پیشگیری از تخریب سیل با پوشش گیاهی

عوامل سیل‌زا

عوامل متعددی در ایجاد سیل دخیل هستند که می‌توان به بارش باران‌های سنگین، ذوب سریع برف‌ها، وزش بادهای شدید به روی آب، سونامی، نبود سد و مهم‌تر از همه شهرسازی و حذف گیاهان اشاره کرد. در بیشتر مناطق دنیا به دلیل استفاده بی‌رویه از درختان، جنگل زدایی شده و از طرفی کشاورزی نادرست، زمین‌های حاصلخیز را به منطقه‌ای عاری از پوشش گیاهی تبدیل کرده است. این مناطق بیش از هرجای دیگر در معرض صدمات سیل هستند. وجود پوشش گیاهی تا حد بسیار زیادی در کنترل سیل موثر است. هنگام باران‌های سنگینی که باعث بروز سیلاب‌ می‌شوند، ذرات آب با شاخ و برگ درختان جنگل برخورد می‌کنند و تا حد زیادی از سرعت آنها کاسته می‌شود. خاک جنگل هم پوشیده از شاخ و برگ گیاهان و درختان است که باعث جذب آب می‌شود. وقتی گیاهان در منطقه‌ای رشد می‌کنند، ریشه‌های خود را تا اعماق خاک و زمین می‌برند و بین ذرات خاک فضایی ایجاد می‌کنند. هنگام بارش، آب باران از سرزمین‌های مرتفع به مکان‌های پست حرکت می‌کنند و درون آن منافذ جای می‌گیرند. به همین دلیل،‌ احتمال صدمه رسانی سیل تا حد زیادی کم می‌شود،‌ اما وقتی منطقه‌ای عاری از پوشش گیاهی باشد، بویژه در مناطق سنگلاخی، آب به درون زمین نمی‌تواند نفوذ کند و روی سطح زمین جاری می‌شود و نه تنها دیگر هیچ فایده‌ای نمی‌رساند، بلکه موجب تخریب هم می‌شود.

حفظ منابع طبیعی و رابطه آن با مهار سیل

در تحقیقات دانشگاه‌های بیرمنگام و ساوت همپتون، محققان به این نتیجه رسیده اند که پوشش گیاهی می‌تواند تا 20 درصد از ارتفاع سیل در شهرها بکاهد و کاشتن درخت در مناطق پست که احتمال جاری شدن سیل در آنها زیاد است، می‌تواند جلوی اثرات مخرب سیل را بگیرد. تالاب‌ها نیز همچون جنگل‌ها می‌توانند نقش موثری در مهار جریان آب ناشی از بارش‌های شدید و حفظ آن در آب‌های زیرزمینی داشته باشند و همچنین از فرسایش خاک بکاهند. خوشبختانه مردم دنیا به اهمیت این تالاب‌ها نیز پی برده‌اند.

بامبو و مهار سیل در اوگاندا

با توجه به این که در اوگاندا سیل‌های بی‌شماری جان و مال افراد بسیاری را به خطر انداخته است، آنها راه حل خوبی برای این موضوع پیدا کرده و از گیاه بامبو برای مهار سیل بهره جسته‌اند. استفاده‌های متفاوتی از بامبو، مانند پناهگاه، خانه‌سازی و غیره شده است و اکنون دولت اوگاندا به قربانیان مناطق سیل زده، نهال گیاه بامبو داده تا در منطقه خود که عاری از پوشش گیاهی است، از این گیاه بکارند. این گیاه بویژه در شیب‌های کوه و خط ساحلی رودخانه‌ها کاشته شده‌اند.

معمولا وقتی کنار رودخانه، درخت و گیاهان دیگر کاشته می‌شود، اول از همه به عنوان فیلتر طبیعی آب کار می‌کند و با استفاده از سیستم درهم بافته ریشه‌های گیاهان و ریزوم (ساقه‌های زیرخاکی وریشه دار گیاهان) دیواری محکم می‌سازد و در عین حال با محکم نگه داشتن خاک، موجب ثبات کناره‌های رودخانه می‌شود و از خطر فروریزی لبه‌های رودخانه و سرریز شدن آب می‌کاهد. بامبو می‌تواند از سرعت سیل بکاهد و حتی جلوی جاری شدن آن را بگیرد و کاشت و رشد آن نیز بسیار آسان و بی‌دردسر است. گیاه بامبو می‌تواند حجم بسیار بالایی از آب را جذب کند و این ویژگی از اثرات مخرب باران‌های سنگین و سیل آسا می‌کاهد.

ساخت جنگل‌های باران‌زا در لس‌آنجلس و کالیفرنیا

در آینده‌ای نه‌چندان دور، دولت آمریکا قصد دارد درون‌ شهر لس‌آنجلس جنگل مصنوعی باران زا تولید کند. دولت امیدوار است،‌ با وجود چنین جنگلی، نه تنها از هوای آلوده محیط بکاهد و آن را تمیز و سبز نگه دارد، بلکه در مهار سیل،‌ ترفندی موثر به کار برده باشد.

در کالیفرنیا هم از سال 2010 مبلغ 6/10 میلیون دلار بودجه برای احیای حیات‌وحش و پوشش‌های گیاهی این منطقه به منظور جلوگیری از سیل و کاهش آلودگی هوا تخصیص یافته است.

منابع: http://www.greening.in

مترجم: نادیا زکالوند