تجویز بی‌رویه کورتون در نسخه پزشکان

روز گذشته، رئیس سازمان غذا و دارو، ضمن هشدار نسبت به تجویز غیرمنطقی دارو در نظام درمانی کشور خبر داد که کمی کمتر از 50 درصد نسخه‌های درمانی در کشور، حاوی داروهای کورتون است.

به گفته رسول دیناروند، چند قلم از آنتی‌بیوتیک‌ها در رده اول داروهای مصرفی در کشور است که به اعتقاد این مقام مسئول، تا اینجای کار، این امر طبیعی است، اما معاون وزیر بهداشت در گفت‌وگو با ایسنا یادآوری می‌کند: آنچه که غیرطبیعی است، به مصرف کورتون‌های تزریقی مربوط می‌شود.

بر اساس آمارهایی که دیناروند ارائه کرده است، شاخص کشور در تزریق و مصرف دارو، دو برابر کشورهای معتبر است. این حرف به این معنی است که بیماران ایرانی، دو برابر بیماران کشورهای توسعه‌یافته، از داروهای مختلف استفاده می‌کنند.

همچنین بر اساس این آمارها می‌توانیم بگوییم که به طور میانگین از هر دو بیماری که به پزشک مراجعه می‌کنند، یک نفر از آنها از داروهای حاوی کورتون استفاده می‌کند.

زخمی شدن، خونریزی شدید، انجام عمل جراحی و شکستگی اندام از جمله منطقی‌ترین شرایطی است که باید از داروی کورتون استفاده شود تا در نتیجه تجویز این دارو، درد شدید بیمار کاهش پیدا کند اما امروزه گاهی در نسخه‌های درمانی بسیاری از بیماری‌های معمولی مثل سرماخوردگی هم داروی کورتون مشاهده می‌شود.

کورتون، نوعی چربی است که در بدن انسان هم تولید می‌شود و به محض احساس درد در بدن ترشح می‌شود، اما نوع مصنوعی کورتون که به صورت دارو تولید می‌شود، در مواقعی به کار می‌رود که بدن نیاز به کورتون بیشتری برای مهار درد جسمی دارد.

اما مشکل کار اینجاست که گاه پزشکان صرفا برای رضایت بیمار به تجویز این داروها اقدام می‌کنند.

دکتر محسن مصلحی، دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح می‌دهد: کورتون به این دلیل که احساس بهبودی فوری در بیمار ایجاد می‌کند، از سوی بسیاری از پزشکان تجویز می‌شود. در واقع، برخی پزشکان برای این‌که بیمار حس بهبود سریع‌تری داشته باشد، این داروها را تجویز می‌کنند تا بیماران از فرآیند درمان راضی باشند.

تنوع دارویی کم است

عوامل بسیار زیادی را می‌توان نام برد که چرا مصرف داروهای حاوی کورتون در کشور، روند صعودی به خود گرفته است، اما فرامرز اختراعی، رئیس سندیکای مواد اولیه دارویی کشور در گفت‌وگو با جام‌جم، معتقد است که هنوز جایگزین خوبی برای داروی کورتون در کشور وجود ندارد و بسیاری از پزشکان مجبور هستند که از این دارو استفاده کنند. اختراعی بر این باور است که در بازار دارویی کشور، مشابه چندانی برای داروی کورتون وجود ندارد.

دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور هم ضمن تائید این موضوع، خاطر نشان می‌کند: تنوع و دسترسی دارویی در کشور ما نسبت به برخی کشورهای توسعه‌یافته، پایین‌تر است و همین موضوع هم موجب شده است که تجویز این دارو سهم زیادی در فرآیند درمان داشته باشد.

عوارض ریز و درشت داروی کورتون

تقریبا هیچ دارویی را نمی‌توان پیدا کرد که عوارض جانبی نداشته باشد و به همین دلیل، پزشکان و داروسازان همواره تلاش می‌کنند که عوارض جانبی داروها را به حداقل ممکن برسانند.

داروی کورتون نیز از این قاعده مستثنا نیست و در بلند مدت، عوارض زیادی روی بیمار بر جای می‌گذارد.

دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور یادآوری می‌کند: در صورتی که داروی کورتون در بلندمدت و با دز بالا مصرف شود، سیستم ایمنی بدن را دچار اختلال می‌کند، روی ساختار استخوان‌ها تاثیر منفی می‌گذارد و فرآیند رشد جسمی را با اختلال جدی مواجه می‌کند.

به گفته مصلحی، عوارض مصرف غیرمنطقی این دارو در سنین کودکی و کهنسالی بیشتر است و در بسیاری از بیماران - بخصوص بیماران مبتلا به دیابت - فرآیند درمان مشکل‌تر می‌شود.

رئیس سندیکای مواد اولیه دارویی کشور هم هشدار می‌دهد که وابستگی دارویی در کورتون بالاست و بیمار خیلی زود به مصرف این دارو عادت می‌کند. همچنین پوکی استخوان هم از دیگر عوارض مصرف افراطی کورتون است البته اختراعی تصریح می‌کند که در صورت مصرف منطقی، داروی کورتون می‌تواند در فرآیند درمان بسیاری از بیماری ها، نقش موثر و مفیدی ایفا کند.

زور نظام درمان به نظام سلامت می‌چربد

سهم عمده‌ای از بودجه‌های وزارت بهداشت، به بخش درمان اختصاص پیدا می‌کند و در این میان، نظام پیشگیری و سلامت، از بودجه‌های لاغرتری برخوردار است.

درمان‌محور بودن، یکی از عمده پاشنه آشیل‌های نظام سلامت است که همین موضوع موجب شده است مصرف انواع داروها مثل کورتون در کشور افزایش پیدا کند و میل به مصرف دارو بین مردم نهادینه شده باشد.

یعنی درست است که نبود تنوع دارویی و القای حس بهبود به بیمار، از جمله مهم‌ترین دلایل تجویز داروی کورتون است، اما اگر بخواهیم این موضوع را از بعد کلان نگاه کنیم، دلیل مصرف بالای کورتون به سیاست‌های وزارت بهداشت و فرهنگ عمومی مردم برمی‌گردد.

وقتی وزارت بهداشت، درمان و تامین بودجه‌های آن را مقدم بر پیشگیری می‌داند و نهادهای فرهنگ‌ساز نیز درباره مضرات استفاده از داروها، آموزش چندانی به مردم نمی‌دهند، در نتیجه دور از ذهن نیست که روز به روز مصرف داروهایی مثل کورتون در کشور افزایش پیدا کند.

شکل‌های مختلف داروی کورتون

داروی کورتون به اشکال مختلفی در داروخانه‌ها وجود دارد و با نام‌های مختلفی برای بیماران تجویز می‌شود.

این داروها علاوه بر آمپول، به شکل قرص، اسپری و پمادهای موضعی هم توزیع می‌شود.

هیدروکورتیزون، دگزامتازون، بتامتازون، پردنیزون و متیل پردنیزولون از مهم‌ترین داروهایی است که از کورتون ساخته می‌شود.

داروی پردنیزولون که این دارو هم حاوی کورتون است، به شکل قرص در بازار موجود است.

همچنین تریامسینولون، هیدروکورتیزون و کلوبتازول هم از نام‌های رایج دیگری است که در زمره خانواده داروهای حاوی کورتون قرار می‌گیرد.

اسپری‌های بکلومتازون و فلوتیکازون هم حاوی کورتون است که این داروها بیشتر برای درمان بیماری آسم و حساسیت‌های فصلی استفاده می‌شود.

امین جلالوند‌ - گروه جامعه