امروز اگر همرزمان من در حال نزدیک شدن به سواحل قاره آمریکا هستند، در حال به نمایش گذاشتن جلوه‌هایی از اقتدار ایران عزیز هستند و ما به عنوان ویترین مردم عزیز کشورمان برای اولین مرتبه در اقیانوس آرام حضور پیدا کردیم. استراتژی دریایی پایه‌ای برای استراتژی بزرگ ملی و استراتژی دریایی در جهت پیشبرد همه منافع ملی است.

روزنامه جام جم