داستان پرواز یک قهرمان

این داستان 8 ساله کارزاری است برای قهرمانانی که جانشان را در راه میهن می‌دهند. جوانانی که باوجود بزرگ شدن در فضایی متفاوت با دوران انقلاب به سرعت دشمن را تشخیص می‌دهند. سرلشگر عباس بابایی، خلبان جنگی نیروی هوایی ارتش یکی از همین جوانان است که یدالله صمدی به زیبایی داستان او را در قالب سریال شوق پرواز روایت می‌کند.

پایان یک سریال ناتمام

ساخت شوق پرواز سال 76 به کارگردانی حسین قاسمی جامی آغاز می‌شود و حتی قسمت‌های مربوط به دوران کودکی شهید بابایی هم تصویر‌برداری می‌شود، اما به دلیل اختلافات پیش آمده، اثر متوقف می‌شود. 10 سال بعد گروه جدیدی به تهیه‌کنندگی جواد نوروز بیگی و کارگردانی یدالله صمدی کار را مجددا آغاز می‌کنند و از سال 88 تا 90 تصویر‌برداری سریال انجام می‌شود. این سریال 24 قسمتی سال 90 از شبکه یک سیما پخش می‌شود و واکنش‌هایی غافلگیر‌کننده همراه دارد‌. استقبال مخاطبان از سریال بسیار بالاست و تقریبا هیچ اعتراضی از طرف دوستان یا خانواده شهید بابایی نمی‌شود که با توجه به تجربه‌های قبلی تلویزیون گام مثبتی است و عمده دلیل آن تعامل گروه سازنده با خانواده شهید بابایی است. گروه در تمام مراحل نوشتن فیلمنامه و انتخاب بازیگر با ملیحه حکمت، همسر شهید بابایی که متاسفانه مدتی پیش قبل بر اثر بیماری دارفانی را وداع گفت هماهنگی دارد و شهاب حسینی برای ایفای نقش عباس بابایی با نظر مستقیم ایشان انتخاب می‌شود یا در سکانس‌هایی حتی خانه سازمانی ایشان در پایگاه هوایی قصر فیروزه به عنوان لوکیشن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این همکاری و همراهی مسلما نتیجه‌ای جز یک سریال پرمخاطب و جذاب در پی نخواهد داشت.

کارگردانی

یدالله صمدی یکی از فیلمسازان صاحب تکنیک در سینمای ایران است که در مهم‌ترین تجربه تلویزیونی خود نشان می‌دهد بخوبی این رسانه را می‌شناسد. صمدی در سینما آثار شاخصی همچون اتوبوس، ایستگاه، آپارتمان شماره 13 و سارای را دارد که هر کدام در گونه خود به عنوان فیلمی متفاوت و قوی شناخته می‌شوند. این فیلمساز مراغه‌ای که اتفاقا بسیار به فرهنگ و زبان مادری خود و دیار آذربایجان وفادار است در شوق پرواز از تکنیک روایی جذاب در کنار ایجاد فضایی هیجانی برای نبردهای هوایی استفاده می‌کند و بخوبی داستان زندگی عباس بابایی از کودکی تا شهادت را در کنار این صحنه‌های اکشن قرار می‌دهد.

صمدی پیش از این و در دو فیلم اتوبوس و آپارتمان شماره 13 نشان داده در شخصیت‌پردازی و ایجاد موقعیت‌های دراماتیک و داستانی استاد است و این توانایی را بخوبی به مجموعه شوق پرواز منتقل می‌کند و به جرات می‌توان گفت رابطه عباس بابایی با همسرش ملیحه یکی از بهترین نمونه‌هایی است که می‌توان در آثاری بر مبنای بیوگرافی قهرمانان به تصویر کشید. در ملاقات دوستانه‌ای که با ایشان داشتم، یدالله صمدی با اشک تعریف می‌کرد که همزمان با پخش این اثر چه بسیار پیام‌ها و نامه‌هایی که به دست او رسیده و مخاطبان از تاثیر این سریال و شخصیت شهید بابایی بر خود گفته‌اند و این نکته قطعا علاوه بر ویژگی‌های شخصیتی بی‌نظیر این شهید بزرگوار به نوع ساخت سریال که متکی بر صداقت و البته داستان‌پردازی حرفه‌ای است باز‌می‌گردد.

قهرمانی به نام عباس بابایی

سرلشگر خلبان عباس بابایی سال 29 در قزوین به دنیا می‌آید. او آن‌قدر درسخوان بوده که در رشته پزشکی قبول می‌شود، اما عشق ابدی او پرواز است، بنابراین برای گذراندن دوره خلبانی وارد نیروی هوایی ارتش ‌شده و سال 49 برای گذراندن دوره تکمیلی به آمریکا اعزام می‌شود. پس از بازگشت از این کشور و همزمان با آغاز جنگ تحمیلی در پایگاه هوایی اصفهان به عملیات‌ هوایی اعزام ‌شده و سال 60 به سمت فرماندهی پایگاه هشتم شکاری منصوب می‌شود. سال 62 به عنوان معاونت عملیات نیروی هوایی ارتش شروع به خدمت می‌کند و 15 مرداد 66 و باوجود اصرار دوستانش برای رفتن به حج به همسرش قول می‌دهد تا عید قربان خود را به او برساند، اما در پروازی ابدی و در منطقه سردشت بر اثر اصابت گلوله به هواپیمایش به شهادت می‌رسد. این آخرین پرواز فرمانده‌ای است که در دوران خدمت در نیروی هوایی پایه گذار سبکی از نظامی‌گری است که با نام ایشان شناخته می‌شود. خدمت بر مبنای اعتقاد و خلوص و بی‌توجهی به مقام و درجه در برخورد با نیروهای زیر دست از ویژگی‌هایی است که در تمام این سال‌ها از شهید بابایی به یادگار مانده است.

ویژگی‌های مهم شوق پرواز

این سریال به چند دلیل اثری متفاوت در حوزه آثاری بر مبنای نبردهای هوایی است، نکته اول این که به دلیل استفاده از آرشیو نیروی هوایی برای اولین بار ما با تصاویری واقعی و بی‌نظیر روبه‌رو هستیم. این فیلم‌ها در آن زمان با دوربین‌های 16 میلی متری که زیر هواپیماهای جنگنده قرار دارد گرفته شده و در این سریال مورد استفاده قرار می‌گیرد. این صحنه‌های واقعی در تلفیق با نماهای فیلمبرداری شده مجموعه‌ای همگون و باور‌پذیر خلق می‌کند.

نکته دوم سریال شوق پرواز استفاده از لوکیشن پایگاه هوایی اصفهان برای ساخت صحنه‌های مربوط به زندگی خانواده بابایی در این پایگاه بوده است. سریال شوق پرواز به لحاظ استفاده از لوکیشن‌های واقعی یک نمونه موفق در تلویزیون است که با زیرکی کارگردان اتفاق می‌افتد و باعث می‌شود بیننده براحتی در فضای سال‌های دهه 60 و زندگی یک خلبان قرار گیرد.

نکته سوم واقعگرایی حرفه‌ای این سریال برای نشان دادن شخصیت شهید بابایی است. یدالله صمدی برخلاف بعضی از آثار ساخته شده کاراکتر اصلی را از همان ابتدا به‌عنوان یک شهید نشان نمی‌دهد و با یک شخصیت‌پردازی حرفه‌ای روند تکامل درونی و ذهنی یک جوان پاک سیرت را برای تبدیل شدن به قهرمانی ملی به تصویر می‌کشد. این گونه است که مثلا در صحنه ازدواج عباس و ملیحه در سال 54 عباس به رسم داماد‌های آن زمان کروات می‌زند و حتی در دوره جوانی شیطنت‌ها و خامی‌های او هم به نمایش در می‌آید. شوق پرواز سریالی است که می‌تواند الگویی موفق از مجموعه آثاری باشد که به قهرمانان ملی می‌پردازند. مجموعه‌ای کم خرج که با استفاده درست از ظرفیت‌های قصه و همچنین همراه کردن عوامل فرا‌متنی مانند خانواده قهرمان داستان و ارگان‌های مرتبط به شرایطی مناسب دست پیدا می‌کند. بدون شک ساخت سریال درباره شهدای دوران دفاع مقدس و پس از آن از وظایف اصلی رسانه‌ای همچون تلویزیون است و این کار با توجه به وجود حساسیت‌های فراوان قدری دشوار به نظر می‌رسد، اما با تعامل می‌توان به اثری رسید که بیننده پس از تماشای آن با جهانی تازه روبه رو شود. جهانی مبتنی بر زندگی یک قهرمان که تماشایش نیاز این روزهای نسل جوان است.

بازی‌های ماندگار

انتخاب شهاب حسینی که همان‌طور که اشاره شد با نظر همسر فقید شهید بابایی صورت گرفته یکی از بهترین انتخاب‌هایی است که می‌توانسته اتفاق بیفتد. شهاب حسینی جدای از قدرت بازیگری فوق‌العاده‌اش با چهره آرام و نجیب به‌خوبی شخصیت سرلشگر بابایی را از همان ابتدای جوانی اجرا می‌کند و فراز و فرودهای زندگی او را به تصویر می‌کشد. الهام حمیدی در نقش جوانی ملیحه حکمت و افسانه بایگان در نقش میانسالی ایشان هم اجرایی قابل قبول دارند و البته باز این تدبیر فیلمساز قابل تقدیر است که برای نشان دادن میانسالی یک بازیگر زن به اضافه کردن یک عینک و قدری تغییر لحن اکتفا نمی‌کند و از بازیگری دیگر با چهره‌ای نزدیک به کاراکتر دوران جوانی استفاده می‌کند.

شهرام حقیقت‌دوست در نقش سعید خجسته‌فر یکی از بهترین کاراکترهای این مجموعه است که یک شیطنت همراه با رفاقت را به نمایش می‌گذارد. البته نکته جالب اینجاست که در زندگی واقعی شهید بابایی دوستی به نام سعید نداشته و در حقیقت این کاراکتر مجموعه‌ای از تمام دوستان ایشان است که در یک نفر خلاصه شده است. فرهاد قائمیان، اکبر عبدی،کورش تهامی، ستاره اسکندری و اتابک نادری دیگر بازیگران این مجموعه هستند که همگی در اجرای نقش‌های خود موفق هستند.

مجتبی نوایی