همچنان ایستاده در غبار

بویژه ایشان در دیدار دست‌اندرکاران برگزاری اولین اجلاسیه‌ ملی بزرگداشت 4000 شهید استان گلستان ضمن تاکید بر این نکته که «مساله‌ شهدا مساله‌ بسیار مهمی است و ما هنوز که هنوز است، اهمیت کاری را که جوان‌های ما در این دوران طولانی بعد از پیروزی انقلاب تا امروز انجام داد‌ه‌اند، بخصوص در دوران دفاع مقدس، تقویم واقعی نکرده‌ایم.» فرمودند: «سعی کنید این منشورات و این محصولات کار خودتان را به ذهن‌ها برسانید، به مخاطب‌ها برسانید. یعنی ما فقط دلمان به این خوش نباشد که حالا کتابی را تولید کردیم؛ البته بلاشک تولید کتاب مهم است یا تولید فیلم و تولید هنری مهم است؛ منتها در کنار این، پیدا کردن مخاطب یا به یک معنا تولید مخاطب [هم] مهم است. سعی کنید کتاب را بتوانید به ذهن مخاطبین برسانید. امروز جوان‌های ما احتیاج دارند به خوراک‌های فکری. خیلی از این جوان‌های امروز ما حتی جوان‌های فعال و خوب ما هم نه انقلاب را درک کردند، نه امام را درک کردند، نه دوران جنگ را درک کردند، نه از این قضایای گوناگون مطلعند.»

متاسفانه باوجود تاکیدات و فرمایشان راهگشای رهبری، بویژه در عرصه سینما آن‌طور که باید و شاید به موضوع شهدا و فرماندهان جنگ پرداخته نشده و بجز محصولاتی اندک در این زمینه، به عنوان مثال فیلم‌هایی چون «چ» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا درباره شهید چمران، «ایستاده در غبار» ساخته محمدحسین مهدویان درباره جاویدالاثر متوسلیان، «خلبان» ساخته جمال شورجه درباره شهید دوران و «شورشیرین» و «به کبودی یاس» هر دو ساخته جواد اردکانی، اولی درباره شهید کاوه و دومی درباره شهید برونسی، شاهد شکل‌گیری یک جریان و روند مستمر و موثر در این خصوص نبودیم.

نیازمند همت جدی

جمال شورجه، کارگردان سینما که فیلم «خلبان» را درباره شهید عباس دوران در کارنامه خود دارد، درباره بی‌مهری و کم‌لطفی به شهدای شاخص و فرماندهان جنگ به جام‌جم گفت: من و آقای محمود غلامی (تهیه‌کننده) الان نزدیک به ده سال است دنبال ساخت سریال شهید بزرگوار بروجردی هستیم، اما هنوز هم نتیجه نگرفته‌ایم. معتقدم تولید این نوع کارها که مرتبط با مفاخر کشور و آرمان‌های مردم است، باید از سوی نهادهای انقلابی صورت بگیرد. ما خیلی نمی‌توانیم از سینما انتظار این موضوع را داشته باشیم، چون بخش عمده سینما خصوصی است که بیشتر دنبال فیلمی است که با آن تجارت کند و بتواند جواب سرمایه‌اش را بدهد، اما جاهایی مثل حوزه هنری، سازمان تبلیغات اسلامی و نهادهای دیگر ذی‌نفع در حوزه تولید فیلم، باید مسئولیت تولید این آثار ارزشی را به‌عهده بگیرند. کارگردان فیلم‌های «33 روز» و «حماسه مجنون» افزود: تولید چنین آثاری یک همت جدی می‌خواهد که در سینما و دیگر نهادهای متولی در این زمینه وجود ندارد، درحالی‌که هر سال باید مکرر فیلم‌هایی درباره شهدا و فرماندهان دفاع مقدس ساخته شود و به نمایش درآید. شما به فرماندهان شاخص دفاع مقدس نگاه کنید که هر کدام می‌توانند برای یک کشور الگو باشند، از سیروسلوک تا سبک زندگی و شجاعت‌ها و رشادت‌های آنها؛ از مسئولیت‌پذیری آنها تا مدیریتشان در جنگ. همین‌طور ارتباط آنها با خانه، خانواده و همسر و فرزندانشان که می‌تواند الگویی برای جامعه اسلامی ما باشد، اما به نظر می‌رسد شاخک‌های مسئولان فرهنگی ما از بین رفته یا دچار سایش و فرسودگی شده و انگار نوعی پیری زودرس به اینها دست داده است. هرچقدر مقام معظم رهبری درخصوص توجه به مفاخر و ارزش‌ها و داشته‌های غنی و آموزنده و انسان‌ساز این کشور صحبت می‌کنند، اما این مسئولان فرهنگی از یک گوش می‌شنوند و از گوش دیگر در می‌کنند.

شورجه ادامه داد: مهم‌ترین معضل ما، مدیریت فرهنگی است، بویژه نهادهایی که مسئولیت تولید چنین آثاری دارند و باید بودجه‌های فرهنگی آنها در این راه صرف شود. حداقل افرادی که در این نهادها مسئولیت دارند، باید به فرامین مقام معظم رهبری گوش بدهند و به آن عمل کنند. مگر نمی‌گویند که تابع ولایت فقیه هستند. کأنَّهُ آقا باید در تمام ارکان این نظام خودشان مدیریت کنند. با این وضع، مدیران ما را باید بازنشسته کرد یا آنها را اصلا به آفریقا و جاهای دیگر صادر کرد!

این فیلمساز عرصه سینمای انقلاب و دفاع مقدس بیان کرد: تاریخ سینمای دفاع مقدس نشان داده فیلم‌های ساخته شده در این زمینه در گیشه و در ارتباط با تماشاگر هم موفق عمل کرده اند و در زمان اکران خودشان تبدیل به فیلم‌های پرفروشی شدند؛ از فیلم‌های آقای حاتمی کیا تا کارهای آقای ده نمکی. اگر ما هیجان می‌خواهیم در سینمای دفاع مقدس است، اگر اکشن می‌خواهیم در سینمای دفاع مقدس وجود دارد، اگر نگاه ملی و مذهبی می‌خواهیم در سینمای دفاع مقدس هست، اگر طنز و شوخی هم می‌خواهیم در سینمای دفاع مقدس وجود دارد. شورجه افزود: اگر یک مقدار اهتمام جدی در حوزه فیلم و سریال سازی آثار دفاع مقدس و درباره شهدا و فرماندهان شاخص جنگ وجود داشته باشد، می‌توانیم شاهد شکوفایی فرهنگ ایثار و شهادت و گذشت و جوانمردی و دین‌مداری و سبک زندگی ایرانی و اسلامی در جامعه باشیم. یک نمونه متاخر آن فیلم «ویلایی‌ها» که نشان می‌دهد بانوان این کشور که همسرانشان در جبهه هستند، چگونه همدیگر را یاری می‌کنند و به جبهه‌ها هم کمک می‌رسانند. امیدوارم دوران دفاع مقدس را واکاوی کنیم و این گنج‌ها را بیرون بکشیم و تبدیل به فیلم‌های سینمایی و مجموعه‌های تلویزیونی کنیم.

مدیریت فرهنگی و مطالبه مردمی

جواد اردکانی، کارگردان سینما که دو فیلم «شور شیرین» (درباره شهید کاوه) و «به کبودی یاس» (درباره شهید برونسی) را در کارنامه دارد و در این زمینه جزو معدود فیلمسازان شاخص محسوب می‌شود، درباره این موضوع به جام‌جم گفت: من خودم به عنوان فیلمسازی که تجربه دو فیلم را با این موضوع دارم، واقعا دنبال این نیستم که فیلم سومی در این خصوص بسازم. بااین‌که بسیار علاقه‌مند کار در این موضوع بویژه زندگی شهدا هستم. دلیلش این است که متاسفانه نه اراده واقعی از طرف مدیران و مجموعه مدیریت فرهنگی وجود دارد و نه تبدیل به مطالبه مردم شده است. چون مطالبه مردم و اراده مدیریتی برای انجام این کارها وجود ندارد، همه چیز متکی به تلاش‌های فردی می‌شود. تلاش‌های فردی هم در کاری سخت و سرمایه بر مثل سینما فقط تا جایی جواب می‌دهد و راه به جایی نمی‌برد. نتیجه این می‌شود فرد علاقه‌مند و دغدغه‌مند در این زمینه خسته می‌شود و می‌گوید ما که تکلیف خود را انجام دادیم، بقیه اش بماند برای دیگران. کارگردان «قناری» افزود: تا زمانی که اراده مدیریتی و مطالبه مردمی وجود نداشته باشد، شاهد اتفاق مستمر و موثری در این زمینه نخواهیم بود. البته رسانه‌ها هم در هر دوی این موارد خیلی موثرند و می‌توانند هم در مطالبه مردمی تاثیرگذار باشند و هم در مقابله با مدیریت فرهنگی، پرسشگر باشند.

اردکانی گفت: سازمان‌ها و نهادهای مختلفی هستند که می‌توانند درگیر این موضوع باشند و قدرت زیادی برای تولید فیلم و مجموعه درخصوص شهدا و فرماندهان جنگ دارند. به نظرم اگر شاهد کم‌کاری در این زمینه هستیم، برای این‌ است که ساخت چنین فیلم‌هایی تبدیل به ماموریت برای هیچ کدام از این نهادها نشده است. بخصوص از سپاه و ارتش انتظار دارم بیشتر از قبل به این موضوعات ورود کنند.

علی رستگار