رفاقت پرآسیب دانش‌آموزان با فضای مجازی

آن طور که تسنیم خبر داده، رئیس اداره پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش شهر تهران هم به مجموعه همین هشدارها و آسیب‌های زندگی دانش آموزی اشاره کرده و با استناد به 730 مورد تحقیق از مدیران مدارس، مهم‌ترین مکان‌های پرآسیب برای دانش‌آموزان را شرح داده است: «730 مدرسه مورد تحقیق قرار گرفت و برای مدیران آنها پرسشنامه‌هایی تهیه شد تا از نگاه مدیران، تأثیر آسیب‌ها و مکان‌های موثر بر دانش‌آموزان مشخص شود.»

به گفته قاسم منوچهری، پارک‌ها، کافی‌نت‌ها و قهوه‌خانه‌ها، در زمره مکان‌های پرآسیب در این طرح تحقیقاتی شناخته شدند که بیشترین میزان خطرپذیری برای دانش‌آموزان را به خود اختصاص داده است.

خطر پارک‌ها و قهوه‌خانه‌ها که برای اغلب والدین و مدیران مدرسه، مشهود است و خیلی‌ها به خوبی می‌دانند که به هزار و یک دلیل معلوم و نامعلوم، احتمال بروز آسیب‌های اجتماعی در این اماکن عمومی بسیار بالاست، اما خطرات کافی‌نت‌ها و گیم‌نت‌ها برای دانش‌آموزان از دید بسیاری از خانواده‌ها مخفی مانده است.

این‌که دانش‌آموز می‌تواند با حضور در کافی‌نت‌ها و گیم‌نت‌ها به خودش آسیب برساند، خطر خاموشی است که خیلی از خانواده‌ها یا از آن ناآگاهند یا نسبت به آن بی‌تفاوت هستند، اما اگر به همین خانواده بگویید دانش‌آموزش به قهوه‌خانه رفته است، احتمال دارد کاملا به‌هم بریزد و واکنش بسیار تندی داشته باشد.

کافی‌نت، محدودیت‌های خانه را دور می‌زند

خیلی از دانش‌آموزان در محیط خانه هم به اینترنت دسترسی دارند، اما چرا در این تحقیق صورت گرفته توسط آموزش و پرورش، کافی‌نت‌ها به عنوان محیط پرآسیب برای دانش‌آموزان اعلام شده‌، قطعا جای بحث و بررسی بیشتر دارد.

دکتر حسین احمدی، کارشناس آموزش و پرورش در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: در محیط کافی‌نت‌ها و گیم‌نت‌ها، محدودیت و فیلتر خاصی وجود ندارد و دانش‌آموز می‌تواند برخلاف محیط خانه، به هر سایتی که دوست داشت سرک بکشد و با هر فردی چت کند. همین نبود محدودیت‌ها موجب شده استقبال دانش‌آموزان نسبت به کافی‌نت‌ها بیشتر شود.

این کارشناس آموزشی تاکید دارد که تنها راه مقابله با آسیب کافی‌نت‌ها، نظارت بیشتر بر این محیط عمومی است؛ به‌گونه‌ای که والدین از حضور دانش‌آموزشان در کافی‌نت آگاه باشند.

حضور مشاوران در کافی‌نت‌ها، داشتن رضایت‌نامه از والدین، معرفی سایت‌های علمی و مفید به دانش‌آموزان و ترغیب دانش‌آموز به حضور در فضای حقیقی، راهکارهایی است که احمدی برای رفع این معضل پیشنهاد می‌کند.

خلأ آموزش فضای مجازی در مدارس

فضای مجازی، تازه در جامعه رواج پیدا نکرده که غافلگیر شده باشیم. این ابزار ارتباطی جدید، این روزها حتی بین اغلب دانش‌آموزان هم گسترش چشمگیری پیدا کرده، اما با گذشت این همه سال، همچنان خیلی از خانواده‌ها و دانش‌آموزان، نحوه تعامل مثبت با دنیای مجازی و بهره‌گیری مثبت از کافی‌نت‌ها را یاد نگرفته‌اند.

دکتر علیرضا سلیمی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم، ریشه این مساله را چند وجهی می‌داند و می‌گوید: ما هنوز در بحث فضای مجازی، یک بسته آموزشی و فرهنگی مناسب برای دانش‌آموزان تعریف نکرده‌ایم و ارائه آموزش اصولی در ارتباط با کافی‌نت‌ها و گیم‌نت‌ها به دانش‌آموزان فراموش شده است.

به گفته این نماینده مجلس، هیچ دستورالعمل آموزشی در این خصوص برای مدارس تعریف نشده و استفاده مثبت از فضای مجازی نیز همچنان به کتاب‌های درسی راه پیدا نکرده است.

نظارت‌ها تعطیل است

حضور بی‌ضابطه و بدون برنامه‌ریزی دانش‌آموز در کافی‌نت‌ها، به عقیده سلیمی، همچون انتشار یک ویروس اخلاقی، فکری و فرهنگی به ذهن دانش‌آموز است که قدرت تحلیل درست را از دانش‌آموز می‌گیرد.

نکته بسیار مهمی که سلیمی روی آن تاکید ویژه دارد، نظارت‌های ناکافی بر فضای کافی‌نت‌ها و گیم‌نت‌هاست: «نظارت بر این اماکن بسیار ضعیف است و به‌ندرت کافی‌نت‌های متخلف، جریمه یا تعطیل می‌شوند، در حالی که اگر می‌خواهیم دانش‌آموز ما با ذهنی سالم از این کافی‌نت‌ها بیرون بیاید، باید با این مراکز متخلف برخورد شود.»

سلیمی، نبود جایگزین مناسب را هم دلیل دیگر شیوع آسیب‌های اجتماعی در کافی‌نت‌ها می‌داند: «هنوز نتوانسته‌ایم محتوایی جالب و علمی برای دانش‌آموزان در فضای مجازی تعریف کنیم. درواقع، این ما هستیم که خوراک فکری سالم به بچه‌ها نمی‌دهیم و به همین علت، دانش‌آموز به هر فضای مجازی جالبی کشیده می‌شود.»

البته در این طرح تحقیقاتی، مساجد، حسینیه‌ها و هیات ها، کتابخانه‌ها و مراکز ورزشی به عنوان مکان‌های موثر در کاهش آسیب‌پذیری مدارس شناخته شده‌اند. درواقع، شاید بشود همین اماکن را جایگزین‌هایی به حساب آورد که سلیمی به آن اشاره می‌کند؛ اما مساله اینجاست که مراکزی مانند کافی‌نت، گیم‌نت، قهوه‌خانه و پارک‌ برای اغلب دانش‌آموزان، جذابیت بیشتری نسبت به این محل‌های امن و موثر در کاهش آسیب‌ها دارد و دانش‌آموزان کمتری به این محیط‌های مطمئن تردد می‌کنند. بنابراین باید جذابیت این مکان‌ها را بیشتر کرده و بسته‌های سرگرم کننده و فرهنگی بیشتری در آنها عرضه کنیم.

امین جلالوند - جامعه