زنان در مسیر توسعه

مروری کوتاه بر برنامه‌های پنجساله توسعه کشور، نشان می‌دهد که از اواخر دهه 60، زنان و مطالبات آنان با شیبی ملایم به کانون توجه برنامه ریزان وارد شدند. اگر مرکز ثقل برنامه پنجساله اول را «سیاست تعدیل اقتصادی» یا همان خصوصی‌سازی، مقررات‌زدایی، کاهش دخالت دولت، آزادسازی و... تلقی کنیم، زنان کمترین سهم را از محتوای این برنامه داشتند و جز در سیاست تنظیم خانواده و کلیاتی درباره مشارکت اجتماعی همچنان در حاشیه ماندند.

در برنامه‌های دوم و سوم توسعه به تدریج، اصلاحات ساختاری و چرخش برنامه‌ها از رویکرد اقتصادی صرف به مسائل اجتماعی، نیازهای روز زنان در برخی مواد مطرح شد.

اما برنامه سوم، نسبت به برنامه‌های پیشین توجه بیشتری به مباحث جنسیتی داشت و سیاستگذاری در حوزه زنان شفاف‌تر شد و کمتر به کلی‌گویی پرداخت.

ماده 158 آیین‌نامه اجرایی آن در 7 محور آموزشی، فرهنگی، ورزشی، اشتغال، حقوقی و سازمان‌ های غیردولتی، زنان را به سطح برنامه‌های کلان راه داد.

این برنامه کوشید به تعریف جایگاه زنان در خانواده، سازماندهی طرح‌های مطالعاتی در مورد اشتغال زنان، اصلاح امور حقوقی برای ایجاد امنیت قضایی زنان، توسعه سازمان‌های غیردولتی و... بپردازد.

در برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه، نه‌فقط موضوعات مربوط به زنان در اسناد بالادستی شکل جدی‌تری به خود می‌گیرد که با توجه به حضور پررنگ زنان در حوزه‌های سیاسی و اجتماعی و افزایش حضور زنان در جمعیت متخصص و دانش‌آموخته، تقلیل دادن مسائل زنان به تنظیم جمعیت، اوقات فراغت و مشارکت اجتماعی، اقناع کننده نبود وآنان خواستار سهم بیشتری از کرسی‌های مدیریت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بودند.

به همین دلیل در برنامه پنجم 21 بار از زنان نام برده شده و مسائلی مانند استقلال اقتصادی و ارائه تسهیلات به زنان سرپرست خانوار، تدوین سند ملی امنیت زنان و سلامت آنان از سوی قانونگذار تاکید شده است و با این‌که هنوز 70درصد مواد این برنامه در حوزه زنان اجرایی نشده، قرار است برنامه ششم، جدی‌تر به نیازهای زنان پاسخ دهد.

با تمام اینها، نگاه جامع به وضعیت زنان و توجه چند سویه به موقعیت این قشر، از امنیت در خانواده تا عضویت در گروه‌های اجتماعی و ارتقای جایگاه سیاسی در نظام تقنینی و اجرایی کشور، در برنامه‌ریزی‌ها ضروری است.

زنان سهم شایسته‌ای در پیروزی، استقرار و بالندگی نظام جمهوری اسلامی داشته‌اند و بارها توانمندی‌شان را در عرصه‌های مختلف نشان داده‌اند، بنابراین روز زن می‌تواند فرصتی برای «دیده شدن» و «ارائه راهکار در بهره‌مندی از ظرفیت» نیمی از کشور باشد.

کتایون مصری - پژوهشگر اجتماعی