وقتی دیابت بی‌سر و صدا می‌آید

 وقتی صحبت از ابتلا به دیابت در بیشتر افراد می‌شود، منظور دیابت نوع دو است که در این بیماری لوزالمعده نمی‌تواند به اندازه کافی انسولین تولید کند؛ انسولینی که سلول‌ها برای جذب غذا یا گلوکز به آن نیاز دارند و از آنجا که سلول‌ها نمی‌توانند قند استفاده کنند، میزان قند خون افزایش می‌یابد.

خطرناک بودن دیابت از آن روی است که افزایش قند خون پس از گذشت ده تا 15 سال، سبب وارد آمدن صدماتی به اعصاب و عروق می‌شود که به بروز بیماری‌های قلبی، عروقی، سکته قلبی، کاهش بینایی، بیماری‌های کلیوی، تخریب اعصاب پا، اختلال عصبی،‌ عفونت‌های دهان و قطع عضو منجر ‌شود. با این حال دکتر سیدحسین صمدانی‌فر، فوق‌تخصص غدد و متابولیسم معتقد است هرچه دیابت زودتر تشخیص داده شود احتمال به تعویق افتادن عوارض آن و در واقع ورود به مرحله بروز بیماری‌های ناشی از آن بیشتر می‌شود و حتی در برخی بیماران می‌شود دیابت را به طور کامل درمان کرد.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: در همه افراد بالای 45 سال، حتی اگر زمینه ژنتیک و فاکتور خطر ابتلا به دیابت را نداشته باشند، انجام آزمایش قند خون، هر سه سال یکبار ضروری است، اما انجام تست‌های غربالگری دیابت با توجه به وجود سابقه ژنتیک و زمینه ابتلای یکی از والدین یا وجود چربی و فشار خون بالا، چاقی و داشتن زندگی بی‌تحرک از سنین پایین‌تر ضروری می‌شود.

دیابت نوع دوم، بی‌صدا از راه می‌رسد

وقتی صحبت از ابتلا به دیابت و عوامل خطر آن به واسطه نداشتن رژیم غذایی مناسب و تحرک کافی و نیز ضرورت پیشگیری و چکاب‌های مرتب از نظر تشخیص میزان قند خون می‌شود، منظورمان دیابت نوع دوم است؛ چراکه در دیابت نوع اول که وابسته به انسولین است، غربالگری و پیشگیری مطرح نیست و علت ژنتیکی در این نوع دیابت هنوز ناشناخته مانده است؛ اما در دیابت نوع دوم که غیر وابسته به انسولین و رایج‌ترین نوع دیابت است، معمولا زمانی آغاز می‌شود که سلول‌های کبد و عضلات فرد به علت چاقی نسبت به انسولین مقاوم شده باشد.

دکتر صمدانی‌فر ضمن اشاره به بالا رفتن احتمال ابتلا به دیابت نوع دو در صورت وجود سابقه خانوادگی تاکید می‌کند: علاوه بر آن که چاقی و بویژه چاقی‌های شکمی و نداشتن تحرک در بروز پیش‌بینی نشده این بیماری موثر است، کسانی که فشار و چربی خون دارند یا خانم‌هایی که سابقه ابتلا به دیابت دوران بارداری دارند یا نوزادانی با وزن بالای سه کیلو و 800 گرم یا چهار کیلوگرم به دنیا می‌آورند و نیز کسانی که استرس زیادی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع دو هستند. بی‌شک دریافت داروهای خوراکی، تنظیم دقیق برنامه غذایی، برنامه ورزشی منظم و کنترل فشار خون و چربی خون در مبتلایان به دیابت نوع دو ضروری است.

اول پیشگیری؛ آنچه نباید از یاد ببرید

همیشه و درباره همه بیماری‌ها پیشگیری در مراحل اولیه بسیار موثرتر از درمان است. دیابت هم از این امر مستثنی نیست. حتی نتایج مطالعات محققان بر چند هزار نفر از کسانی که احتمال خطر ابتلا به دیابت در آنها زیاد بوده است، نشان داده که رژیم غذایی مناسب و ورزش توانسته ۵ تا ۷ درصد کاهش وزن در آنها ایجاد کند که این عامل، به نوبه خود در پیشگیری از دیابت یا به تأخیر انداختن آن عوارض موثر است، چراکه عوارض عروقی، پوستی و چشمی دیابت طی ده تا 15 سال پس از ابتلای اولیه بروز پیدا می‌کند و با اصلاح الگوی زندگی می‌توان حتی در کسانی که زمینه ژنتیک این بیماری را دارند، زمان بروز عوارض آن را به تعویق انداخت و شدت آن را نیز کنترل کرد که این امر بویژه در افراد سالخورده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

وقتی دیابت، نشانه ندارد

به گفته دکتر صمدانی‌فر بروز دیابت در سنین بالای 45سال معمولا با علایمی چون پرادراری، کاهش وزن، پرنوشی و خشکی دهان همراه نیست و صرفا از طریق غربالگری و آزمایش خون همچون چربی و فشار خون قابل تشخیص است. به این ترتیب با تشخیص بهنگام دیابت می‌توان با بهره‌گیری از درمان‌های دارویی و اصلاح تغذیه و الگوی تحرکی دیابت را کنترل  و درمان کرد.

این فوق‌تخصص غدد توضیح می‌دهد: اگر در آزمایش خون میزان قند ناشتا بالای صد باشد، غیرطبیعی تلقی می‌شود و زمانی که این میزان به بالای 125 برسد، نشان‌دهنده ابتلا به دیابت است. البته سطح قند ناشتا و غیرناشتا برای دستیابی به نتیجه قطعی در سه نوبت ارزیابی می‌شود که در صورت تائید ابتلا به دیابت، درمان دارویی و اصلاح الگوی تغذیه‌ای و تحرکی ضروری می‌شود. البته اصلاح الگوی زندگی بر مبنای اصول سلامت نه‌تنها می‌تواند جلوی ابتلا به بسیاری از بیماری را بگیرد، بلکه می‌تواند عوارض دیابت را به تعویق بیندازد یا حتی مانع بروز آن شود.

پونه شیرازی‌ / ‌گروه سلامت