قطار ثبت جهانی کندوان به یونسکو نمی‌رسد

این روستا که در 62 کیلومتری تبریز و 22 کیلومتری شهرستان اسکو در دامنه سلطان داغی واقع شده، یکی از سه روستای صخره‌ای دنیاست. با این تفاوت که اکنون در دو روستای دیگر زندگی جاری نیست، اما در روستای کندوان حیات در قالب بافت سنتی و قدیمی همچنان ادامه دارد.

معماری خانه‌های کندوان به صورت صخره‌هایی است که در داخل صخره‌ها اتاق‌های متعددی حفر شده است. کوچه‌های کندوان نیز در حقیقت همان شیارهایی است که آب‌های جاری در دل کوه ساخته است.

حق‌پرست، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان شرقی با اشاره به این‌که کندوان شهرستان اسکو یکی از قطب‌های مهم گردشگری استان است، گفت: ویژگی اصلی کندوان وجود زندگی سنتی در دل کوه و سنگ بوده و چون این نوع زندگی به صورت طبیعی در هیچ نقطه دنیا وجود ندارد، لذا این ظرفیت باعث شده کندوان زمینه لازم برای ثبت در فهرست آثار جهانی را داشته باشد.

وی ساخت و سازهای غیرمجاز را یکی از موانع اصلی این منطقه برای ثبت در یونسکو بر شمرد و در عین حال انتقال ساکنان روستای کندوان به خارج از روستا را به صلاح ندانست و افزود: طرح انتقال ساکنان روستای کندوان به خارج از روستا به متروکه شدن این روستا منجر شده و هویت اصلی خود را از دست می‌دهد. لذا با مکان‌یابی روستایی در ورودی کندوان و سرریز جمعیت به آن منطقه سعی می‌کنیم روستاییان به​جای ساخت و سازهای غیرمجاز به روستای مجاور کندوان رفته و آنجا مستقر شوند.

مدیرکل میراث فرهنگی استان تصریح کرد: در این رابطه اقدامات اولیه صورت گرفته و هرگونه بنایی که آجر و تیرآهن داشته باشد تخریب می‌شود.

همچنین بناهایی که از 50 سال قبل ساخته شده ساماندهی و بازسازی می‌شود.وی ادامه داد: پایین بودن شاخص‌های بهداشتی و نامناسب بودن راه‌های ارتباطی از دیگر مشکلات موجود در روستای کندوان است که لازم است با کار کارشناسی و برنامه‌ریزی مدون برای ارتقای استانداردهای لازم اقدام جدی صورت گیرد.

به گفته کارشناسان میراث فرهنگی یکی از معیارها و فاکتورهای مهم روستای کندوان برای ثبت در یونسکو تخریب خانه‌های غیراصولی و غیرمجازی است که با معماری صخره‌ای این روستا منافات دارد. اما روند اجرایی این طرح چند سالی است که به کندی پیش می‌رود.

کمبود اعتبار

مرتضی علیخانی، فرماندار شهرستان اسکو درخصوص علت تاخیر در جابه‌جایی روستای کندوان گفت: سال گذشته به دلیل کمبود اعتبار بحث جابه‌جایی روستا و تخریب منازل غیرمجاز به کندی پیش می‌رفت، اما اخیرا اعتبارات خوبی به این پروژه ابلاغ شده و امیدواریم با تزریق بموقع این اعتبارات دستگاه‌های اجرایی بتوانند این پروژه را در اسرع وقت به پایان برسانند.

وی ترافیک کنترل نشده، ساخت و سازهای غیرمجاز، عرضه محصولات صنایع‌دستی چین، نبود پارکینگ مناسب و خدمات‌دهی نامطلوب را از آسیب‌های جدی این روستا در مواجهه با گردشگران داخلی و خارجی دانست و افزود: باتوجه به عرضه آثار و صنایع‌دستی چینی در اقصی نقاط کشور بالطبع شهرستان اسکو نیز از این امر مستثنا نیست.

اما چون این منطقه آثار و صنایع دستی خاص و منحصربه‌فرد متنوعی دارد سعی می‌کنیم با رایزنی با فروشندگان این نوع صنایع، آنها را به عرضه تولیدات داخلی و منطقه‌ای راغب کنیم.

علیرضا قوچی، معاون میراث فرهنگی آذربایجان شرقی نیز با اشاره به این‌که این پروژه تا سال 2014 که مسئولان قبلی استان وعده داده بودند برای ثبت در یونسکو آماده نمی‌شود، گفت: با وجود اقدامات زیادی که برای آماده‌کردن طرح برای ثبت در فهرست جهانی انجام شده، اما هنوز کل زیرساخت‌ها فراهم نشده است.

مدیر پایگاه پژوهشی روستای تاریخی کندوان افزود: تقویت زیرساخت‌های گردشگری مثل راه دسترسی، افزایش سرویس‌های بهداشتی، ساماندهی معابر روستا، زمینی‌کردن کابل‌های برق، اجرای انشعاب فاضلاب به تمامی خانوارها و کوچه‌های روستای تاریخی کندوان، تخریب خانه‌های مسکونی غیرمجاز و ممانعت از ساخت و ساز این‌گونه منازل و انتقال ساکنان جدید به روستای سرریزجمعیتی کنار کندوان و برق رسانی به روستای جدید کندوان از اقدامات زیرساختی برای آماده کردن کندوان به منظور ارسال پرونده به یونسکو است.

وی ورود خودرو به روستای تاریخی کندوان را تهدیدی جدی برای آسیب رسیدن به بافت و منازل منحصربه‌فرد این روستا دانست و افزود: کل بافت تاریخی کندوان حدود 30 هکتار است و ورود خودرو به این منطقه باعث مختل شدن تردد گردشگران و زندگی اجتماعی ساکنان روستا می‌شود. لذا به منظور جلوگیری از بروز این مشکل راه دسترسی جدیدی در حال اجراست و 80 درصد آن انجام شده و با اتمام پروژه سعی می‌کنیم از تردد خودرو به داخل بافت جلوگیری شود.

قوچی به برخی از مزایای روستای تاریخی کندوان اشاره کرد و گفت: این روستا علاوه بر ویژگی منحصربه‌فرد معماری خود مزایای دیگری دارد که توجه گردشگران و علاقه‌مندان به آثار تاریخی و صنایع‌دستی را به خود جلب می‌کند.

معاون میراث فرهنگی استان گفت: آب معدنی کندوان یکی از شاخصه‌های بارز این روستاست. قبل از این‌که کندوان به صورت میراثی مورد بررسی توریسم فرهنگی ـ‌ تاریخی قرار گیرد آب آن معروف بود. چراکه آب این روستا جنبه درمانی دارد و به نظر اهالی و کارشناسان برای رفع امراض کلیوی بسیار موثر است و سالانه هزاران نفر بخصوص بیماران سنگ کلیه برای تهیه این آب به کندوان سفر می‌کنند.وی افزود: ویژگی دیگر کندوان صنایع‌دستی منطقه است. روسری کلاقه‌ای بهترین بازار تولید و فروش در این روستاست. همچنین تولید عسل و گیاهان دارویی باعث شده این محصولات به صورت وسیع و با کیفیت مطلوب در منطقه پرورش یابد و برای فروش به اقصی نقاط استان و حتی کشور روانه شود.

قوچی بزرگ‌ترین اقدام سازمان میراث فرهنگی در روستای تاریخی کندوان را امکان ورود گردشگر به خانه‌های این روستا عنوان کرد و گفت: سال‌های قبل اغلب گردشگران اجازه ورود به خانه‌های کله قندی کندوان را نداشتند، اما امروزه با فرهنگ سازی میراث فرهنگی صاحبان منازل با فراغ بال پذیرای گردشگران و بازدیدکنندگان هستند.

یکی از فاکتورهای مهم توسعه شهرستان اسکو تصویب و اجرای طرح جامع این شهرستان است. با اجرای طرح جامع، گذشته و آینده کندوان در حوزه‌های معماری، مرمت، مردم‌شناسی، باستان‌شناسی، خدمات‌رسانی و... مشخص می‌شود و برای مبلمان داخلی، ساختمانی، فروشگاه‌ها، غذاخوری‌ها و... طرح‌های جداگانه‌ای ارائه می‌شود و همه دستگاه‌های دولتی و مردم وظایف خود را می‌شناسند.

سعیده دلال علیپور ‌/‌ جام‌جم تبریز