تهدیدهای مجدد ترکیه علیه سوریه

از زمانی که ناآرامی‌های سوریه آغاز شد، تیرگی بر روابط دو کشور ترکیه و سوریه سایه افکند و اکنون این تیرگی در اوج آن قرار دارد، زیرا گسترش درگیری و تنش میان دو کشور می‌رود که به یک رویارویی نظامی مستقیم تبدیل شود.

کسانی که روند روابط میان ترکیه و سوریه را دنبال می‌کنند، می‌دانند از زمان به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در سال 2002 تا نیمه سال 2011 روابط میان دوکشور به سمت توسعه و گسترش پیش می‌رفت.

در ماه رمضان سال 2009، رییس‌جمهور سوریه بشار اسد که در مراسم افطار حزب عدالت و توسعه در ترکیه شرکت کرده بود، سخن از همگرایی میان مردم ترکیه و سوریه و وطن یکپارچه و دین مشترک دو سرزمین به میان آورد.

اما با وجود روابط استراتژیک و صمیمانه‌ای که میان دو کشور ترکیه و سوریه برقرار شده بود، شروع ناآرامی‌های سوریه و اعتراض‌هایی که در آن مساله برکناری نظام حاکم در سوریه مطرح می‌شد این روابط را بکلی دگرگون کرد.

ترکیه ابتدا با احتیاط کامل رفتار و تلاش می‌کرد نظام سوریه را به اجرای اصلاحات در این سرزمین تشویق کند. منافع گسترده و چشمگیر ترکیه در سوریه موجب می‌شد که مقامات آنکارا نظام حاکم بر سوریه را تائید کنند. اما پس از تحولات کشورهای عربی، ترکیه ناگهان با تغییر در سیاست خارجی خود، تلاش کرد از جریان‌های مخالف دولت سوریه آشکارا حمایت کند.

ناآرامی‌های سوریه، نقطه عطفی در روابط دو کشور ترکیه و سوریه محسوب می‌شود؛ همان‌گونه که توافق‌نامه «ازنا» در سال 1998 نقطه عطفی در تحولات میان دو کشور در جهت بهبود و شکوفایی به شمار می‌رود.

پس از امضای توافق‌نامه تجارت آزاد در سال 2004 که اوج روابط اقتصادی میان دو کشور به شمار می‌رود، ترکیه از توافق‌نامه تجاری خود با سوریه حداکثر بهره‌بر‌داری را برد.

پس از امضای توافق‌نامه مذکور، سوریه مهم‌ترین گذرگاه کالاهای ترکیه‌ای برای ورود به بازارهای اردن، لبنان و برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس بود. کالاهای ارزان ترک به طور گسترده وارد بازارهای سوریه می‌شد و نظام سوریه نیز خود را آماده می‌دید تا بیشترین همکاری را جهت ادامه روابط منطقی با ترکیه مبذول دارد.

در عرصه سیاسی، روابط سیاسی دو کشور تقریبا با روند مناسبی پیش می‌رفت و نظام سوریه که پس از ترور رفیق حریری، نخست‌وزیر اسبق لبنان در تنگنا قرار گرفته بود، روابط خود با ترکیه را توسعه داد.

ترکیه نیز ترتیبی اتخاذ کرد تا دارایی‌های بلوکه شده نظام سوریه در کشورهای اروپایی و برخی کشورهای عربی آسان‌تر در دسترس سوری‌ها قرار گیرد.

با آغاز ناآرامی‌های سوریه، ماه عسل روابط دو کشور به‌پایان رسید. تجارت خارجی با ترکیه بین سال‌های 2011 تا 2012 به میزان 80 درصد کاهش یافت و ترکیه در آخر فهرست کشورهای صادر‌کننده به سوریه جای گرفت، این در حالی است که در سال 2010 رتبه اول را به خود اختصاص داده بود.

دولت رجب طیب اردوغان تهدید‌ها و هشدارهای بسیاری را نسبت به نظام سوریه مطرح کرد که از اجرای آنها تاکنون ناتوان مانده است.

دولت ترکیه از مخالفان دولت سوریه به طور گسترده حمایت کرد و از گردان‌های نظامی و برخی گروه‌های به اصطلاح جهادی پشتیبانی کرد. این حمایت‌ها در ادامه چالش‌های فراوانی را برای آنکارا به وجود آورد و به اختلاف میان گروه‌های مخالف با دولت سوریه و فسادهای سیاسی و اقتصادی گسترده در دریافت کمک‌های مالی و تسلیحاتی ترکیه به مخالفان انجامید.

امروزه که حزب عدالت و توسعه در انتخابات شهرداری‌های ترکیه به پیروزی رسیده و رسوایی‌های فساد دولت اردوغان را پشت سر گذاشته است، به نظر می‌رسد دولت اردوغان تلاش می‌کند بر رویارویی خود با دولت سوریه بیفزاید.

به این معنا که پس از حمایت‌های غیرمستقیم ترکیه از مخالفان و نیروهای مسلح مبارز در سوریه، اکنون ترکیه در منطقه لاذقیه (مناطق مرزی ترکیه با سوریه) وارد نبرد مستقیم با دولت سوریه شده است. ترکیه، حتی یک فروند هواپیمای جنگی سوریه را در مرزهای خود مورد هدف قرار داد و شرایط را برای ادامه تقویت مخالفان دولت سوریه بیشتر فراهم کرد.

اکنون ترکیه همه سرمایه‌های خود را در سوریه از دست داده و وارد بازی خطرناکی شده است. با این حال این کشور از هرگونه اقدام نظامی در داخل خاک سوریه بدون حمایت ناتو، نگران است و بنابراین دست به اقدامی عجولانه نخواهد زد. در واقع مانند گذشته فقط به تهدید و هشدار بسنده می‌کند مگر اتفاق خاص و تعیین‌کننده‌ای بیفتد. تهدید‌هایی که اخیرا یک‌بار به بهانه حمایت از امنیت ملی ترکیه و بار دیگر به بهانه حمایت از مقبره «سلیمان شاه» نیای عثمان اول پایه‌گذار سلسله عثمانی صورت گرفت.

منبع: روزنامه العرب چاپ لندن
مترجم: محمدجواد گودینی