چالش گردشگری ایران

به گزارش خبرنگار جام‌جم، تخفیف بخصوص در فصل نامناسب سفر یکی از شیوه‌های مرسوم بازاریابی برای جذب مشتری و گردشگر در کشورهای مختلف است. هتل‌ها، خطوط هوایی، آژانس‌های مسافرتی و دیگر دست‌اندرکاران سفر و گردشگری در فرصت‌های مختلف با ارائه این تخفیف‌ها سعی در جذب هر چه بیشتر گردشگران دارند. این تخفیف‌ها گاه به حدی گسترده است که شاید هزینه سفر از نظر گردشگر مجانی به نظر بیاید و وی را راغب به سفر به آن کشور حتی در فصل گرم و نامناسب کند.

به عنوان مثال اکنون فصل مناسب سفر به دبی نیست، زیرا درجه حرارت در این شهر به قدری بالاست که تحملش را حتی برای مدتی کوتاه غیرممکن می‌سازد. با این حال برنامه‌ریزان بخش خصوصی گردشگری امتیازات مالی ویژه‌ای را تدارک دیده‌اند تا با حربه کاهش قیمت و تخفیف، گردشگران را به این شهر بکشانند. جالب است که در برخی آگهی‌هایی که این روزها برای سفر به دبی درج شده، بسیاری از خدمات هتل‌ها رایگان شده و این رایگان شدن تا حد زیادی هزینه‌های مستقیم یا غیرمستقیم گردشگر را کاهش می‌دهد و وی را راغب و حتی مشتاق به سفر می‌سازد.

در یکی از این آگهی‌ها برخی هزینه‌های سفر به دبی در هتل تا 1725 درهم امارات (معادل یک میلیون و600 هزار تومان)کاهش یافته است. مثلا هزینه مینی یخچال داخل اتاق هتل به مبلغ یکصد درهم، اینترنت پرسرعت به مبلغ 800 درهم، پارک آبی به مبلغ 325 درهم و ترانسفر اختصاصی لوکس به مبلغ 500 درهم حذف و استفاده از این خدمات رایگان شده است.

به این ترتیب هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم سفر طوری کاهش می‌یابد که برای بسیاری از ایرانیان سفر به دبی اقتصادی شده و گردشگران ایرانی مایل به سفر، حاضر شوند برای این کاهش هزینه، گرمای طاقت‌فرسای هوا، ماندن چندروزه در فضای بسته و تنفس هوای مصنوعی و دیگر محدودیت‌ها را به جان بخرند اما سفری ارزان را به مقصدی که در حالت عادی برایشان گران است، تجربه کنند.

جالب اینجاست گاه کاهش هزینه گردشگری در کشورهای همسایه ایران طوری کاهش می‌یابد که سفر به داخل ایران گران تر از سفر خارجی یا نزدیک به آن با فاصله‌ای کم تمام می‌شود و بدیهی است که گردشگران به جای داخل، پول خود را در خارج کشور هزینه کرده و برای آنها درآمد و رونق و اشتغال به ارمغان بیاورند.

چرا ایران این گونه نیست؟

حال این پرسش پیش می‌آید که چرا دست‌اندرکاران بخش خصوصی گردشگری ایران با الگو گرفتن از روش بازاریابی رقبای خارجی خود، امتیازات مالی مرسوم و تخفیف‌ها را تا حد لازم و ترغیب‌کننده به ایرانیان ارائه نمی‌دهند تا آنان را به سفر داخلی ترغیب کنند؟ کارشناسان در پاسخ به این پرسش دلایل مختلفی را بیان می‌کنند که یکی از جالب‌ترین آنها قاعده «سرم را بشکن، نرخم را نشکن» است.

یعنی بخش خصوصی حاضر نیست برای جذب مشتری بیشتر مطابق با عرف بین‌المللی و حتی عرف منطقه، تخفیف‌های لازم را در اختیار مشتری ایرانی قرار دهد لذا یا فاصله قیمتی اندک و غیرقابل توجه است یا هزینه سفر خارجی ارزان‌تر از سفر داخلی تمام می‌شود البته درکنار این ناآگاهی یا کم‌آگاهی مدیریت گردشگری ایران از علم بازاریابی روز و مدیریت دولتی بسیاری از هتل‌ها و آزاد نبودن مدیران در انعطاف‌پذیری قیمتی از دیگر عوامل این پدیده محسوب می‌شود.

محمدحسن کرمانی، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات گردشگری هوایی در این زمینه به جام‌جم گفت: اگر به صنعت هتلداری ایران توجه داشته باشید، اکنون بیشتر هتل‌های زنجیره‌ای و بزرگ ایران در اختیار ارگان‌ها و نهادهای شبه‌دولتی است که حتی اگر مدیران این هتل‌ها از علم روز برخوردار باشند و تصمیم به رقابت داشته باشند، نهادهای بالادستی یا هیات مدیره چون در مجامع عمومی از آنها حساب می‌گیرند، نمی‌توانند راسا تصمیم گیری کنند؛ درحالی که خارج از ایران این چنین نیست.

وی به نبود دانش هزینه فایده در صنعت گردشگری ایران نیز اشاره و بیان کرد: بدون هر تعصب و جانبداری، می‌بینیم در صنعت گردشگری ایران هنوز علم تعیین هزینه یا فایده وجود ندارد و در اکثر موارد این نظام سنتی است که تعیین‌کننده قیمت تمام شده یا سود مورد نظر است، بنابراین چگونه می‌توانیم انتظار داشته باشیم بدون استفاده از علم روز پیشنهادهای ویژه بدهیم.

به عقیده کرمانی، صنعت گردشگری صنعتی زنجیره‌ای است و اگر قصد داریم پیشنهادهای ویژه برای گردشگران داشته باشیم باید از ابتدای مسیر تا انتهای سفر برای گردشگران شرایطی را فراهم کنیم که آنها مشتاق به بستن چمدان‌هایش شوند، اما اکنون در ایران این زنجیره کامل نیست و نمی‌توان برای کل سفر برنامه‌ریزی کرد چون سازمان‌هایی مثل تعزیرات، سازمان نظام صنفی یا حتی خود سازمان میراث فرهنگی هرکدام در این زمینه تصمیم‌گیرنده شده‌اند و اجازه فعالیت آزادانه به بخش خصوصی را نمی‌دهند.

وی به خلأ محسوس هتل‌ها و هلدینگ‌های بزرگ در صنعت گردشگری ایران نیز اشاره کرد و گفت: همان طور که همه می‌دانیم صنعت گردشگری دقیقا همانند دیگر فعالیت‌های تجاری است و باید ارتباط با دیگران زمینه رقابت را میان بخش‌های مختلف ایجاد کرد درحالی که اکنون بخصوص در صنعت هتلداری ایران ارتباطی میان هتل‌های زنجیره‌ای بزرگ جهان نیست که همین خلأ باعث شده تا توان رقابت یا حتی ارائه پیشنهادهای ویژه در اختیار صاحبان هتل‌ها نباشد یا حتی اگر پیشنهادی هم وجود داشته باشد آن قدر ناچیز است که نمی‌توان از آن در این زمینه یاد کرد.

نقص سیستم فروش چارتری در گردشگری ایران

کرمانی بااشاره به نقص سیستم چارتری در صنعت گردشگری ایران تصریح کرد: در بحث چارتری این سرمایه‌گذار است که برای یک مدت زمان یا مسیر مشخص سرمایه‌گذاری و خدمات یا بلیت را خریداری می‌کند و پس از آن نسبت به فروش محصولی که در اختیار دارد، اقدام می‌کند؛ بنابراین وی با توجه به هزینه فایده خود تصمیم به ارائه قیمت‌ها می‌گیرد چون با توجه به نوع معامله‌ای که انجام داده بدون تردید محصولی ارزان‌تر خریداری کرده و می‌تواند به صلاحدید موقعیت با قیمت مورد نظرش بفروشد.

وی با تاکید بر کاهش قیمت در نظام صحیح و علمی چارتری در صنعت گردشگری افزود: وقتی هتلدار یا یک شرکت هواپیمایی بداند برای مدت مشخصی محصول خود را فروخته و زودتر هم پولش را دریافت کرده بدون تردید قیمت ارزان تری به چارتر کننده ارائه می‌کند و هم می‌تواند تخفیف‌های مورد نظر را متناسب با شرایط به متقاضیان ارائه کند، اما مشکل اصلی در ایران این است که رانت‌های موجود این امکان و امتیاز ویژه را از صنعت گردشگری کشور گرفته است.

دربندی: تخفیف دادن را نمی‌دانیم

دکتر اصغر دربندی، کارشناس صنعت هتلداری در این زمینه به جام‌جم گفت: در علم هتلداری برای ارائه تخفیف از اصطلاح (پُوینت) استفاده می‌شود که بسیاری از مدیران و دست‌اندرکاران صنعت هتلداری و گردشگری ما درباره انواع تخفیف‌ها و البته چگونگی استفاده از این امتیاز یعنی همان پوینت دادن ناآگاه هستند.

به عقیده وی در صنعت هتلداری ایران هنوز علم تعیین نقطه سربه‌سر وجود ندارد و مسئولان و مدیران اداره‌کننده این اماکن نمی‌توانند قیمت تمام شده خدمات خود را محاسبه کنند تا براساس آن تخفیف‌های جذاب ارائه کنند. درحالی که دربسیاری از هتل‌های خارج به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده است که هنگام مراجعه مسافر به هتل می‌دانند برای مدت اقامت وی هتل چقدر هزینه خواهد کرد و متناسب با اقامت وی چگونه می‌توانند برای آن تخفیف قائل شوند. این توانایی به خارجی‌ها این امکان را می‌دهد که با ارائه تخفیف‌های جذاب برای متقاضیان، آنها را تشویق به اقامت بیشتر در آن واحد اقامتی کند.

دربندی با اشاره به اهمیت ارائه این امتیاز‌ها به مسافران افزود: دربرخی از تخفیف‌ها و پوینت‌ها به مسافرانی که از یک تعداد روز مشخص بیشتر در هتلی اقامت داشته باشند یک یا دو شب اقامت رایگان ارائه خواهد شد، درحالی که این اقامت رایگان در واقع برای آنها هزینه نیست و سرمایه‌گذاری است چون این هتلداران می‌دانند برای تعداد اقامت افراد تا چه میزان هزینه کرده‌اند و از کدام روز وارد مرحله سودآوری خواهند شد؛علم واطلاعاتی که ایران در اختیار ندارد.

وی تصریح کرد: در ایران هنوز بسیاری از مالکان هتل بر این عقیده هستند که اتاق هتل باید دارای ضریب اشغال بالا باشد درحالی که هرگز نمی‌دانند به عنوان مثال از یک ماه اشغال یک اتاق چقدر سود کرده‌اند تا بتوانند برای ارائه تخفیف‌ها برنامه داشته باشند. این موضوع ناشی از نگاه سنتی و قدیمی مالکان هتل‌هاست نه صنعت هتلداری روز. چون در صنعت امروزی هتلداری این اتاق نیست که برای هتل سودآوری دارد بلکه خدمات جانبی است؛ چیزی که درصنعت هتلداری ایران دیده نشده است.

اتاق هتل باید پرباشد

دربندی با تاکید براین‌که در صنعت هتلداری احتکار معنی ندارد، تصریح کرد: سیاست ارائه پوینت یا همان تخفیف‌ها برای مسافران هتل‌ها در سراسر دنیا براین اساس است که صنعت هتلداری احتکار ندارد و اگر اتاقی امروز خالی بود در واقع برای صاحب هتل صرفا هزینه است، بنابراین با استفاده از هر ابزار علمی و اقتصادی ممکن باید آن را اجاره داد؛ درحالی که در بسیاری از هتل‌های ایران چون نمی‌دانند برای اتاق هتلشان چقدر هزینه‌کرده‌اند به همین دلیل نمی‌دانند تا چه قیمتی می‌توانند به مشتری تخفیف دهند و در نهایت برای ارائه پوینت به متقاضیان ناکام مانده‌ایم.

رئیس جامعه هتلداران کیش: ما هم تخفیف داریم

با وجود این توضیحات، مسیح‌الله صفا، رئیس جامعه هتلداران کیش به خبرنگار جام‌جم گفت: اکنون در هتل‌های کیش از شرایط و تخفیف‌های مناسب مانند دیگر نقاط جهان بهره‌مند هستیم .

وی ضمن تکذیب هرگونه ناتوانی درباره ارائه خدمات یا پیشنهادهای ویژه در صنعت گردشگری ایران ادامه داد: اجازه دهید در این زمینه برای شما مثالی بزنم. اکنون نرخ مصوب قیمت بلیت هواپیما به جزیره کیش 412 هزار تومان است؛ همچنین نرخ هتل‌های پنج ستاره در این جزیره هم اکنون با توجه به این‌که پیک سفر در جزیره است 30 درصد کاهش یافته و به اتاق استاندارد 500 هزار تومان (برای دونفر) رسیده است. حال اگر برای سه شب اقامت اتاق هتل را برای هر نفر درنظر بگیریم، درخواهیم یافت 750 هزار تومان هزینه اقامت سه روز است که با افزودن قیمت بلیت می‌بینیم قیمت سه شب اقامت یک میلیون و 162 هزار تومان خواهد بود، درحالی که همین امروز تور جزیره کیش با قیمت 450 هزار تومان هم فروخته می‌شود. آیا این تخفیف نیست؟

از جذابیت تا مهجوریت

درکنار بحث قیمت، تخفیف و نقص نگاه اقتصادی علمی، گردشگری ایران از مشکلات دیگری هم رنج می‌برد. کمبود یا سنتی بودن زیرساخت‌های گردشگری از قبیل کمیت و کیفیت هتل‌ها، سیستم اطلاع‌رسانی، حمل و نقل و برخی نقایص فرهنگی در رفتار با گردشگران و کمبود شدید تبلیغات و اطلاع‌رسانی جهانی درباره جذابیت‌های گردشگری ایران که البته تبلیغات مسموم خارجی را نیز باید به آن افزود، بزرگ‌ترین چالش‌های گردشگری ایران را تشکیل می‌دهد.

برای کارشناسان گردشگری و آنان که دستی بر آتش دارند کاملا روشن است که ایران از نظر جاذبه‌های طبیعی، میراث فرهنگی و جذابیت‌های جغرافیایی و مردمی جزو 10 کشور برتر دنیا و یکی از پیشتازان بی‌رقیب خاورمیانه است، با این حال مسائل سیاسی و بین‌المللی و خرده‌حساب‌های غرب با ایران نوعی مهجوریت و مظلومیت برای گردشگری ایران ایجاد کرده است.

عماد عزتی - اقتصاد