پرواز از زندان‌

سیدمحمدرضا سعیدی فرزند حاج سیداحمد سعیدی در دوم فروردین 1308 در محله نوغان مشهد متولد شد. وی اصالتا همدانی ولی ساکن و بزرگ شده مشهد بود. سعیدی در ایام کودکی مادر را از دست داد و پس از فراگیری دروس اولیه در دوره نوجوانی تحصیل علوم دینی را آغاز کرد و در اندک زمانی مدارج علمی را پیمود. وی ادامه تحصیلات دینی را در قم پی گرفت و در درس آیت‌الله‌العظمی بروجردی حاضر شد.

سعیدی در دروس استادان دیگر حوزه علمیه قم نیز حضور می‌یافت اما گمگشته خود را در محضر حاج‌آقا روح‌الله موسوی خمینی یافت و در اندک زمانی از شاگردان و ارادتمندان معظم‌له شد.¹

آیت‌الله سعیدی ویژگی‌های اخلاقی بارزی چون شجاعت، اخلاص و ایمان به خدا و اهل بیت(ع) داشت و این ویژگی‌ها وی را در جریان نهضت اسلامی پیشتاز ساخته بود.

مبارزات انقلابی سعیدی را در چند مقطع می‌توان مورد بررسی قرار داد. آغاز مبارزات وی به ایام فعالیت شهید نواب صفوی و فداییان اسلام باز می‌گردد که در نتیجه این مبارزات به زندان نیز افتاده است.²

با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی به آن پیوست و به توصیه امام محرم سال 1342 راهی کویت شد و هنگام قیام 15 خرداد در آن کشور به امر تبلیغ مشغول بود. دوره مهم مبارزات آیت‌الله سعیدی در ایام تبعید امام خمینی بود. رژیم پهلوی با تبعید امام از ایران برآن بود تا یاد و نام وی را از خاطره‌ها محو کند اما یـــاران وی به هر مناسبت نام و یاد رهبر انقلاب را گرامی می‌داشتند. از 1343تا 1349 که سعیدی به شهادت رسید در هر صحبت وسخنرانی به هر مناسبت و هر بهانه‌ای، اشاره‌ای به امام می‌کرد.³

مسجد امام موسی بن جعفر(ع) پایگاه فعالیت این عالم مبارز بود. وی در این کانون به تربیت شاگردان و مبارزان همت گماشته و علاوه بر جلسات مذهبی برای آقایان، جلسات ویژه‌ای هم برای بانوان دایر کرده بود. دست پروردگان وی در این جلسات بانوان مبارز و انقلابی چون مرضیه حدیدچی بودند.⁴

از دیگر فعالیت‌های انقلابی شهید سعیدی می‌توان به چاپ و تکثیر مخفیانه اعلامیه‌ها، استفتائات و نوارهای سخنرانی امام خمینی اشاره کرد.⁵ در ایام تبعید امام در عراق چند بار به دیدار امام خمینی رفت. در قسمتی از گزارش ساواک در مورد سخنرانی وی در مسجد امام موسی بن جعفر(ع) در 3‌‌‌/‌‌‌6‌‌‌/‌‌‌1346که به مناسبت ایام شهادت حضرت زهرا(س) ایراد کرد، چنین آمده است:

...واقعا که آیت‌الله بروجردی مردی بزرگ بود هرچند که من مدت 14 سال شاگرد و دست پرورده حضرت آیت‌الله‌العظمی خمینی بودم ولی با این حال به آقای بروجردی و تمام فرزندان زهرا(س) ارادت دارم. حضرت آیت‌الله خمینی هم نمونه بزرگی است که نظیری برای او نیست. در نجف اشرف چون هوا گرم است تمام آقایان مراجع در نقاط ییلاقی برای خود منزل خریده و یا اجاره کرده‌اند که ایام تابستان را در آنجا بروند. امسال وقتی من خدمت حضرت آیت‌الله خمینی مشرف شدم ابتدا فکر کردم ایشان هم در ییلاق منزلی برای خود تهیه دیده است ولی مشاهده کردم که در شهر نجف هستند از چند نفر پرسیدم در این گرما آقا به جای خنکی تشریف نبرده‌اند؟ آنها گفتند که تمام آقایان مراجع به ایشان توصیه کرده‌اند ولی آقا قبول نکرده است. از حاج آقا مصطفی ، آقازاده ایشان هم سوال کردم در جواب گفتند اصرار بی‌فایده است. شما پیش آقا بروید، شاید قبول کنند. من پیش حضرت آیت‌الله خمینی رفته و بایشان گفتم آقا جان در اینجا هوا گرم است و وجود شما در این هوا ناراحت است، خواهش می‌کنم به مکان خنک‌تری تشریف ببرید. آقا فرمودند: آیا فرق من و مردمان دیگر چیست؟ که آنها در شهر باشند و من جای خنکی بروم.

وقتی امام خمینی(ره) اصرار شهید سعیدی را می‌شنود در جواب می‌گوید:

سعیدی آیا فکر می‌کنی من خیال راحتی دارم در حالی که مردم این همه به خاطر من رنج کشیده و مصیبت دیده‌اند، با وجودی که عده‌ای به خاطر من در گوشه زندان بسر می‌برند چگونه من راضی می‌شوم که در مکانی خنک استراحت کنم. این است نمونه بزرگی از فرزندان زهرا(ع)، آقای خمینی مظهر استقلال ماست ـ مظهر اسلام و پدر ماست باید به این مرد بزرگ محبت کرد و او را دوست داشت. من افتخار می‌کنم که مداح ایشانم و تا جان در بدن دارم از آیت‌الله خمینی سخن خواهم گفت.⁶

سعیدی به مناسبت‌های مختلف از جمله بیان احکام فقهی مراجع، نام امام را در جمع مردم مومن بیان می‌کرد. این در حالی بود که بردن نام امام مساوی با زندان و شکنجه و ممنوعیت از منبر رفتن بود.

همچنان‌که تبعید امام خمینی در پی مخالفت صریح و قاطع وی با کاپیتولاسیون و دادن حق قضاوت کنسولی به آمریکایی‌ها که استقلال، شرف و عزت ایران وایرانی را از بین می‌برد، صورت گرفت، شهادت آیت‌الله سعیدی هم پس از مخالفت وی با حضور سرمایه‌داران آمریکایی در ایران اتفاق افتاد.

وی به همین مناسبت سخنرانی شدید‌الحنی ایراد و سپس اعلامیه‌ای تهیه و منتشر کرد که ساواک وی را در 13 خرداد دستگیر و 20 خرداد در زندان به شهادت رساند. خبر شهادت آیت‌الله سعیدی خراسانی توسط دوست صمیمی وی سید علی خامنه‌ای ـ رهبر معظم انقلاب ـ به اطلاع علما و مراجع حوزه علمیه مشهد رسید و بازتاب گسترده‌ای در خراسان یافت. مراسم تشییع جنازه این شهید والامقام در قم به یک تظاهرات انقلابی تبدیل شد. مراسم ترحیم وی را هم انقلابیون مبارزی چون آیت‌الله طالقانی و دکتر شیبانی در مقابل درب بسته مسجد امام موسی بن جعفر(ع) برپاکردند.⁷ شهادت آیت‌الله سعیدی در آستانه برگزاری جشن‌های 2500 ساله شاهنشاهی این پیام را داشت که محمدرضا پهلوی در اوج قدرت است و هر صدای مخالفی را با حمایت آمریکایی‌ها سرکوب خواهد کرد.

رحیم نیکبخت

پانوشت‌ها:

1. مقصود رنجبر، عروج از زندان، زندگی و مبارزات شهید آیت‌الله سعیدی،تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1385، صص49ـ47

2. علی دوانی، نهضت روحانیون ایران، جلد 5، تهران مرکز اسنادانقلاب اسلامی، 1377،ص 248

3. برای اطلاع از گزارش‌های ماموران ساواک از مجالس سخنرانی وی رجوع کنید به، یاران امام به روایت اسناد ساواک شهید آیت‌الله سیدمحمدرضا سعیدی، تهران مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات،1376

4. رک به:خاطرات مرضیه حدیدچی(دباغ) تدوین محسن کاظمی، تهران سوره مهر،1382،صص 45ـ44.

5. رک به:شهید آیت الله سید محمد رضا سعیدی به روایت اسناد، تدوین اکبر فلاحی، تهران مرکز اسناد انقلاب اسلامی،1389فصل سوم کتاب

6 . یاران امام به روایت اسناد ساواک، پیشین، صص127ـ126

7. شهید آیت‌الله سید محمد رضا سعیدی به روایت اسناد، پیشین،صص 77ـ75