بازخوانی گذشته مریخ

پیش از این مریخ‌نورد «کنجکاوی» و مدارگرد «مارس‌اکسپرس» نیز شواهدی از ترکیبات آلی در مریخ را شناسایی کرده بودند، اما هیچ‌کدام نشانی ترکیبات زیستی نداشتند و صرفا پدیده‌های زمین‌شناسی بر پایه کربن بودند، اما اکنون مطالعه این ترکیبات آلی با چنین جزئیات دقیقی، می‌تواند اطلاعات زیادی درخصوص تاریخچه آبی سیاره سرخ را آشکارکند و نشان دهد که آیا مریخ روزی دارای آب یا حتی فرآیند‌های زیستی زنده بوده‌است یا خیر؟!

این مواد که از دو نقطه مختلف در دهانه جزرو جمع‌آوری شده‌اند، نشانه‌هایی از یک‌سری حفره‌های کوچک دارند که غالبا با جریان‌های آبی ایجاد می‌شوند و محل مناسبی برای تشکیل ترکیبات آلی هستند. گمان می‌رود در گذشته‌های بسیار دور دهانه جزرو مکان بسیار مرطوب‌تری نسبت به‌حال بوده‌است. به‌صورت‌کلی، فعل و انفعال و انجام واکنش میان سنگ و جریان آب به تشکیل برخی ترکیبات آلی، مشابه با ترکبیات آلی یافت‌شده در دهانه جزرو منجر می‌شود. تا پیش از این دانشمندان انتظار داشتند سنگ‌های یافت‌شده در این منطقه باید بیشتر از نوع رسوبی باشند که سال‌های بسیار دور با جریان آب تشکیل شده‌اند، اما استقامت نشان داد سنگ‌های کف دهانه جزرو بیشتر حاصل فعالیت‌های آتشفشانی است.

چطور گذشته را ببینیم؟!

گروهی چندملتی از دانشگاه کلتک و ام‌آی‌تی به سرپرستی ایوا شلر، زمین‌شناس و دانشمند علوم سیاره‌ای، به کمک ابزار تخصصی «کاوش‌زیست‌محیطی» کاوشگر استقامت به بررسی سنگ‌های آذرین موجود در کف دهانه جزرو پرداختند. این گروه با استفاده از تابش پرتو فرابنفش و طیف‌سنجی فلوئورسنت روی سه سنگ از دو منطقه مختلف دهانه جزرو، موفق به کشف شواهدی قوی از تغییرشکل سنگ‌های کف دهانه در نتیجه برخورد و ارتباط مستقیم با آب شده‌است. این شواهد دو نوع متفاوت دارد که گمان‌می‌رود نشان‌دهنده دو محیط آبی مختلف و در زمان‌های متفاوت باشد. در ابتدا و حدود ۲.۷تا ۳.۸میلیارد سال پیش، سنگ‌های آذرین این منطقه سرشار از کانی «الیوین»، یک ترکیب سیلیکونی از آهن و منیزیم بود که در اثر واکنش با آب، سبب ایجاد کربنات روی این سنگ‌های آذرین شده‌است. بعد‌ها و در بین ۲.۳ تا ۲.۶میلیارد سال پیش، جریان آب‌شور سرشار از نمک، توانسته سبب تشکیل مخلوطی از ترکیبات نمک‌های سولفات و پرکلرات در این سنگ‌ها شود.

آینده چه خواهد شد؟!

درحال‌حاضر استقامت از منطقه حاوی این سنگ‌ها، دور شده، اما خوشبختانه نمونه‌هایی از خود سنگ‌ها را جمع‌آوری کرده تا شاید در آینده دور یا نزدیک و در ماموریتی که هنوز حتی انجام نشده‌است، بتوان این سنگ‌های نمونه را برای آزمایش به زمین آورد. به گفته مارک اسفتن، شیمیدان دانشگاه امپریال کالج لندن درصورت بررسی این نمونه‌سنگ‌ها در مجهزترین آزمایشگاه‌های روی زمین، می‌توانیم به‌طور دقیق ترکیبات آن را شناسایی کنیم و اطلاعات بیشتری در مورد قابل‌سکونت‌بودن یا نبودن مریخ در دوران اولیه تشکیل آن به دست‌آوریم.

روزنامه جام جم