عرضه شلوارهای سنتی بندری با طرح جومونگ و سوسانو!

شاید بتوان گفت گران قیمت ترین پوشش در میان زنان جنوب کشور شلوارهایی است که توسط هنرمندان صنایع دستی بندرعباس، جزیره قشم و هرمز تهیه و دوخته می شود. این شلوارها از مچ پا تا زیر زانو دارای طرح های مختلفی است که گاهی 10 تا 15 طرح متفاوت را در خود جای داده است. دوخت ردیف های گلدوزی شده متعدد و استفاده از نخ های ظریف گلابتون کار هر کسی نیست چون گاهی دوخت تنها یک ردیف از طرح شلوار سه تا چهار روز طول می کشد، هر یک از این ردیف ها را یک زن هنرمند می دوزد آن وقت تمام ردیف هابه یک خیاط داده می شود تا نوارهای دوخته شده را به پارچه شلواری متصل کند.

در میان ردیف های گلابتون دوزی شده اگر طرحی جدید باشد، دوزنده آن، نام متفاوتی را برای طرح ابداعی خود انتخاب می کند که به همان نام هم معروف می شود به عنوان مثال اگر گل طرح تغییر داشته باشد، دوزنده نامش را کمربند جومونگ می گذارد آن وقت این طرح در بازار به همین اسم مشهور شده و قیمت آن نیز به خاطر اسمش بالا می رود. حتی گاهی تا یک میلیون تومان. به همین سادگی!

خلیل از مهاجران شهر بندرعباس است که در بازار مرکزی آن، پارچه بندری می فروشد، او می گوید: نوارهای گلدوزی شده دست بافت هم می فروشم. زنان بندر با مد روز خرید می کنند. این مد روز توسط خودشان به بازار می آید به عنوان مثال یکی از همشهری های من طرح یکی از ردیف های شلوار را تغییر می دهد و نامش را طرح شبکه می گذارد آن ردیف را به من می دهد تا بفروشم.

وقتی مشتری می پرسد چه طرح جدیدی دارید. می گویم امروز برایم طرح شبکه آمده، او هم که تا به حال اسم چنین اسمی را در بازار نشنیده، تصور می کند مد روز است بنابراین ردیف گلدوزی شده را می خرد و به شلوار بندری اش می دوزد به این ترتیب شلوار با طرح شبکه برایش ارزش بالایی دارد.

خلیل قیمت تمام شده شلوار بندری با طرح شبکه را 700 هزار تومان و طرح کمربند جومونگ را یک میلیون تومان اعلام می کند و می گوید: برای دوخت کامل یک شلوار گاهی تا یک ماه نیز زمان لازم است ضمن اینکه هنوز طرح جومونگ و سوسانو مد روز هستند.

سعیده دبیری نژاد از پژوهشگران جوان بندرعباس هم می گوید که زنان بندر معمولا از مغازه دارها شلوار بندری نمی خرند چون حتما باید این شلوارها دست بافت باشد و اندازه مچ شلوار باید هم اندازه مچ استفاده کننده از آن باشد بنابراین همگی شلوار را می دوزند و کسی آن را آماده از مغازه و یا بوتیک نمی خرد.

نادیا کریمی 25 ساله هم از اهالی جزیره هرمز معتقد است که تنها زنان بیوه و یا زنانی که از نظر مالی توانایی زیادی ندارند از شلوارهایی با طرح ماشینی استفاده می کنند. تعداد این افراد کم است چون آنها هم برای بر طرف کردن احتیاجشان حداقل روش دوخت یک ردیف از طرح های شلوار را بلد هستند.

یکی از اهالی جزیره هرمز به نام فاطمه نساجی می گوید: در این جزیره همه زنان سنتی می پوشند حتی اگر پول شلوار 150 هزار تومان را هم نداشته باشند بخرند. اما در بندرعباس این موضوع کمتر به چشم می آید چون تعداد مهاجران و گردشگران این شهر با پوشش های متفاوت زیاد است.

با این حال تاثیر زیاد طرح مد روز روی نرخ گلابتون دوزی های شلوار بندری آنقدر بالاست که نرخ تمام شده یک شلوار را برای یک خانواده با اوضاع مالی متوسط بسیار گران می کند این موضوع را فاطیما باستانی از پژوهشگران بندر عباس و نویسنده کتابی با موضوع تن پوش سنتی، زنان و مردان هرمزگان هم تایید می کند و می گوید: شک یا همان نوارهای دوخته شده لبه شلوار و زری های دوخته شده روی شلوار براساس مقتضیات اجتماعی زمانه و اتفاقاتی که می افتد تغییر می کند ممکن است هنرمند کمی گل نخ را تغییر دهد و نامش را کمربند سوسانو بگذارد آن وقت هر کسی که می خواهد سفارش دوخت دهد، از همین نام استفاده می کند بدون اینکه شباهتی به آن داشته باشد، مانند طرح کت احمدی نژاد و یا آرم شبکه سه که مدت زیادی مد روز شده بود.

سهراب بناوند، معاون صنایع دستی استان هرمزگان هم به دستمزد بالای دوخت شلوار بندری اشاره می کند و می گوید: بیشتر از آنکه قیمت نخ و پارچه گران باشد، دستمزد دوخت، نرخ شلوارها را بالا برده است. مردم این شهر یا حتی جزایر شاید از توان مالی زیادی برخوردار نباشند ولی همه از شلوار سنتی استفاده می کنند و باید حداقل یک نوع دوخت تزئینی بلد باشند. استفاده از این شلوارها به خصوص در جزیره هرمز بسیار متداول است چون تعداد مردم این جزیره کم است و همگی از یک پوشش استفاده می کنند.

بناوند مدعی است که در اداره کل متبوعش به زنان هنرمند جزیره هرمز و بندرعباس تسهیلات داده می شود او می گوید: برخی از آنها را بیمه می کنیم. به عنوان مثال شاید نزدیک به60 نفر در جزیره هرمز باشند که در رشته های "خوس بافی"، " شط بافی"، گلابتون دوزی و کمه زنی فعالیت می کنند و بیمه شده اند.

تاج خاتون یکی از اهالی جزیره هرمز است که می گوید: شاید قیمت پارچه یک شلوار حدود ده هزار تومان باشد اما 200 هزار تومان خرج تزئینات و گلدوزی آن می کنیم. ردیف های زری بافی هر کدام حدود 15 هزار تومان نرخ دارد. چون دستمزدها گران است با این حال نخ و سوزن را خودمان به دوزنده می دهیم تا برایمان بدوزد. ولی دستمزد خیاط جداست. پس از آنکه تمام این طرح های آماده شد باید یک خیاط آنها را به هم متصل و طرح مورد نظر را روی شلوار پیاده کند.

او که پیراهن ساده ای به تن دارد ادامه می دهد: آنقدر که به شلوار و چادر اهمیت داده می شود، به لباس تن و شیک بودن آن اهمیتی نمی دهند. چون چادر پوششی برای لباس است ولی از آنجا که معمولا چادرها قد کوتاهی دارند شلوارهای سنتی و دم پای آن بیشتر به چشم می آید بنابراین باید این نوع پوشش مورد اهمیت قرار بگیرد.

مد روز دامن گیر شلوارهای سنتی هم شده است مدهایی که استفاده کنندگانش می سازند. با این حال بسیاری از جوانان استان هرمزگان به سبب نیاز روزمره شان به داشتن یک هنر از هنرهای سنتی ایران آن هم برای دوخت شلوارهای گران قیمت، توانسته اند که در گسترش این هنر نقش زیادی داشته باشند ولی از آن سوی دیگر استفاده از این هنر به عنوان هنر کاربردی آنها را دچار مضیقه های مالی کرده است به گونه ای که هر روز میزان نرخ این شلوارها بالا می رود بدون اینکه کسی خود را متولی جلوگیری از این روند بی حاصل و حتی مخرب بداند. ( مهر )