شهرت؛ پرواز به اوج یا فرو رفتن در باتلاق؟

رسانه‌ای مانند تلویزیون در به شهرت رسیدن افراد، گاه حتی از پرده نقره‌ای سینما هم موثرتر عمل می‌کند و خیلی ساده یک فرد گمنام را در مقام مجری یا بازیگر به الگو و ستاره جوانان بدل می‌کند یا نام و نشان کسی را بر سر زبان عام و خاص می‌اندازد. درباره این تضاد و تعارض با کسانی که با پدیده شهرت از زوایای مختلف آشنا هستند، گفت‌وگویی کرده‌ایم که می‌خوانید:

هدف یا نتیجه

محمدرضا ماندگاران از تهیه‌کنندگان باسابقه تلویزیون است که برنامه‌های متعددی چون «روبه‌راه»، «امشب» و «سمت خدا» را برای تلویزیون ساخته و با مجریان و هنرمندان جوان در دوره‌های مختلف همکاری کرده است.

از نگاه این تهیه‌کننده، شهرت برای کسانی که آن را هدف قرار می‌دهند، تبعات منفی خواهد داشت، نه برای همه آدم‌های مشهور.

وی در این باره به جام‌جم توضیح می‌دهد: کسی که شهرت را انتخاب می‌کند و هدف قرار می‌دهد، قصد دارد مشکلات شخصیتی، کمبودها و نداشته‌هایش را با آن جبران کند؛ مثلا کسی که مشکل کمبود محبت دارد، در آغاز با شهرت سرمست می‌شود، اما بعد آرام آرام به تنهایی و انزوا می‌رسد، چون نمی‌داند با حجم قابل توجه استقبال و در مواجهه با طرفدارانش چه باید بکند؛ از عینک آفتابی و کلاه هم کاری ساخته نیست و او می‌داند که سلام‌ها و محبت‌ها به خاطر خود واقعی او نیست.

به گفته ماندگاران، این دسته از افراد مشهور در معرض این خطر قرار دارند که تنها و تنهاتر بشوند و در نهایت به مخدر و الکل پناه ببرند یا حتی در شرایط دشوارتر خودکشی را انتخاب کنند!

به اعتقاد این تهیه‌کننده، شهرت باید نتیجه فعالیت حرفه‌ای و تلاش و زحمت باشد نه هدف آن.

شهرت به هر قیمت

گاهی افراد در مسیر آفرینش و خلاقیت یا فعالیت حرفه‌ای به شهرت می‌رسند و گاه شهرت را نشانه می‌گیرند و به سمتش حرکت می‌کنند. این دو مسیر متفاوت نکته‌ای است که ماندگاران بر آن تاکید می‌کند.

این تهیه‌کننده با اشاره به این سخن پیامبر اکرم(ص) که حب جاه و مال در دل نفاق ایجاد می‌کند، به توضیحات قبلی می‌افزاید: کسی که فکر شهرت در ذهن می‌پروراند و به هر اقدامی در این زمینه دست می‌زند به باطل کشیده خواهد شد و البته این به معنای آن نیست که هر کس مشهور شده همین شرایط را دارد؛ بلکه ولع شهرت است که نفاق ایجاد می‌کند.

ماندگاران تاکید می‌کند: شهرت می‌تواند نردبانی به سوی محبوبیت باشد یا راهی به باتلاق. این به انتخاب خود افراد بر می‌گردد. ضمن این‌که محبوب ماندن هم کار ساده‌ای نیست و نیاز به مراقبت همیشگی دارد.

از سربازی به سرداری

گاهی شهرت خواسته یا ناخواسته به سراغ افراد می‌آید و تبعاتش را با خود می‌آورد. بازیگر جوانی که یکباره در یک فیلم یا سریال می‌درخشد یا مجری جوانی که بشدت مورد توجه مخاطبان تلویزیون قرار می‌گیرد، حتی اگر خودش نخواهد باز هم با تبعات شهرت مواجه خواهد شد.

دکتر محمد نظری، مجری باسابقه تلویزیون که مدت‌ها اجرای برنامه «به خانه بر می‌گردیم» را به عهده داشته، در این باره می‌گوید: به عنوان کسی که خودش هم می‌تواند در معرض آسیب باشد، معتقدم که مشهور شدن امتیاز ویژه‌ای نیست و با وجود احترام و اعتباری که همراه دارد به این معناست که شما زیر ذره‌بین افرادی هستید که لزوما فرهیخته و عمیق نیستند. بنابراین برای مواجهه با تضادی که شهرت در ذات خودش دارد باید آرام آرام آن را تجربه کرد و از سربازی به درجه سرداری رسید.

این مجری باسابقه، ضمن تاکید بر زیبا نبودن دنیای شهرت اضافه می‌کند: نوع مواجهه با شهرت به شیوه زندگی و تربیت هر فرد بستگی دارد. شهرت یکباره رخ می‌دهد و اگر توانایی مدیریت آن را نداشته باشیم خیلی زود هم از بین می‌رود. اگر کسی ظرفیت شهرت را نداشته باشد، خیلی زود و به صورت خودکار حذف می‌شود.

مراقبه‌ مادام‌العمر

دکتر نظری پیشنهاد می‌کند که در رسانه ملی برای افرادی که در معرض آسیب‌های شهرت قرار دارند، کمک‌ها و آموزش‌هایی فراهم شود.

وی در این باره می‌گوید: طبیعی است من به عنوان مجری باید به طور دائم تحت آموزش‌های خاص قرار بگیرم؛ غرور کاذب را از خود دور کنم و برخوردهای اجتماعی درست با مردم، مخاطبان، علاقه‌مندان، منتقدان و نیز اهالی رسانه را یاد بگیرم. شاید فکر کنید این موارد بدیهی است و نیاز به آموزش ندارد، اما مثلا وقتی من به بانک مراجعه می‌کنم و رئیس شعبه مرا می‌شناسد و تصمیم می‌گیرد کارم را بدون رعایت نوبت انجام بدهد، باید آموخته باشم که نپذیرم و قضاوت مردم را مدنظر داشته باشم.

این مجری در اعترافی شجاعانه تصریح می‌کند: شاید دوستان و همکاران از من ناراحت شوند، اما وقتی ما در معرض شهرت قرار می‌گیریم و دوست داریم دیده بشویم، یعنی با یک خلأ وجودی روبه‌رو هستیم. البته این اصلا بد و عجیب نیست. همه ما ضعف‌هایی داریم و هیچ کسی کامل نیست اما باید بتوانیم ضعف‌هایمان را بشناسیم، آنها را مورد بررسی قرار بدهیم و دوره‌های مراقبه داشته باشیم که این ضعف‌ها تبعات آسیب‌زا به بار نیاورند.

از نگاه این مجری تلویزیون، مراقبت در مقابل تبعات شهرت یک نیاز همیشگی است و تاکید می‌کند: شاید بهتر باشد خودمان را درگیر بحران‌هایی نکنیم که روان ما را نشانه می‌رود!

آموزش و مشاوره

تولید آثار هنری، برنامه‌های تلویزیونی و معرفی هنرمندان بخصوص در رسانه‌ای مانند تلویزیون متوقف‌شدنی نیست و وسوسه و تبعات شهرت هم غیرقابل انکار است.

آذردخت داوری به عنوان یک روان‌شناس، علاقه به شهرت را میل ذاتی روح انسان می‌داند و معتقد است که شهرت از تمایل به دیده شدن و مورد توجه قرار گرفتن می‌آید که یکی از نیازهای اساسی روح انسان است.

وی در این باره توضیح می‌دهد: شهرت نوعی تائید شدن از سوی مردم و مخاطبان و در نتیجه لذت‌بخش است. به همین دلیل تقریبا بیشتر مردم به بازیگری علاقه دارند در حالی که این حرفه سطح و جایگاه علمی و مرتبه ارزشی بسیار بالایی ندارد.

داوری، شیوه مواجهه با شهرت را با تربیت درونی افراد مرتبط می‌داند و می‌گوید: کسانی که فردیت رشدیافته‌ای دارند کمتر درگیر آسیب‌های شهرت می‌شوند و چندان تحت تاثیر قرار نمی‌گیرند، اما متاسفانه در جامعه ما شاخص‌های رشد فردی چندان قابل توجه نیست و معمولا افراد به پلیس و ناظم نیاز دارند.

این روان‌شناس توضیح می‌دهد که چطور افراد بدون داشتن فردیت رشد یافته در مواجهه با مقوله شهرت، جایگاه و مختصات خودشان را گم می‌کنند. از نگاه داوری، برهم خوردن توازن در زندگی و شخصیت افرادی که یکباره شهرت را تجربه می‌کنند و نیز محدود بودن ظرفیت درونی آنها، ممکن است اوضاع را از کنترل فرد مشهور خارج کند و او را به سمت مسکن‌هایی مانند مخدر یا الکل سوق بدهد.

آموزش‌های کاربردی برای تبعات شهرت

آذردخت داوری، روان‌شناس تاکید می‌کند: هر قدر روند رسیدن به شهرت سریع‌تر باشد، توازن و تناسب‌های ذهنی سریع‌تر به هم می‌ریزد و فرد بیشتر و بیشتر خودش را گم می‌کند و هر قدر این روند کندتر باشد این فرصت بیشتر فراهم است که فرد بتواند خودش را پیدا کند و جایگاه و مختصات خودش را بشناسد.

بر اساس اظهارات داوری، بهترین راه برای جلوگیری از تبعات شهرت، استفاده از راهنمایی‌های مشاوران است و تلویزیون می‌تواند مقدمات این کار را فراهم کند.

این روان‌شناس توضیح می‌دهد: رسانه ملی می‌تواند دوره‌های آموزش‌های کاربردی برای مجریان، بازیگران و دیگر هنرمندانی که در معرض شهرت قرار دارند برگزار و آموزش‌های لازم را ارائه کند یا زمینه‌ را برای سرمایه‌گذاری از شهرت افراد در کارهای خیرخواهانه و عام‌المنفعه فراهم سازد.

آذر مهاجر