حل بحران بیکاری با ظرفیت تولید ملی

البته در کشورمان، در زمینه اشتغال و رفع بیکاری، اظهارنظرهایی می‌شود که مبتنی بر نبود درک صحیح از واقعیت‌های جامعه است.

به عنوان مثال برخی عنوان می‌کنند راه‌حل اصلی رفع بیکاری، توسعه تولیدات دانش‌بنیان یا سیاست‌های صادرات‌گراست اما اگر این موضوعات خوب ریشه‌یابی نشود و تناسب بین عرضه و تقاضای نیروی کار وجود نداشته باشد، این راه‌حل‌ها می‌تواند رؤیایی و غیرواقعی باشد. البته دانش‌بنیان بودن و صادرات‌محوری در تولید یکی از موضوعات مهم اقتصاد است اما راه‌حل اصلی مقابله با بیکاری در این مقطع، این موضوعات نیست.

در بیان ساده، باید گفت: اشتغال با شعار، نصیحت، پند، دعا و معجزه ایجاد نمی‌شود. پایه اساسی اشتغال، ریشه در تولید ملی دارد. تولید ملی یک کشور هرچقدر بیشتر باشد فرصت‌های اشتغال در آن اقتصاد بیشتر خواهد شد.

اولین نکته‌ای که منجر به افزایش تولید ملی هم می‌شود تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی اقتصادی درست است. تولید ملی معمولا پاسخگوی تقاضاهای داخلی و خارجی است.

در این شرایط باید در نظر داشت تا وقتی که هنوز تقاضا و نیاز داخلی رفع نشده اظهارنظرهایی مانند تولید صادرات‌محور که شروط و الزامات گسترده‌ای دارد، نمی‌تواند راهکار خوبی برای افزایش اشتغال پایدار در کشورمان باشد. همان‌طور که ذکر شد بیکاری یک متغیر بحرانی است و چالش‌ های اجتماعی، اقتصادی و امنیتی به دنبال دارد.

آنچه مهم است تشخیص صحیح ریشه‌های عدم تعادل بین عرضه و تقاضای نیروی کار است. در کشوری که تقاضاهای اجابت‌نشده فراوان مانند خوراک، پوشاک و مسکن وجود دارد و بخشی از سهم بازار توسط واردات و قاچاق تأمین می‌شود، مشکل اشتغال به سادگی برطرف نخواهد شد.

طبق بررسی‌های انجام‌شده بخش‌های مهم اقتصاد ایران با 50 درصد ظرفیت فعالیت دارند.

اگر به صورت موردی به این موضوع بپردازیم نساجی با 25 درصد ظرفیت، خودرو با زیر 50 درصد و کارخانه‌هایی مانند سیمان که وابسته به صنعت ساختمان و پروژه‌های عمرانی هستند با زیر 40 درصد ظرفیت کار خود را ادامه می‌دهند بنابراین، با افزایش ظرفیت بخش‌هایی مانند پوشاک از 25 درصد به 50 درصد حدود 100 درصد افزایش اشتغال در بخش نساجی اتفاق می‌افتد. ایران به دلیل جمعیت 80 میلیونی که دارد می‌تواند مشکل اشتغال را حل کند اما بخشی از سهم بازار خود را به واردات اختصاص داده که در این زمینه باید بازنگری در سیاست‌های اقتصادی لحاظ شود.

دکتر محمد خوش‌چهره - استاد دانشگاه تهران