امان از درد دنبالچه!

نشستن طولانی مدت به‌خصوص روی صندلی‌های سخت یا پله‌های سنگی و سرد، زمین خوردن روی باسن، زایمان سخت، عفونت یا دوره‌های طولانی یبوست و اختلال در اجابت مزاج می‌تواند درد دنبالچه را ایجاد کند. گاهی اوقات بیمار بر اثر نشستن روی محل سفت درد ندارد و درد هنگام نشستن روی محل نرم به‌وجود می‌آید. در این بیماران دنبالچه قابلیت تحرک زیادی دارد.
در حالت معمول هنگام نشستن روی زمین، تماس زمین با دو استخوان در دو طرف و زیر لگن به نام ایسکیوم است. در موقع نشستن روی محل نرم، به عوض این‌که نیرویی از محل نشستن مستقیم به لگن خاصره وارد شود به دنبالچه وارد می‌شود و اگر دنبالچه فرد قابلیت حرکت زیاد داشته باشد بر اثر فشار محل نشستن حرکت می‌کند و این حرکت موجب درد می‌شود. وقتی بیمار در حالت نشسته به پشت لم می‌دهد درد بیشتر می‌شود و بیمار ترجیح می‌دهد در موقع نشستن بیشتر به جلو خم شود. علت این است که موقع لم دادن به عقب فشار بیشتری به استخوان دنبالچه وارد می‌شود. در این مشکل برخاستن و نشستن ناگهانی و برخاستن بعد از زمان طولانی نشستن می‌تواند با درد شدید در انتهای پایینی ستون فقرات و بالای مقعد همراه باشد. این درد به صورت تیز و حالت سوراخ شدن یا چاقو خوردن احساس می‌شود و ممکن است در باسن‌ها، مهره‌های کمری و به‌ندرت در ران‌ها منتشر شود. بخش جلویی استخوان دنبالچه به عضلات و لیگامان‌هایی اتصال دارد که وظیفه کنترل عملکرد ناحیه کف لگن در دفع ادرار، مدفوع و فعالیت‌های جنسی را به‌عهده دارند.
دنبالچه از ناحیه پشتی، مقعد را حمایت می‌کند، بنابراین اختلالات گوارشی و دفع می‌توانند رابطه مستقیم با درد دنبالچه داشته باشند. پس از مراجعه بیمار به فیزیوتراپی، اولین گام در درمان تجویز رینگ‌ها یا حلقه‌های نرمی است که ژله‌ای یا فومی یا بادی هستند و هنگام نشستن مانع از اعمال فشار به ناحیه دنبالچه می‌شوند. از بیمار می‌خواهیم مرتب از این بالش هنگام نشستن استفاده کند. فیزیوتراپیست با تکنیک‌های دستی وضعیت قرارگیری دنبالچه را اصلاح می‌کند. لیزردرمانی، سوزن درمانی، سایر مدالیتی‌های فیزیوتراپی می‌توانند با کاهش التهاب ناحیه و کاهش اسپاسم عضلات اطراف دنبالچه درد بیمار را کاهش دهند. بخش مهم درمان فیزیوتراپی تمرین درمانی است که توسط فیزیوتراپیست آموزش داده می‌شود.
تقویت عضلات شکم در حالت طاقباز خوابیده و بالا آوردن سر و کتف‌ها از بالا و زانوها به سمت شکم از پایین ورزشی مؤثر در کاهش درد دنبالچه است. کشش عضلات کشاله ران با دور کردن زانوها از هم در حالت طاقباز خوابیده تمرین مهم دیگری در این مشکل به شمار می‌رود. همچنین از بیمار می‌خواهیم در حالت نشسته یا خوابیده مقعد خود را با قدرت منقبض کند، ده ثانیه نگه دارد و سپس شل کند این تمرین را ده تا 15 مرتبه در روز انجام دهد. در صورتی که بیمار زانو درد نداشته باشد، ورزش نشست از حالت ایستاده تا 90 درجه و مجدد برخاستن یا همان حرکت معروف اسکات در تقویت عضلات باسن و کاهش درد بسیار مفید است. انجام این ورزش‌ها و سایر تمرین‌هایی که در فیزیوتراپی آموزش داده می‌شود باید ادامه یابد و تکرار و تداوم در آنها می‌تواند سبب تقویت و بهبود آمادگی در عضلات اطراف دنبالچه شود و درد بیمار را کاهش دهد. اما با تمام راهکارهای فوق همواره استراحت و پرهیز از نشستن برای مدت سه تا چهار روز مهم‌ترین اصل درمان درد دنبالچه به‌شمار می‌رود.

دکتر پرهام پارسانژاد

فیزیوتراپیست