قصه صعود به 4 جام‌جهانی

در میان تمام فراز و نشیب‌ها و البته موفقیت‌ها و شکست‌ها، حضور تیم ملی ایران در کوران رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی از مهم‌ترین رقابت‌های تیم ملی به شمار می‌رود. در تاریخ هفتاد و دو ساله حیات تیم ملی فوتبال، بازیکنان نسل‌های مختلف فوتبال ایران تا به حال چهار بار به رقابت‌های جام‌جهانی راه یافته‌اند که آخرین آن بیست و هشتم خرداد 1392 در اولسان رقم خورد، یعنی وقتی که تیم ملی در ورزشگاه مونسوی اولسان یک بر صفر کره جنوبی را شکست داد تا به عنوان تیم نخست گروه یک رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی آسیا ‌ـ ‌منطقه آسیا‌ ـ‌ به جام‌جهانی 2014 برزیل راه پیدا کند. اما تیم ملی فوتبال ایران در تاریخ هفتاد و دو ساله خود چگونه راه چهار بار صعود به جام‌جهانی را طی کرد؟

1‌ـ‌‌ 1978 آرژانتین

نحوه صعود به جام‌جهانی فوتبال در گذشته به اندازه اکنون نیازمند طی‌شدن روندی طولانی و دشوار بود. در دهه 70 میلادی همه تیم‌ها برای صعود به جام‌جهانی مجبور به حضور در رقابت‌های مقدماتی بودند، هرچند دیدارهای مقدماتی جام‌جهانی در آن زمان برنامه مشخصی نداشت. تیم ملی فوتبال ایران برای حضور در رقابت‌های جام‌جهانی 1978 آرژانتین در چهار بازی ابتدایی خود مقابل عربستان، سوریه، عربستان و هنگ‌کنگ به ترتیب 3 بر صفر، یک بر صفر، 2 بر صفر و 2 بر صفر به پیروزی رسید و در بازی پنجم خود با تساوی بدون گل مقابل کره جنوبی متوقف شد. تیم ملی فوتبال ایران در دیدار ششم خود یک بر صفر استرالیا را مغلوب کرد و سپس کویت را یک بر صفر از پیش رو برداشت. ایران در هشتمین دیدار مقدماتی خود باز هم مقابل کره قرار گرفت و دوباره با این تیم مساوی کرد و این بار با نتیجه 2 بر 2. هنگ‌کنگ حریف بعدی ایران بود که همانند دیدار رفت مغلوب ایران شد، البته با نتیجه 3 بر صفر. مهم‌ترین دیدار ایران مقابل استرالیا برگزار شد. در شرایطی که ایران دیدار رفت خود مقابل این تیم را با پیروزی یک بر صفر به پایان برده بود در دیدار برگشت نیز دوباره یک بر صفر به پیروزی رسید تا صعود خود را به جام‌جهانی 1978 آرژانتین مسجل کند. این دیدار در بیست و پنجم نوامبر سال 1977 میلادی در ورزشگاه آزادی تهران و در شرایطی که 90 هزار تماشاگر در ورزشگاه حضور داشتند برگزار شد و تیم سرزمین کانگوروها با یک گل مقابل ایران شکست خورد. با این نتیجه، بازی آخر ایران مقابل کویت کاملا تشریفاتی شد. با این‌که نتیجه این دیدار تاثیری در سرنوشت تیم ایران نداشت، اما ملی‌پوشان ایرانی 2 بر یک به پیروزی رسیدند. رقابت‌های جام‌جهانی یک سال بعد برگزار شد و تیم ملی فوتبال ایران که با تیم‌های ملی فوتبال هلند، اسکاتلند و پرو همگروه شده بود مقابل هلند 3 بر صفر شکست خورد، با اسکاتلند یک بر یک مساوی کرد و در بازی آخر خود مقابل پرو نیز با نتیجه 4 بر یک مغلوب شد.

2‌ـ‌ 1998 فرانسه

پس از چند دوره رکود و غیبت در رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی و البته حضور ضعیف در این رقابت‌ها، تیم ملی در سال 1997 میلادی به طور جدی در جریان رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی 98 فرانسه قرار گرفت. تیم ملی فوتبال ایران برای رسیدن به جام‌جهانی فرانسه چنان راه طولانی و دشواری را طی کرد که با گذشت 17 سال نحوه صعود این تیم به جام‌جهانی و نتایجی که در دور مقدماتی این جام‌جهانی کسب کرد هنوز هم فراموش نشده است. تیم ملی فوتبال ایران که مرحله نخست مقدماتی را با پیروزی‌های پرگلی ـ از جمله پیروزی 17 بر صفر مقابل مالدیو‌ ـ‌ پشت سر گذاشته بود در مرحله دوم مقدماتی جام‌جهانی 1998 با تیم‌های ملی فوتبال چین، کویت، عربستان و قطر همگروه شد. در حالی که تقریبا همه چیز خوب پیش می‌رفت ایران در بازی آخر خود مغلوب قطر شد؛ تیمی که در رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی هنوز هم حرفی برای گفتن ندارد. در آن بازی معروف که با اخراج بحث‌برانگیز کریم باقری هم همراه بود تقریبا همه امیدهای ایران برای صعود به جام‌جهانی از بین رفت، اما در ادامه سرنوشت ایران در بازهای پلی‌آف به گونه دیگری رقم خورد. پس از این بازی محمد مایلی‌کهن از سرمربیگری تیم ملی اخراج شد و جای خود را به وی‌یرای برزیلی داد. در حالی که دیدار با ژاپن در هنگ‌کنگ می‌توانست مجوز صعود تیم ملی را به جام‌جهانی فراهم کند سامورایی‌ها 2 بر یک به پیروزی رسیدند تا ایران آخرین شانس‌های خود را برای صعود به جام‌جهانی در دو دیدار سخت و مشکل مقابل استرالیا جستجو کند. دیدار نخست این دو تیم در تهران با تساوی یک بر یک به پایان رسید، اما در بازی دوم در شرایطی که استرالیا 2 بر صفر جلو بود و خود را در جام‌جهانی می‌دید سلسله اتفاقاتی ورق را به سود تیم ایران برگرداند. ابتدا کریم باقری یک گل به ثمر رساند و سپس خداداد عزیزی روی پاس طلایی علی دایی گل حماسه‌ساز خود را به ثمر رساند تا تیم ملی فوتبال ایران پس از 20 سال به جام‌جهانی صعود کند. در جام‌جهانی فرانسه تیم ملی فوتبال ایران با تیم‌های یوگسلاوی سابق، آمریکا و آلمان همگروه شد. این تیم در نخستین بازی خود در شرایطی که می‌توانست حداقل یک مساوی بگیرد روی یک ضربه آزاد با یک گل مغلوب یوگسلاوی سابق شد، اما در دومین دیدار خود مقابل تیم ملی فوتبال آمریکا بزرگ‌ترین و مهم‌ترین پیروزی تاریخ خود را به دست آورد. این دیدار با نتیجه 2 بر یک به نفع ایران به پایان رسید. آخرین بازی تیم ملی نیز مقابل تیم ملی آلمان برگزار شد که مردان سرزمین ژرمن 2 بر صفر به پیروزی رسیدند تا تیم ایران به کار خود در این رقابت‌ها پایان بدهد.

3‌ـ‌‌ 2006 آلمان

پس از ناکامی در راه رسیدن به جام‌جهانی 2002 کره و ژاپن، تیم ملی فوتبال ایران این بار با سرمربی کروات خود یعنی برانکو ایووانکوویچ در کوران رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی 2006 آلمان قرار گرفت. تیم ملی فوتبال ایران در مرحله نخست رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی 2006 تا آستانه حذف زودهنگام از این رقابت‌ها قرار گرفت، یعنی وقتی تیم ملی در دوحه مقابل قطر تا آستانه شکست پیش رفت، اما وحید هاشمیان با گل حیاتی‌اش تیم ملی را به مرحله دوم مقدماتی جام‌جهانی رساند. در ادامه تیم ملی فوتبال ایران در مرحله دوم مقدماتی جام‌جهانی 2006 قرار گرفت که البته مهم‌ترین حریف ایران در این مرحله تیم ملی فوتبال ژاپن بود. درحالی که یک بازی تا پایان رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی 2006 باقی مانده بود تیم ایران صعود خود به جام‌جهانی را جشن گرفت تا راحت‌ترین صعود تاریخ خود را به دست آورده باشد. با پیروزی یک بر صفر مقابل تیم ملی فوتبال بحرین که در ورزشگاه آزادی رقم خورد و محمد نصرتی نیز زننده آن گل بود مردم ایران به فاصله هشت سال از حماسه ملبورن دوباره به خیابان‌ها ریختند و جشن صعود گرفتند. اما شیرینی صعود به جام‌جهانی با عملکرد ضعیف تیم ایران در آلمان از بین رفت. تیم ایران در این رقابت‌ها ابتدا 3 بر یک مقابل مکزیک مغلوب شد و در بازی دوم خود مقابل پرتغال هم 2 بر صفر شکست خورد. این تیم در بازی آخر خود هم مقابل آنگولا به نتیجه‌ای بهتر از یک بر یک دست نیافت.

4 ـ 2014 برزیل

تیم ملی فوتبال ایران پس از جام‌جهانی 2006 آلمان یک دوره ناکامی دیگر را در راه رسیدن به جام‌جهانی پشت سر گذاشت. این تیم که می‌توانست همانند مقدماتی جام‌جهانی 2006 صعودی بی‌دردسر به جام‌جهانی داشته باشد حتی به مرحله پلی‌آف راه نیافت، اما در مقدماتی 2014 برزیل اتفاقات دیگری برای تیم ملی افتاد. تیم ایران که این بار کروش پرتغالی را سرمربی خود می‌دید در مرحله دوم مقدماتی جام‌جهانی 2014 برزیل با تیم‌های ازبکستان، لبنان، قطر و کره جنوبی همگروه شد. ایران در دور رفت این رقابت‌ها ابتدا در تاشکند مقابل ازبکستان یک بر صفر به پیروزی رسید، سپس در تهران مقابل قطر مساوی کرد؛ اما این تیم در ادامه بازی‌های گروهی خود در مرحله رفت یک شکست باورنکردنی مقابل لبنان در بیروت متحمل شد و در نهایت در تهران مقابل کره جنوبی یک بر صفر به پیروزی رسید. این تیم در آغاز دور برگشت این رقابت‌ها با شکست یک بر صفر مقابل ازبکستان کار خود را برای صعود به جام‌جهانی سخت کرد. با این شکست تقریبا همه امیدهای ایران برای صعود مستقیم به جام‌جهانی از بین رفت. در حالی که فضایی مملو از ناامیدی در فوتبال ایران به وجود آمده بود شاگردان کروش ابتدا یک پیروزی حیاتی مقابل قطر به دست آوردند و سپس لبنان را در تهران با یک پیروزی پرگل بدرقه کردند. اولسان، ایستگاه آخر شاگردان کرش در مرحله مقدماتی بود. در حالی که هر نتیجه دیگری به غیر از پیروزی می‌توانست ایران را به جایگاه سوم یعنی پلی‌آف برساند رضا قوچان‌نژاد با گلی که در دقیقه 60 وارد دروازه کره جنوبی کرد ایران را 16 امتیازی کرد و به جام‌جهانی فرستاد.

هیلدا حسینی‌خواه‌ /‌ گروه ورزش