ارز دیگر‌نمی‌ارزد

تأثیر تغییر رئیس‌کل بر نرخ ارز
زمانی که در سال 1392 ولی‌ا... سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی شد نرخ دلار در پایه 3000 تومان قرار داشت و زمانی که در مرداد 97 از بانک مرکزی رفت دلار را با نرخ حدود 9400 تومان تحویل داد که نسبت به زمان شروع به کارش 187 درصد رشد نشان می‌داد. 11 مرداد سال گذشته بود که عبدالناصر همتی، به عنوان رئیس‌کل بانک مرکزی معرفی شد. زمانی که وی وارد ساختمان میرداماد شد وضعیت بازار ارز و پول از نابسامانی زیادی رنج می‌برد. او در همان زمان اعلام کرد این مشکلات در کوتاه‌مدت حل نمی‌شود. در اواسط سال گذشته دلار با همان روند پیش رفت و به حدود 20 هزار تومان رسید؛ اما با اختیاراتی که شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا به بانک مرکزی داد، اقداماتی برای کنترل بازار ارز انجام شد که اولین اقدام، دریافت مالیات از خریداران ارز بود. در زمستان سال گذشته تب دلار پایین آمد و با شروع فصل سرما، سردی به بازار دلار هم رسید. با کاهش نرخ ارز، فروشندگان زیادی وارد بازار شدند، اما دیگر مانند گذشته خریدار وجود نداشت. این روند در نیمه اول سال جاری هم ادامه یافت و نرخ دلار اکنون در دامنه 11 هزار تومان قرار دارد.

کاهش نرخ در 6 ماه اول سال
نرخ ارز در ابتدای سال با 13 هزار تومان کار خود را آغاز کرد و در پایان تابستان در حدود 11 هزار تومان ایستاد.
نرخ ارز در فروردین 98
دلار آمریکا 14 هزار و 400 تومان، یورو 16 هزار و 150 تومان، پوند 18680، دلار کانادا 10850، درهم امارات 3900 و لیر ترکیه 2580 تومان.
نرخ ارز در اردیبهشت 98
دلار آمریکا 14 هزار و 700 تومان، یورو 16 هزار و 500 تومان، پوند 18680، دلار کانادا 11050، درهم امارات 4160 و لیر ترکیه 2400 تومان.
نرخ ارز در خرداد 98
دلار آمریکا 13 هزار و 400 تومان، یورو 15 هزار و 150 تومان، پوند 16950، دلار کانادا 10200، درهم امارات 3650 و لیر ترکیه 2350 تومان.
نرخ ارز در تیر 98
دلار آمریکا 11 هزار و 810 تومان، یورو 13 هزار و 450 تومان، پوند 14950، دلار کانادا 9620، درهم امارات 3300 و لیر ترکیه 2180 تومان.
نرخ ارز در مرداد 98
دلار آمریکا 11 هزار و 700 تومان، یورو 13 هزار و 150 تومان، پوند 14200، دلار کانادا 9100، درهم امارات 3200 و لیر ترکیه 2150 تومان.
نرخ ارز در شهریور 98
دلار آمریکا 11 هزار و 600 تومان، یورو 12 هزار و 850 تومان، پوند 14500، دلار کانادا 9000، درهم امارات 3160 و لیر 2100 تومان.

افزایش قیمت از کجا شروع شد؟
ارز در اواخر 96 وارد فاز گرانی شد و روند صعودی قیمت را طی کرد و از اسفند 96 تا فروردین 97 قیمت دلار از حدود 3500 تومان به 5100 تومان افزایش یافت. شاید اگر الان به کسی گفته شود در فروردین سال گذشته نرخ دلار 5000 تومان بود، باور نکند.
در اوایل سال گذشته قیمت دلار همچنان رو به اوج بود تا این‌که 20 فروردین دولت اعلام کرد نرخ ارز فقط 4200 تومان است و هر کس هر مقدار ارز 4200 تومانی می‌خواهد در اختیار وی می‌گذاریم. در همان زمان بود که تعداد واردکنندگان یکباره افزایش زیادی پیدا کرد و عده‌ای با واردات کالاهای مختلف با ارز 4200 تومانی و عرضه آن با نرخ ارز آزاد سود زیادی به جیب زدند.
سال گذشته، ولی‌ا... سیف، رئیس‌کل وقت بانک مرکزی که این روزها در فدراسیون ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای عضو هیات مدیره شده، اظهار می‌کرد دولت منابع کافی برای کنترل نرخ ارز در اختیار دارد و قیمت‌ها به‌زودی کاهش خواهد یافت.
در سال گذشته زمانی که حتی افرادی برای مسافرت، کشورهای خارجی را انتخاب می‌کردند به آنها ارز مسافرتی به نرخ دلار 4200 تومانی پرداخت می‌شد و جالب اینجاست که در آن زمان برخی افراد سودجو با مسافرت‌های یک‌روزه پول زیادی به جیب زدند.

افزایش نرخ ارز دلیل اقتصادی نداشت
محمدرضا جهان بیگلری، کارشناس مسائل ارزی در تحلیل تحولات بازار ارز گفت: از آنجا که کشور ما واردات‌محور است افزایش نرخ ارز باعث رشد هزینه تمام‌شده کالاهای تولیدی می‌شود.
جهان بیگلری با بیان این‌که افزایش نرخ ارز ربطی به شرایط اقتصادی ندارد ادامه داد: مشخص بود که افزایش نرخ ارز به طور مصنوعی اتفاق افتاده بود و تحلیل اقتصادی در این زمینه وجود نداشت. اکنون دلار کاهش قیمت را تجربه کرده و در دامنه 11 هزار ثابت مانده اما کالاها همچنان با نرخ 20 هزار تومان در بازار عرضه می‌شود.
این کارشناس ارزی می‌گوید: برخی معتقدند اگر اکنون دلار را به نرخ 20 هزار تومان افزایش دهند تغییری در اقتصاد ایران رخ نخواهد داد. همین موضوع باعث شد تا کارخانجات ارز با نرخ ثابت دریافت، اما کالاهایشان را با نرخ 20 هزار تومان به بازار عرضه کنند. وی در مورد بازار ارز در شش ماه دوم سال توضیح داد: به نظر می‌رسد بازار ارز در شش‌ماه دوم سال نیز ثبات خود را حفظ کند و به صورت آرام نرخ را به 20 هزار تومان برساند.

خریداران یورو امسال چقدر ضرر کردند؟
علاوه بر دلار که در سال جاری با کاهش قیمت مواجه بود، ارز معتبر دیگر یعنی یورو نیز کاهش قابل توجهی داشته است. امسال خریداران یورو، روی هر اسکناس این ارز حدود ۵ درصد معادل ۲۲۰۰ تومان ضرر کرده‌اند. یورو ابتدای امسال با قیمت ۱۴۸۵۰تومان در بازار معامله می‌شد درحالی‌که بهای فعلی آن به ۱۲۷۰۰ تومان سقوط کرده است. بالاترین قیمت یورو مربوط به بیست و دوم اردیبهشت‌ به ارزش ۱۷۲۰۰تومان است. همچنین یورو اوایل شهریور با رسیدن به نرخ ۱۲۲۰۰ تومان در کف قیمتی نیمه اول سال ۹۸ قرار گرفت.

سیاست‌های پولی نرخ ارز را کاهش داد
مجید شاکری، کارشناس اقتصادی در این باره گفت: اتفاقاتی که در شش ماه ابتدای سال افتاد باعث شد تا ماه‌های آرام‌تری را شاهد باشیم. در بهار 98 آمریکایی‌ها با توجه به تجربه موفقی که در بهار سال 97 اجرا کرده بودند و منجر به اوج گرفتن قیمت از 5 فروردین شده بود، سعی کردند همه راه‌های ورود ارز به ایران را مسدود کنند و یک فشار امنیتی عظیم به طرف‌های مبادلات ایرانی در دبی وارد کردند اما مقاومت ایران موجب شکست این برنامه شد.
وی با بیان این‌که فشار مالی آمریکا در دو نوبت علیه ایران اجرا شد، افزود: یک‌بار به عنوان مساله تحریم و دیگری با موضوع تحریم شدن سپاه با این توجیه که سپاه پاسداران به عنوان گروه تروریستی تحریم شده، فشار زیادی به صرافی‌های ایرانی وارد می‌شد و امکان داشت تجربه سال گذشته رخ دهد اما در عمل بانک مرکزی در اردیبهشت و خرداد 98 مقاومت زیادی کرد.
شاکری با اشاره به این‌که ایران در زمینه مالی مقاومت زیادی کرد، ادامه داد: مقاومت بانک مرکزی تا جایی پیش رفت که کشورهای دیگر مشاهده کردند با این‌که برای صرافی‌های ایران در دبی با محدودیت زیادی روبه‌رو هستند، اما شاهراه‌های درهمی بانک مرکزی قابل قطع نیست. در کنار این موضوع منابع زیادی از دارایی‌های بانک مرکزی در کشورهای دیگر آزادسازی شد که افزایش اختیارات و ثبات عمل بانک مرکزی در بازار حواله و اسکناس را به دنبال داشت.
وی تصریح کرد: وقایع امنیتی که در خلیج فارس رخ داد باعث شد برخی کشورها مانند امارات که نقش تکمیل‌کننده تحریم‌های آمریکا علیه ایران را داشتند ناچار به تغییر موضعشان شدند. در همین حال کشورهای تحریم‌کننده ایران هر فشاری که می‌توانستند آورده بودند و نتوانستند مبادی ارزی ایران را قطع کنند پس تصمیم گرفتند یک چارچوب برای معاملات ایران در نظر بگیرند تا بتوانند بر عملکرد مالی ایران نظارت کنند.
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: موضوع بازار متشکل ارزی به عنوان رقیب امارات بین صرافی‌های عمده مطرح می‌شد و نشان داد ایران برای استقلال ارزی خودش تا چه حد مصر است در نتیجه تغییر رفتار اماراتی‌ها را شاهد بودیم.
شاکری با بیان این‌که اکنون مبادلات مالی ایران در کانال‌هایی انجام می‌شود که منطقا تحریم‌پذیر نیست، گفت: کانال‌های مالی ایران جایی واقع شدند که تحریم نمی‌شوند. همان‌طور که رئیس‌کل بانک مرکزی اخیرا اعلام کرده که دیگر تحریم را دور نمی‌زنیم و تحریم‌ناپذیر عمل می‌کنیم. وی با تاکید بر این‌که ارز، ثابت‌ترین بازار ایران است افزود: کنترل واردات نقش موثری در ثبات نرخ ارز داشت که البته با وجود کمبودهای ارزی که نسبت به گذشته وجود دارد هنوز شاهد برنامه‌های مدون از سوی وزارت صمت برای تقویت تولید داخل نیستیم.
این کارشناس اقتصادی به چشم‌انداز شش‌ماهه دوم بازار ارز اشاره کرد و گفت: با توجه به کاهش ریسک مبادلات با ایران به نظر می‌رسد در شش‌ماهه دوم نیز نرخ ارز از ثبات نسبی برخوردار باشد. سیاست‌های پولی به نتیجه‌ای که می‌خواسته رسیده، اما مهم‌تر از این موضوع سیاست‌های مالی است که بستگی به بودجه‌ای که برای سال آینده تهیه می‌شود، دارد.

محمدحسین علی‌اکبری

اقتصاد