هنر دست زنان کویر

این صنایع‌دستی به‌ غیر از این‌که نشان از فرهنگ بالا و اصیل این مردم کویرنشین دارد، باعث رونق و توسعه اقتصاد شهرستان هم شده است. ذوق و خلاقیت کویرنشینان اردستانی موجب شده آثار آنها مورد استقبال در داخل و خارج از کشور ‌قرار بگیرد و مهر اصالت یونسکو بر آثارشان نشان از اوج هنر آنها در سطح جهانی است.

میناکاری؛ هنری ظریف و ارزشمند

در کنار قالیبافی، گلیم‌بافی و میناکاری یکی از صنایع‌دستی ارزشمند زنان اردستان است. البته برای میناکاری نیاز به سرمایه اولیه است از این رو باید با تشکیل تعاونی‌های لازم سرمایه مورد نیاز زنان هنرمند اردستان را فراهم کرد.

زنان اردستانی برای راه‌اندازی کارگاه میناکاری به منابع مالی مطمئنی نیاز دارند. برای این منظور باید دولت و مسئولان کمک‌های اولیه لازم را انجام دهند. در کنار این موضوع برای تهیه زیرساخت، فراهم کردن محیط کاری و تبلیغات و دادن آموزش‌های لازم یک بازه زمانی شش ماهه لازم است. برای همین اگر دولت می‌خواهد صنایع‌دستی را توسعه دهد باید دسترنج زنان اردستانی را حمایت کند. در کنارش دولت می‌تواند پس از خرید این اجناس و صادرات آن به کشورهای دیگر هم فرهنگ و هنر ایرانی را به جهانیان بشناساند و هم برای کشور ارزآوری کند. این کار باعث رونق فضای کسب‌وکار شده و موجب می‌شود دیگر دغدغه مالی در ذهن زنان هنرمند نباشد و با خیال آسوده به کار خود ادامه دهند و در فکر توسعه کار و اشتغال بیشتر باشند.

هنر احیا شده اردستانی‌ها

خراطی از هنرهای قدیمی ایرانیان بخصوص مردمان حاشیه کویر است. این روزها زنان اردستانی دوشادوش مردان این صنعت را احیا کرده‌اند. در اردستان با ساخت دستی ابزار خراطی سعی شده کیفیت خراطی را بالاتر ببرند.

در حالی که دستگاه خراطی دستی در دیگر نقاط کشور موجود نیست، در اردستان با همان روش‌های قدیمی خراطی صورت می‌گیرد. حتی برخی برنامه‌ها برای تولید انبوه این دستگاه در دستور کار است تا با ساخت این دستگاه هنر خراطی در کشورمان و کشورهای دیگر توسعه داده شود.

با توجه به این‌که به وسیله خراطی انواع ظروف کاربردی و چوبی، شکلات‌خوری، سینی، میوه‌خوری، قندان طرح چهارطاقی، کاسه طرح کشکول و کاسه طرح گل انار تولید می‌شود، این صنعت می‌تواند بسیار ارزآور و اشتغالزا باشد. زنان اردستانی با دقت و کارایی می‌توانند محصولات فراوانی در این زمینه تولید کنند. مثلا میوه‌خوری (طرح حصیری) و کاسه تکه چسبانی دایره که در نوع خود بی‌نظیر هستند و مشابه آن در کشور وجود ندارد توسط زنان اردستان تولید شده است که همین محصول توانسته مهر اصالت یونسکو را دریافت کند.

محصولات کارگاه‌های خراطی زنان اردستانی در داخل کشور به شهرهای یزد، اصفهان، بانه، رفسنجان و تهران ارسال می‌شود که در داخل کشور با استقبال خوب مردم و علاقه‌مندان به صنایع‌دستی مواجه شده است، حتی از کشورهای مالزی، انگلیس، آلمان و سوئد تقاضاهای فراوانی شده که می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق‌تر در این زمینه بازارهای جهانی این هنر دستی زیبا را رونق بیشتری بخشید.

البته در این میان باید در زمینه خراطی سرمایه‌گذاری بلندمدت کرد، چون حداقل شش سال طول می‌کشد تا یک شاگرد بتواند این حرفه را خوب یاد بگیرد، چون زمان یادگیری طولانی است جوانان رغبت کمی به یادگیری نشان می‌دهند، اما اگر رونق این صنعت قدیمی بیشتر شود و درآمد آن بالاتر برود قطعا افراد بیشتری به سمت آن روی می‌آورند. در نهایت می‌توان یک اشتغال پردرآمد ایجاد کرد و ارزآوری داشت که این هم به همت زنان اردستان محقق خواهد شد.

زواره؛ همسایه‌ای با صنایع‌دستی بسیار

مردمان کویرنشین خصوصا زنان این منطقه بسیار زحمتکش هستند. هنر و مهمان‌نوازی آنها دست به دست هم داده تا این منطقه را به یک مقصد خوب برای گردشگران تبدیل کند. به طوری که هم‌اکنون زواره‌ای‌ها یک هتل سنتی دویست ساله را برای بازدید گردشگران در شهر زواره آماده کرده‌اند که در آن صنایع‌دستی زنان این شهر به نمایش درآمده و این نمایشگاه دائمی با استقبال خوبی هم مواجه شده است. در کنار آن خانه نقلی زواره نیز که دارای هشت اتاق به صورت سوئیت است، مورد توجه گردشگران قرار گرفته است. اکثر کارهای خدماتی این خانه‌های نقلی که در واقع یک مدل اقامتگاه بوم‌گردی و سنتی است توسط زنان صورت می‌گیرد.

در کنار همه اینها رشته‌های سفالگری، معرق و منبت، نگارگری،‌چرم‌دوزی، نقاشی روی سفال، رودوزی ســنـــتی ، گوهرتراشی و قلاب‌بافی در میان زنان اردستانی و زواره‌ای رونق تازه‌ای گرفته است. به صورتی که هم‌اکنون 35 کارگاه دائم در شهرستان مشغول فعالیت هستند و تولیدات صنایع‌دستی زنان شهرستان اردستان در رشته خراطی و نقاشی روی سفال دارای مهر اصالت سازمان فرهنگی ـ هنری ملل متحد (یونسکو) است. صنایع‌دستی در این شهر به‌عنوان شغل جانبی خانوارهای اردستانی است و عموما برای کمک اقتصادی به خانواده توسط بانوان انجام می‌گیرد.

فواد مسعودی