برنامه‌های گفت‌و‌گومحور، نیازمند نوآوری

اعتماد به برنامه‌سازان

علی زاهدی از تهیه‌کنندگان خوشفکر و مطرح این سال‌های تلویزیون است که توانسته با هدف قرار دادن مخاطبان جوان، برنامه‌هایی پرمخاطب و جذابی را روانه آنتن سیما کند؛ برنامه‌های پیشرویی چون «کوله‌پشتی»، «ماه عسل»، «نیمروز» و «ویتامین ث» که خالی از حاشیه و جنجال هم نبوده‌اند و هر کدام در زمان شروع پخش خود به واسطه نوآوری‌هایی که در این برنامه‌ها به کار رفته بود با حاشیه‌هایی هم مواجه شده‌اند. این تهیه‌کننده در تشریح لزوم وجود خلاقیت در یک برنامه تلویزیونی و نقش آن در هر چه بیشتر دیده شدن کار می‌گوید: خلاقیت در یک برنامه تلویزیونی قطعا تاثیر دارد و عنصری بسیار لازم است، اما وجودش در وهله اول به این بستگی دارد که تهیه‌کننده و سازنده آن برنامه، خودش هم آدم خلاقی باشد و ضوابط را بشناسد. حالا ما فرض را بر این می‌گذاریم همه برنامه‌سازانی که اکنون در تلویزیون هستند و به کار مشغولند، خود آدم‌های خلاقی اند و این پیش فرض را دارند. از اینجا به بعد چه می‌شود و این برنامه‌ساز با چه مسیری مواجه است؟

تهیه‌کننده برنامه عصرگاهی «مردم چی میگن» در ادامه به نقش حمایتی مدیران هم اشاره و اظهار می‌کند: مدیران هم باید از برنامه‌سازان حمایت کنند و به کاری که قرار است انجام بدهند، اعتماد داشته باشند، زیرا همه ما که در سازمان به فعالیت مشغولیم این قضیه را می‌دانیم که ساخته شدن یک برنامه خوب نیاز به بودجه دارد و اگر برنامه‌ای به‌اصطلاح نگیرد یا خوب دیده نشود، آن پول هم حرام می‌شود.

لزوم توجه به ارتقای دانش مخاطب

اکبر عالمی، کارشناس، منتقد و استاد دانشگاه به بررسی ریشه‌های نبود خلاقیت در ساختار برنامه‌های گفت‌وگو محور و شبانه پرداخته و این قضیه را مورد انتقاد قرار می‌دهد. وی می‌گوید: خیلی از برنامه‌ها به خیال خودشان بسیار خلاقانه و به روز هستند، اما واقعیت این است که محتوایی ندارند و عموما خالی از هر نوع تنوعی روی آنتن می‌روند.

عالمی که خود سابقه اجرای برنامه سینمایی «هنر هفتم» را هم در کارنامه دارد و از پیشکسوتان این عرصه محسوب می‌شود، توجه به ارتقای سطح سلیقه مخاطبان را مورد تاکید قرار داده و این عامل را به عنوان اصلی اساسی در برنامه‌سازی می‌داند. او می‌گوید: من این نکته را که شاید محتواهای قابل بررسی در رسانه ملی قدری محدودیت داشته باشد، قبول دارم اما فکر می‌کنم با وجود این همچنان می‌شود به پرورش مخاطب و ارتقای سلیقه‌اش فکر کرد، ولی متاسفانه می‌بینیم که علاوه بر محتوا حتی افرادی هم که در تلویزیون اجرا می‌کنند، بسیار شبیه هم شده‌اند و مجریان جوان، بسیاری از آداب اجرا را نمی‌شناسند. همواره به جوانان می‌گویم از الگوهای صحیح استفاده کنند. حیف است در مملکتی که سعدی و حافظ را پرورش داده، اکنون جوانی به اجرا مشغول شود که شأن کلام را نمی‌شناسد. باید به این موارد بیشتر توجه داشته باشیم.

برنامه‌سازی زمان می‌خواهد

فریدالدین نیکجو، تهیه‌کننده برنامه‌های ترکیبی شبکه دو سیماست که مدتی است سری دوم برنامه «دستپخت‌های خودمانی» را از این شبکه روی آنتن دارد.

این تهیه‌کننده در آسیب‌شناسی برنامه‌های گفت‌وگومحور می‌گوید: فکر می‌کنم بزرگ‌ترین مشکلی که با آن مواجهیم، نبود تحقیق و تحلیل در برنامه‌هاست. حجم آثار تولیدی در تلویزیون بالاست و با این حال برنامه‌هایی که در موضوعات مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و... ساخته می‌شوند، عموما همه مثل هم ‌هستند. یعنی می‌بینیم در برنامه‌هایی که ساخته شده و روی آنتن می‌رود، از افراد ثابت و کارشناسان همیشگی استفاده می‌کنند. لذا فکر می‌کنم ریشه‌های این مشکل را در وهله اول باید در عجول بودن و توجه به زودبازدهی برنامه‌ها دانست که این عجله به کیفیت و محتوای کار آسیب می‌زند و موجب یکنواختی می‌شود. در نتیجه اگر قرار است از تکراری بودن فرار کنیم، باید بتوانیم در همان مراحل اولیه کار و هنگامی که طرح به شبکه داده می‌شود، این مسائل را بدرستی مطرح کنیم و همان موقع بکوشیم که در طرح برنامه حضور کارشناسان جدیدی را تعریف کنیم، به دنبال مهمان‌های تازه‌ و حرف‌های نو باشیم و توجه مخاطب را هم به خودمان جلب کنیم، چرا که یک برنامه خوب می‌تواند مثل کلاس درس عمل کند و به مخاطب درس بیاموزد و در عوض، برنامه‌ای که یکنواخت باشد، مخاطبش را پس می‌زند و باعث دوری او می‌شود.

پای آبرو در میان است

زاهدی: من به عنوان تهیه‌کننده همواره با این عقیده زندگی می‌کنم که یک فرد در مسیر زندگی و کارش، مهم‌ترین چیزی که برای خود دارد، آبرویش است و این عامل مهمی است که هیچ وقت نباید از دست برود. وقتی فردی می‌خواهد در تلویزیونی خلاقیت و نوآوری خاصی را برای اولین بار اجرا کند در واقع آبرویش را به میان گذاشته است، چرا که معلوم نیست طرحش چطور جواب بدهد یا اصلا با اقبال مواجه بشود یا نه. لذا این ریسک بزرگی برای هر تهیه‌کننده‌ای محسوب می‌شود.

برنامه‌ای با مخاطبان میلیونی

شاید بتوان از میان تمام برنامه‌هـای شبانه‌ای که در این سال‌ها از شبکه‌های مختلف جهانی روی آنتن می‌رود، یک نمونه را به‌عنوان موفق‌ترین در میان دیگران نام برد، «تونایت شو با اجرای جیمی فالون» باشد که سری جدید برنامه‌ای است که با پایان برنامه پیشین «آخر شب‌ها با جیمی فالون» از سال 2014 روی آنتن رفته و با رویکردی طنز و صمیمانه به مدت 60 دقیقه مهمان مخاطبانش می‌شود. این برنامه از شبکه آمریکایی ان.‌بی.‌سی پخش می‌شود که یکی از قدیمی‌ترین شبکه‌های تلویزیونی مرتبط با سرگرمی و سریال‌سازی در کشور آمریکا به شمار می‌آید.

اما عامل تمایز این برنامه در میان تمام نمونه‌های موفق و رقیبان دیگر چیست و چه عاملی باعث شده تونایت شو در میان سایر برنامه‌های گفت‌وگومحور و با شهرت جهانی این‌طور دیده شود؟ پاسخ این سوال در دو عنصر خیلی ساده، اما حیاتی نهفته است: خلاقیت و صمیمیت؛ دو رکنی که در برنامه در طول تمام این سه سال پخش خود و نزدیک به 500 قسمتی که تاکنون از آن روی آنتن رفته، همواره جاری بوده و از طرف سازندگان آن رعایت شده است.

زهرا غفاری

رادیو و تلویزیون