کنایه «پاورقی» به رخداد‌ها

به‌گفته دست‌اندرکارانش این برنامه سعی می‌کند بدون پیچیدگی‌های فرمی و زبانی، اخبار و اتفاقات روز را مرور کند. آن‌ها می‌گویند ما تلاش داریم در این برنامه به اخبار دروغی که در رسانه‌های خارجی به مخاطبان تحویل می‌دهند بپردازیم که چگونه اخبار کذب را در میان مردم رد و بدل می‌کنند. پاورقی به تهیه‌کنندگی جواد فتحی، کارگردانی ابوالفضل حاجیان و نویسندگی محمدامین میمندیان و مرتضی قربانی تولیده شده است. در گفتگو با شهبازی، مجری این برنامه از آغاز، امروز و راهی که پاورقی در پیش گرفته است پرسیدیم و دیگر جزئیات را جویا شدیم که در ادامه می‌خوانید.

محمدرضا شهبازی، مجری این برنامه در کارنامه‌اش تجربه نویسندگی، بازیگردانی، اجرا و... را دارد. برنامه‌ها و سریال‌هایی نظیر حرفشم نزن، رخداد و وضعیت زرد از جمله این موارد است که شهبازی در سمت‌های مختلف با آن‌ها همکاری داشته. این مجری در گفتگو با خبرنگار جام‌جم درباره ایده اصلی و شکل‌گیری پاورقی بیان می‌کند: برنامه پاورقی خیلی سریع شکل گرفت؛ یعنی از زمان صحبت کردن درباره این‌که چنین برنامه‌ای تولید شود تا وقتی که ضبط و تهیه شد فاصله کمی بود. به همین دلیل خیلی فرصتی نداشتیم تا به جزئیات و مواردی مثل فرم و دکور بپردازیم و به طرح خاصی برسیم. دلیلش هم این بود که احساس کردیم در فضایی که دارد در رسانه‌ها، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی شکل می‌گیرد، نکاتی بیان می‌شود که دروغ بودن‌شان بدیهی است، اما از فرط بدیهی بودن مغفول واقع شده است. درواقع هجمه رسانه‌ای همه‌جانبه، هماهنگی اغراق شده و کاریکاتوری میان نیرو‌های مخالف جمهوری اسلامی از سلبریتی‌های خارج‌نشین تا دولت‌ها، سیاسیون، فعالان مدنی، فضای مجازی و... ایجاد شده است. آن‌قدر هجمه سنگین است و ابهت پوشالی برایش درست شده که کسی درباره‌اش حرف نمی‌زند و سوتی‌های عجیب و غریبی که در این زمینه وجود دارد را بیان نمی‌کند. راستش آدم را یاد داستان لخت بودن پادشاه می‌اندازد که کسی این موضوع را به رخ پادشاه نمی‌کشید.

این مجری ادامه می‌دهد: تلاش شد یک برنامه ژورنالیستی با زبان طنز شکل بگیرد که در این حوزه سوژه‌های روز را مطرح کند و با رویکردی که اشاره کردم درحقیقت خالی بودن چنته جبهه معاند جمهوری اسلامی را به رخ بکشد.

پاورقی کدام متن؟

از شهبازی درباره وجه تسمیه نام برنامه می‌پرسیم و او پاسخ می‌دهد: اسم برنامه نشان‌دهنده تکمله‌هایی است که دارد به متن اخبار زده می‌شود. یعنی گویی متن خبر‌ها و اتفاقات یک چیز دیگری است و ما در پاورقی داریم اشارات تکمیلی و توضیحاتی درباره این اتفاقات و ماجرا‌ها می‌دهیم که آن‌ها را گویاتر و واضح‌تر می‌کند. می‌خواهیم اخباری که کمتر مورد توجه قرار گرفته است را به رخ بکشیم و عیان کنیم. از این جهت اسم پاورقی پیشنهاد شد و میان اسم‌های مختلفی که در آن فرصت کم ــ یعنی از زمان شکل‌گیری ایده تا ضبط اولین قسمت ــ داشتیم مورد پسند قرار گرفت.

سریع و ژورنالیستی

دکور و شیوه اجرای برنامه پاورقی در فضایی ساده رقم می‌خورد. از شهبازی علت انتخاب این فرم را جویا می‌شویم. این مجری در پاسخ بیان می‌کند: همان‌طور که گفتم یکی از دلایل سادگی این است که فاصله زمانی بین شکل‌گیری ایده، صحبت درباره تولید چنین برنامه‌ای تا اولین ضبط و پخش خیلی کوتاه بود. دکور نیمه آماده بود و با کمی رتوش و تغییر رنگ آماده ضبط شد. حتی در قسمت‌های بعدی شاهد هستید در این زمینه تغییراتی نسبت به قسمت اول وجود دارد. یعنی دکور تغییراتی در جزئیات داشته است. ترجیح دادیم برخی موارد را کم‌کم اصلاح کنیم. مثلا اصلاحات تیتراژ، دکور، حتی لحن و موضوعات که می‌خواهیم به آن‌ها بپردازیم را حین کار انجام دهیم.

وی درباره چرایی شتاب برای روی آنتن فرستادن برنامه توضیح می‌دهد: دلیل عجله این بود که می‌دیدیم فرصت دارد می‌‎گذرد و آن‌قدر شایعه، دروغ و مباحث این‌چنینی پشت سر هم دارد پیش می‌آید که اگر یک روز این کار را به تاخیر بیندازیم کلی سوژه از دست دادیم. کلی دروغ منتشر شده و هیچ جوابی به آن‌ها داده نشده است. برای همین ترجیح دادیم خیلی سریع کار را شروع کنیم و حین کار اصلاح شود.

شهبازی همچنین در ادامه شرح دلایل سادگی ساختار برنامه بیان می‌کند: یکی دیگر از دلایل سادگی ژورنالیستی بودن کار است. نمی‌خواستیم خیلی پیچیدگی‌های فرمی، نمایشی و... داشته باشیم. می‌خواهیم ساده حرف بزنیم. در نظر داشتیم کارمان بیشتر به طنز مطبوعاتی نزدیک باشد تا طنز تلویزیونی و نمایشی. فکر می‌کنم صراحتی که داریم باید هم در سوژه و هم در لحن و اجرا وجود داشته باشد. به همین دلیل جای پیچیدگی‌های عجیب و غریب که تولید را سخت و زمانبر و فهم محتوا را برای عموم مخاطبان سخت می‌کند در این برنامه نیست. لازم است این برنامه از همه نظر حتی از لحاظ تولید چابک باشد تا خیلی راحت توسط مخاطبان فهمیده شود.

از شهبازی می‌پرسیم به‌جز سوژه‌های غالب برنامه که بیشتر درباره نقد اخبار خارجی درباره اتفاقات اخیر کشور است آیا نگاه نقادانه به داخل کشور هم دارند؟ او می‌گوید: علت شکل‌گیری برنامه اتفاقات اخیر کشور است و همان‌طور که عرض کردم خلأیی که در فضای کنونی احساس می‌شد باعث شد ایده‌اش مطرح شود و این برنامه شکل بگیرد. البته این‌که در ادامه چه اتفاقی خواهد افتاد کاملا بستگی به تغییرات فضای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اتفاقات و اخباری که پیش می‌آید دارد. فعلا رویکرد و دال مرکزی برنامه مباحث اخیر و شلوغی‌هایی است که از آن‌ها خبر داریم.

شهبازی در مورد تعداد قسمت‌های برنامه عنوان می‌کند: تا جایی که من خبر دارم هنوز تعداد قسمت‌های برنامه مشخص نیست. فعلا سه روز در هفته روز‌های فرد قبل از خبر ۲۰:۳۰ حدود ساعت ۸ شب برنامه پخش می‌شود. تعداد قسمت‌ها و ادامه برنامه بستگی به شرایط دارد.

وی در مورد سوژه‌یابی و انتخاب خبر‌هایی که مبنای طنزپردازی و هجو قرار می‌گیرند هم توضیح می‌دهد: زحمت اصلی تهیه متن، سوژه‌ها، ویدئو‌ها و عکس‌ها به دوش دو نویسنده برنامه، محمدامین میمندیان و مرتضی قربانی است. آن‌ها بعد از هر برنامه تا برنامه بعد شروع به کاویدن فضای رسانه‌ای از فضای مجازی و ویدئو‌هایی که پخش می‌شود تا شبکه‌های معاند، شبکه‌های خارجی، بحث‌های فعالان فضای مجازی و... می‌کنند. تعداد زیادی سوژه به اشتراک می‌گذارند و نهایتا از بین آن‌ها سوژه‌هایی که قرار است کار شود انتخاب می‌گردد. شهبازی می‌افزاید: خیلی به‌دنبال طولانی‌شدن برنامه نیستیم. زمان ایده‌آل‌مان برای هر برنامه حداکثر ۱۵ دقیقه است. برای همین مجبوریم خیلی از سوژه‌ها را کنار بگذاریم و به آن‌هایی بپردازیم که از لحاظ مختلف اولویت دارند.

این مجری همچنین در مورد بازخورد‌های داخلی و خارجی که تاکنون دریافت کردند، می‌گوید: مدت کمی است که برنامه روی آنتن رفته، اما در این همین مدت بازخورد‌ها خیلی زیاد بوده است. بسیاری از آشوبگران و خارج‌نشینان در فضای مجازی نسبت به برنامه واکنش نشان دادند. به عوامل تولید برنامه توهین‌های رکیک روا داشتند و تهدید کردند. خواهان تشکیل کمپین علیه عوامل شدند و.... از طرف دیگر از مردم و دوستان بازخورد‌های زیادی داشتیم. اگر اسم پاورقی را در فضای مجازی جست‌وجو کنید به نمونه‌های بسیاری می‌رسید. در واقع می‌‎توانید هر دو نوع واکنش به این برنامه را ببینید. وی اضافه می‌کند: خیلی از دوستان به من پیامک زدند و تشکر کردند. بسیاری هم برای تهیه‌کننده و دیگر عوامل نظرات‌شان را بیان کردند و واکنش نشان دادند. در واقع مضمون مشترک بازخورد‌های مثبت هم این است که جای چنین برنامه‌ای خالی بود که یک نفر به زبان ساده، نکات بدیهی که جلوی چشم همه هست، اما کسی بیانش نمی‌کند را عیان کند.

هجو خارجی با طعم نقد داخلی

شهبازی: در کنار محور اصلی برنامه نگاهی به اخبار، اتفاقات و گفته‌‎های مسئولان داخلی هم داشتیم. ولی همان‌طور که اشاره کردم رویکرد اصلی برنامه نقد و هجو دشمنان، فتنه‌گران و سردسته‌های آنهاست. تمام تلاش‌مان در این راستاست که در برنامه تیزی پیکان‌مان سمت مردم معترض نرود، چون ممکن است خیلی‌ها به هر دلیلی اعتراض داشته باشند و به اشتباه در جریانی بیفتند. باید حساب آن‌ها را از سردسته‌های اغتشاشگران جدا کرد. طبیعتا فعلا اولویت با نقد رسانه‌ها، جریانات و افراد سردسته این التهابات است تا مردم عادی و حتی مسئولان داخلی؛ هر چند که نگاهی هم به این‌ها داریم.

روزنامه جام جم