نگاهی به عزاداری زنانه در اولین پایتخت شیعی جهان

دیدن مردان سیاهپوش که در غم سید و سالار شهدا گل برسر می‌گیرند و زنجیر به سینه می‌زنند و با سنج و طبل و طبق در خیابان‌های شهر دسته‌های عزا به راه می‌اندازند؛ شاید تنها تصویر ملموسی از ماه محرم است که تا یادی از این ایام حزن و ماتم می‌شود به ذهن هر کدام از ما می‌نشیند. مراسمی که در قزوین از دیرباز در سومین روز از واقعه عاشورا، زنانه‌اش برگزار می‌شود تا این مراسم تنها مراسم عزای زنانه در سراسر جغرافیای این مرز و بوم باشد که همه ساز و کارش را زنان می‌چینند؛ زنانی که با بیل و کلنگ و پیکرهای نمادین 72 شهید دشت کربلا به خیابان‌ها می‌آیند تا به تاسی از زنان قبیله بنی اسد که در سومین روز این واقعه اقدام به دفن پیکرهای شهدای دشت کرب و بلا می‌کنند گوشه‌هایی از ارادت و عشق به سید الشهدا را این‌گونه به نمایش بگذارند .

به گفته علی خلج طایفه، محقق و پژوهشگر قزوینی این مراسم زنانه که درآن بانوان از شهرهای دیگر استان‌های همجوار هم در آن حضور دارند، از مسجد علی‌اکبر(ع) در شهر قزوین با حمل پیکرهای نمادین که بی‌سر یا بی‌دست هستند و از پارچه‌های سبز و سفید آماده شده‌اند؛ بر دوش زنان سیاه پوش و گل برسر گرفته آغاز می‌شود و با حرکت به سمت خیابان سپه اولین خیابان ایران به سمت حسینیه آقا سیدجمال از عرفا و علمای برجسته قزوین در ضلع غربی مسجد جامع به حرکت در آمده و پس از اقامه عزا در این محل و برگزاری مراسم سوگواری و مرثیه‌خوانی به سمت امامزاده حسین(ع) فرزند بلافصل امام رضا(ع)رفته و پس از حضور و تشییع نمادین پیکرها بر دورادور حرم، سیل عزاداران با شکوه هر چه تمام در میان سوگ و مرثیه‌خوانی و سینه‌زنی به مسجد برمی گردند.

هر ساله بر جمعیت زنان مشتاق برای شرکت در این مراسم افزوده می‌شود و زنان عزادارحسینی از گوشه و کنار کشور به نیت برآورده شدن حاجات با پخش نذورات به مسیر حرکت این دسته عظیم عزا ملحق می‌شوند.

گاهی در جمع زنان عزادار شیری نمادین وجود دارد تا در پیدا کردن پیکر شهدا به زنان کمک کند؛ هر سال جزئیات دیگری مانند علم و کتل به این مراسم اضافه می‌شود تا شکل شبیه‌تری به کاروان به خود بگیرد.

هر چند به زعم این محقق و پژوهشگر تاریخی این تنها مراسم زنانه در قزوین نیست و برگزاری سفره‌های زنانه در کل روزهای ماه محرم، توسط بانوان این استان برای حاجت گرفتن با عنواینی همچون سفره‌های حضرت رقیه‌(ع) بی‌بی‌نور، حضرت قاسم(ع) و حضرت عباس(ع)، دوازده امام و نذر ولدآبادی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد در آراستن و نوع میزبانی و ادعیه خوانده شده برگزار می‌شود، ولی مراسم عزاداری زنان طایفه بنی‌اسد در اجرا و برگزاری از منحصربه‌فردترین مراسم عزاداری در کشور است که از صفر تا صدش را زنان عهده‌دار هستند.

مراسم عزاداری زنان طایفه‌ بنی‌اسد که در قزوین برگزار می‌شود، در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده و مقدمات آماده کردن پرونده‌ ثبت جهانی این آیین نیز در دستور کار اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین قرار دارد.

مهری غیاثوند

جام‌جم قزوین