یک دست صدا ندارد

کتابداران و خادمان کتاب که در این روزهای پاییزی آخرین سال قرن می‌توان از آنان با عنوان خانواده‌ای بزرگ نام برد که سابقه آن در تشکیلاتی به نام کتابخانه‌های عمومی کشور با قدمتی بیش از نیم قرن، متولی رسیدگی به تمام کتابخانه‌های عمومی در سراسر کشور است؛ کتابخانه‌هایی که از پایتخت ایران و کلانشهرها تا روستاها و عشایر را دربر می‌گیرد. از این جهت شاید بتوان نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور را با بیش از 3500 باب کتابخانه، گسترده‌ترین شبکه فرهنگی در کشور دانست.

این نهاد غیردولتی، میراث‌دار مجموعه‌ای ارزشمند از اماکن تاریخی به‌عنوان ساختمان کتابخانه‌های مرکزی و آرشیوی غنی از کتب خطی و چاپی است که سرمایه مخازن کتابخانه‌ها به‌شمار می‌رود.

ازاین‌رو، می‌توان نهاد کتابخانه‌ های عمومی کشور را با بیش از 7500کتابدار، بیش از 10میلیون کاربر و 41میلیون جلد کتاب، میراث‌دار و مروج فرهنگ مکتوب و از پشتوانه‌های تاریخ فرهنگی ایران عزیز به حساب آورد.

رویکرد این مجموعه فرهنگی در سال‌های اخیر که بحث آسیب‌های اجتماعی از اولویت‌های اصلی کشور محسوب شد، با بازتعریف کارکردهای خود، سطح فعالیت‌ها را گسترش داد و ضمن بدل‌شدن به باشگاه‌های فرهنگی و اجتماعی، مسؤولیت اجرای برنامه ارتقای سلامت اجتماعی با محوریت کتابخانه را برعهده گرفت و توانست در حوزه پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی در کشور نقش مؤثری ایفا کند. حال، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با این ظرفیت عظیم و اهمیت راهبردی در حوزه فرهنگ عمومی، با مشکلاتی روبه‌روست که عمدتا از نواقص قانونی ناشی می‌شود و کاهش درآمد و کسری شدید بودجه را به همراه داشته است.

کم‌دقتی‌ها در تنظیم قوانین در سال‌های پیشین و کم‌توجهی‌ها به پیشنهادهای راهگشا در سال‌های اخیر سبب شده است این مجموعه مهم فرهنگی با دشوارترین شرایط خود از بدو تأسیس تاکنون روبه‌رو باشد. تداوم شرایط کنونی، هزینه‌هایی سنگین و دشوار مانند تعطیلی کتابخانه‌ها، توقف خدمت‌رسانی به مردم، بیکاری کتابداران و تعلیق فعالیت‌های اجتماعی نهاد را درپی خواهد داشت.

این مشکل، علاوه بر این‌که روزبه‌روز کشور را از استانداردهای تعریف‌شد فرهنگی دورتر می‌کند، آسیبی بر نسل‌های آینده برجا می‌گذارد که بحران‌آفرین بوده و هزینه‌های جبران‌ناپذیری را بر کشور تحمیل خواهد کرد و با اطمینان می توان اذعان کرد یک دست صدا ندارد و برای رفع مشکلات این نهاد غیردولتی، عزمی جدی و همتی عالی می‌طلبد و با روحیه جهادی باید برای رفع مشکلات پیش رو تلاش کرد. تنزل سهم نهاد از درآمد شهرداری‌ها و درنظرگرفتن «کمک» به‌جای لحاظ «ردیف بودجه» در بودجه عمومی کشور، از بزرگ‌ترین مشکلات پیش روی نهاد است.

معلق‌بودن نهاد بین مجموعه‌ای دولتی یا غیردولتی، اختصاص‌ندادن فصل یک در بودجه، برخوردارنبودن از معافیت انرژی دستگاه‌های عمومی، هزینه‌های مضاعف تحمیلی به نهاد برای ضدعفونی اماکن و کتاب‌ها و محافظت از پرسنل دربرابر ویروس کرونا بخش دیگری از مشکلاتی است که نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با آن مواجه است.

مسائل و مصائبی که تنها گوشه‌ای از آنها در این مقال می‌گنجد، سبب شده است نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با کسری قابل توجهی در بودجه روبه‌رو باشد. تأمین هزینه‌های جاری،تجهیز، بازسازی و ساخت کتابخانه‌ها، تکمیل پروژه‌ها و برگزاری برنامه‌های آموزشی و پژوهشی و فرهنگی از دغدغه‌های امروز این نهاد است.

هرچند با تلاش‌های صورت‌گرفته، حقوق کارکنان نهاد در مقایسه با قبل افزایش قابل قبولی داشته است، اما وضعیت کنونی نیز در شأن و مرتبه کار فرهنگی و تکریم نیروی انسانی قرار ندارد اما تمام این گرفتاری‌ها باعث نشده است تا همکاران خدوم نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با وجود همه سختی‌ های ذکر شده در حوادث تلخ و غمبار سیل و زلزله، که کشور به‌دلیل تحریم‌های ظالمانه با محدودیت منابع روبه‌رو بود، به یاری هموطنان نشتابند و با جمع‌آوری کمک‌های خود سیل مهربانی را روانه مناطق آسیب‌دیده نکنند.

نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با آگاهی از همه مشکلاتی که کشور با آن دست به گریبان است، با ارائه پیشنهادهایی منطقی، واقع‌بینانه و راهگشا به دنبال اصلاح اشکالات قانونی، تحقق بودجه‌ای پایدار برای ارائه بیشترین و بهترین خدمات فرهنگی - اجتماعی به مردم شریف کشور و تأمین حداقل نیازهای معیشتی کارکنان خود است که امید است با مساعدت نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی و همراهی دولت محترم این امر محقق شود.

مهدی توکلیان - فعال فرهنگی / روزنامه جام جم