اقتصاد دانش‌بنیان نیازمند اجتماع دانش‌بنیان

در مقیاس ملی این رویکرد در سند فرابخشی محیط‌ زیست در برنامه ششم توسعه نیز مورد توجه قرار گرفته و چهار هدف کلی «کاهش انتشار آلاینده‌ها»، «جلوگیری از تخریب و آلودگی»، «حفاظت و احیای تنوع‌زیستی» و «حکمرانی مطلوب محیط‌زیستی» را دنبال می‌کند.

از طرفی برنامه ششم توسعه، رویکرد اقتصاد دانش‌بنیان دارد که نیازمند تدوین و اجرای سازوکارهای اقتصادی در حفاظت، مدیریت و احیای تنوع‌زیستی است، اما بهره‌گیری از سرمایه‌های انسانی، فناوری، مالی و منابع طبیعی برای تحقق این رویکرد، بدون توجه به مزیت‌های ملی و منطقه‌ای، اولویت‌بندی این مزیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های درازمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت قابل دستیابی نیست.

همزمان باید با فعال‌سازی سازوکارهای دیپلماسی به ارتقای نقش فعال ایران در مجامع بین‌المللی و منطقه‌ای برای استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی در چارچوب معاهده‌های مرتبط پرداخت تا با حفظ و ارتقای جایگاه تخصصی جمهوری اسلامی، حل و فصل مشکلات فرامرزی را مد نظر قرار داد .

با کمال تاسف نگاه موجود در ساختار اداری کشور مبتنی بر بازنگری مقررات، اخذ کمک از نهادهای بین‌المللی، تجهیز مراکز عملیاتی و اجرای طرح‌های پژوهشی است، اما باید توجه داشت که حلقه تکمیل کننده این زنجیره، توجه به مسئولیت مشترک منطقه‌ای و تقویت فعالیت‌های مشترک با کشورهای همسایه است که خود نیازمند ایجاد بسترهای لازم برای تربیت نیروی انسانی توانمند، تسهیل ارتباط سازمان‌ها و تشکل‌های غیر دولتی حامی محیط زیست با مجامع بین‌المللی، سازمان‌ها و تشکل‌های غیردولتی سایر کشورها و ایجاد بسترهای لازم جهت مبادله تجربیات حفاظت از محیط‌زیست با سایر کشورهاست.

بنابراین در صورت توجه به سیاست‌ها و راهبردهای موجود و پیروی از برنامه‌های اجرایی منسجم، باید توجه داشت که تحول در هر حوزه‌ای نیازمند سهم بالایی از تعالی فکری و اندیشه انسانی است و مقدمه تربیت نیروی انسانی توانمند و خردمند، وجود نظام آموزشی هوشمند و کارآمد است تا در تمام سطوح تحصیلی موجب گسترش کمی و کیفی جامعه شود.

به عبارت دیگر تولید و توزیع دانش نه یک مقصد بلکه خود مقدمه کاربردی شدن دانش و استفاده موثر‌تر از آن در تحقق یک جامعه پیشرو و پایدار است. بنابراین ایجاد ارتباط مؤثر بین بخش‌های اقتصادی و مراکز دانشگاهی و پژوهشی به‌عنوان پیشران‌های دانش‌بنیان، نیازمند توجه ویژه است که خود نیازمند آینده‌نگری با محوریت توان زیست بومی کشور در خلق ارزش افزوده با هدف جهت‌دهی اقتصاد دانش‌بنیان است.

نتیجه آن‌که دستیابی به توسعه پایدار دانش‌بنیان بدون رعایت الزامات و بسترهای طبیعی قابل دستیابی نیست و لازم است براساس واقعیت‌های موجود با اتکای واقع بینانه به پیش یابی‌های علمی، تدبیری اتخاذ شود تا اجرای برنامه ششم توسعه از ورطه «رایگان انگاری خدمات زیست‌بومی» و «خام فروشی منابع‌زیستی» نجات یابد. این امر بدون حمایت از بخش خصوصی، تمرکززدایی و ایجاد مشوق‌های لازم برای فعالیت و مشارکت هر چه بیشتر گروه‌های اجتماعی قابل تحقق نیست.

اصغر محمدی‌فاضل - کارشناس محیط‌ زیست