به دنبال لیلا در جزیره مجنون

مطمئنا یکی از پیامدهای جنگ وجود افرادی است که از آنان خبری در دست نیست یا این ‌که جسد آنان به خانواده برنگشته است. خصوصا این‌ که اسلام تاکید زیادی بر تعیین تکلیف وضع افراد مفقود‌الاثر و مفقود‌الجسد دارد.

از این‌روست که تفحص به عنوان یک امر حکومتی از زمان پایان جنگ به عهده دولت گذاشته شد. البته در اینجا مفهوم عام از دولت مدنظر است و نه قوه مجریه.

براساس مصوبه شماره 570 ـ170‌/‌ش‌ع مورخ 22 مهر 70 شورای عالی امنیت ملی، کمیته جستجوی مفقودان ستادکل نیروهای مسلح، مسئول تفحص پیکرهای شهداست. این کار به چند دلیل قابل فهم صورت گرفته است. اولا کار تفحص باید به‌عهده افراد خبره و باتجربه نظامی باشد که منطقه عملیاتی و نقاط احتمالی دفن اجساد را بدانند و ضمنا در مناطق آلوده به مین یا ادوات نظامی خنثی نشده، باعث خسارت جدید نشود. در عین حال تفحص نیاز به پشتیبانی‌های لجستیکی و بعضا نظامی(برای خنثی کردن مین یا پاکسازی منطقه) دارد که سپردن کار به مجموعه زیرنظر ستاد کل نیروهای مسلح را ضروری می‌کند.

عملیات تفحص در ایران تقریبا از همان ایام جنگ تحمیلی آغاز شد. جالب است بدانید در آن روزها حتی پیکرهایی تفحص می‌شدند که به عنوان شهید گمنام شناخته و دفن می‌شدند. اما عملیات جدی تفحص از سال 1368 به دو صورت آغاز شد. نخست این‌ که نیروهای کمیته جستجوی مفقودان در داخل مرزهای ایران اقدام به جستجوی پیکر شهدا کردند و نزدیک به 50 هزار شهید را از زیر خاک خارج کردند و دوم این ‌که در جریان تفحص نیروهای عراقی در خاک خود بعضا پیکر رزمندگان ایرانی کشف می‌شد که بعدها در چارچوب مذاکره بین طرفین با اجساد عراقیان کشف شده در ایران مبادله می‌شد. با این حال با اتمام تقریبی عملیات تفحص در ایران و نیز سقوط صدام در عراق، توجه ایران متوجه عملیات تفحص در خارج از مرزهای کشور شد.

مذاکرات پیرامون عملیات تفحص در عراق از بهمن سال 1382 آغاز شد و نزدیک به هشت سال طول کشید. کارشکنی مسئولان عراق و تمایل نداشتن نیروهای ائتلاف بین‌المللی اشغال‌کننده عراق به حضور نیروهای نظامی در مناطق عملیاتی آنان بخصوص مناطق نفت‌خیز جنوب عراق باعث شد ماجرا تا زمان خروج نیروهای ائتلاف و بخصوص ایالات متحده به تاخیر بیفتد. درنهایت سال 1390 توافق سه‌جانبه با میانجیگری صلیب سرخ حاصل و عملیات تفحص در خاک عراق آغاز شد.

عملیات تفحص برون‌مرزی برای یافتن پیکر شهدایی انجام می‌شود که در عملیات‌ برون‌مرزی ایران شهید شده‌اند. دو نمونه بارز این عملیات‌، کربلای 5 و والفجر 8 بودند که از قضا تلفات زیادی هم در میان نیروهای خودی داشت. بصره، العماره، فاو و جزیره مجنون چهار قسمت از خاک عراق هستند که عملیات تفحص برای آنان برنامه‌ریزی شده و امید این است که بتوان در جریان این عملیات اثری از 7000 شهید دفاع مقدس پیدا کرد.

* منابع در دفتر روزنامه موجود است