چه کسی زنگ چاپ را در ایران به صدا درآورد؟

خلیفه خاچادور کیساراتسی و شاگردانش پس از این تلاش‌های فراوانی جهت رونق چاپخانه کلیسای وانک کرده تا این صنعت رونق یابد و تا حدی نیز موفق شدند. اما متاسفانه تلاش‌های ارامنه هیچ تأثیری در تشویق مسلمانان و فارسی زبانان ایران برای استفاده از صنعت چاپ نداشت.‌ امروزه برای اطلاع از تاریخ چاپ ارامنه در ایران، چاپخانه‌ها و کتب منتشره به زبان ارمنی در ایران تنها نام یک نفر در میان است. شخصی که با عشق و علاقه باورنکردنی سال‌های سال عمر خود را وقف کرده که این همت والای ارامنه در استفاده از صنعت چاپ و نتایج آن‌ را به ثبت برساند.

نگارش ده‌ها مقاله و کتاب با موضوع چاپ طی سالیان سال، مسوولیت چاپخانه جلفا طی مدت‌ها فعالیت وی در کلیسای جلفا، جمع‌آوری و نگهداری دستگاه‌های چاپ، کتاب‌های چاپ شده، کلیشه‌ها، ابزار چاپ و... همه و همه جزئی از فعالیت‌های بیشمار این بزرگمرد تاریخ ارامنه در ایران است.‌ لئون میناسیان سال 1299شمسی در قریه خویگان فریدن از توابع اصفهان در خانوده‌ای فرهنگی به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در قریه خویگان و دوران دبیرستان را در مدارس ملی ارامنه جلفا و کالج اصفهان که امروز دبیرستان ادب نامیده می‏شود ادامه داد. پس از آن به مدت 10 سال در قریه خویگان تدریس کرد و همزمان چند سال مدیریت سیار دبیرستان‌های قراء ارامنه فریدن را به عهده داشت. علاوه بر این فعالیت‌هایی در هیات مدارس و نمازخانه و انجمن‏های دیگر خویگان داشت. در 1324‌/‌ 1945 به کمک چند تن از روشنفکران آن منطقه کتابخانه ملی ابوویان را تأسیس کرد. از سال 1330‌/‌ 1951 تا 1360‌/‌ 1981 به مدت 30 سال در مدارس ملی ارامنه جلفا تدریس کرد و بعدا بازنشسته شد.

از میناسیان امروز بیش از 100 اثر در دسترس محققان و پژوهشگران قرار گرفته که از مهم‌ترین آنها می‌توان به ارمنیان اصفهان، تاریخ جلفای اصفهان، تاریخ ارمنیان جلفای اصفهان در 140سال اخیر (1996ـ1856)، 2 فرمان از حضرت رسول(ص) و حضرت امیرالمومنین(ع) و بسیاری از آثار دیگر اشاره کرد. نگارش قریب به هزار مقاله که عمدتا در روزنامه آلیک و دیگر روزنامه‌ها به چاپ رسیده از دیگر فعالیت‌های ارزشمند لئون میناسیان می‌باشد.‌ لئون میناسیان به جهت فعالیت‌های ارزشمندش مفتخر به گرفتن مدال سنت مسروپ به نام مخترع خط ارمنی از دست جناب کاتولیگوس خورن شده و سال 1997ـ1996 به عنوان مرد سال در مرکز بیوگرافی انگلستان شناخته شده است.

آثار میناسیان در حوزه چاپ

• چاپخانه مدرن و فهرست کتاب‌های چاپ شده (1922ـ1982م.). اصفهان: چاپخانه کلیسای وانک، 1984م.

• نخستین کتاب چاپ شده در ایران. راهنمای کتاب. ش 63. شهریور 1346: 294ـ 295.

• نخستین کتاب چاپ شده در ایران. هنر و مردم. دوره جدید، ش 56 ـ57. خرداد و تیر 1346: 71ـ72.

• مختصری درباره نخستین کتاب چاپ شده در ایران. هور. ش 31. دی 1352: 52 ـ 55.

• اولین چاپخانه در ایران. در پنجمین کنگره تحقیقات ایرانی. اصفهان: دانشگاه اصفهان، 1354: 241 ـ 246.

•مطبوعات ارامنه ایران به مناسبت دویستمین سالگرد اولین نشریه ارمنی جهان (۱۷۹۴ـ۱۹۹۴‌/‌۱۲۷۳ـ۱۳۷۳) و یکصدمین سالگرد اولین نشریه ارمنی در ایران (۱۸۹۴ـ۱۹۹۴ ‌/‌۱۲۷۳ـ۱۳۷۳). جلفای اصفهان، چاپخانه کلیسای وانک، ۱۳۷۳ش.

• گوتنبرگ دوم؛ نخستین چاپخانه و کتاب در ایران. صنعت چاپ. ش 156. دی 1374: 69 ـ 68.

• اولین چاپخانه ایران و فهرست چاپخانه‌های اصفهان. اصفهان: مؤلف، 32ص .‌ 1379ش.

• اولین چاپخانه در ایران. پیمان. ش 22. زمستان 1381: 28ـ34.

• اولین کتاب درسی چاپ شده به زبان فارسی. صنعت چاپ. ش 254. آذر 1382: 80.

• گفت‌وگویی با لئون میناسیان. گفت‌وگو از شهرام امیری و اصغر صراف بانک. پیمان. ش 22. زمستان 1381: 35 ـ 48.

• معرفی یک کتاب چاپ سنگی قدیمی، آفرینش حضرت آدم تا فراق حضرت یوسف. صنعت چاپ. ش 295. بهمن 1385: 99.