از «سیب» بپرسید

دکتر کوروش جعفریان / متخصص تغذیه و عضو هیات علمی‌دانشگاه علوم پزشکی تهران‌

نفخ شکم معمولا به علت هضم نامناسب یا ناکافی مواد غذایی بویژه کربوهیدرات‌ها یا قندها به وجود می‌آید. این ترکیب‌ها یعنی قندها هضم نشده و در روده بزرگ تخمیر می‌شوند. این تخمیر با تولید گاز همراه است. از طرفی هضم ناکافی می‌تواند به علت کاهش یا فعالیت نداشتن برخی آنزیم‌های گوارش باشد.

از دیگر عوامل ایجاد‌کننده نفخ می‌توان به‌ تند غذا خوردن و نجویدن غذا به مقدار کافی، حرف زدن هنگام غذا خوردن و ورود هوا به معده و در نتیجه ایجاد نفخ، مصرف مواد غذایی مختلف به طور همزمان، پرخوری به شکلی که گاهی باعث ایجاد احساس خفگی در فرد شود و مصرف مواد نفاخ مانند حبوبات که حاوی قندهای دو یا سه کربنه مثل رافینوز و استاکیوز هستند، اشاره کرد. از طرفی مصرف سبزی‌ها بویژه‌ سبزی‌های خام به دلیل مقدار زیاد‌ سلولزی که دارند، مصرف غذاهای پرچرب‌، سرخ‌کردنی و مصرف نوشابه‌های گازدار نیز می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد نفخ باشد.

بیماری‌هایی همچون سندرم روده تحریک‌پذیر، کولیت عصبی، انسداد روده، دیابت و اختلالات تیروئید نیز می‌توانند با مکانیسم‌های متفاوت، نفخ ایجاد کنند. استرس و اضطراب نیز از عوامل ایجاد‌کننده نفخ است. پوشیدن لباس‌های تنگ یا پوشیدن گن‌های لاغری می‌توانند نفخ ایجاد کنند. به نظر می‌رسد ممکن است مشکل شما ناشی از یک بیماری مثلا «سندرم روده تحریک‌پذیر» باشد، هرچند این تنها یک تشخیص اولیه است اما برای تشخیص نهایی، بهتر است به متخصص گوارش مراجعه کنید و با توجه به شرح حال و معایناتی که انجام می‌دهند، تشخیص نهایی و درمان مناسب را دریافت کنید.

علت نفخ را می‌توان در چندمورد اساسی خلاصه کرد؛ نخست ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند سندرم روده تحریک‌پذیر، کولیت عصبی، مشکلات معده و... دوم، اختلال‌های روانی و استرس و اضطراب شخص و سوم مصرف مواد غذایی نفاخ.

احساس سنگینی در ناحیه معده و روده، احساس سنگینی سردل، درد در ناحیه اطراف ناف، احساس نیاز به بادگلو، احساس خفگی در موارد شدید و به طور کلی درد در ناحیه معده و روده و احساس دل‌درد و دل‌پیچه، نشانه‌های ایجاد نفخ است.

با توجه به این که سیستم روده ـ معده توسط اعصاب روده‌ای کنترل می‌شود، بنابراین وجود بیماری‌هایی مانند کولیت‌ها، سندرم روده تحریک‌پذیر و استرس‌های روانی می‌توانند روی عملکرد دستگاه گوارش اثر منفی گذاشته و نفخ ایجاد کنند. استرس و اضطراب می‌تواند روی عملکرد دستگاه گوارش اثر گذاشته و باعث اسهال یا یبوست شود. این حالت‌ها معمولا با نفخ همراه است. در شرایط یبوست حرکات روده کند شده و همین امر زمینه‌ساز نفخ معده است.

نفخ می‌تواند نشانه عفونت‌های روده‌ای باشد. رشد بیش از حد باکتری‌ها در روده و وجود برخی انگل‌های دستگاه گوارش نیز می‌توانند نفخ ایجاد کنند. وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری که عامل ایجاد زخم معده است، می‌تواند نفخ تولید کرده و باعث ایجاد معده‌دردهای خفیف و شدید شود.

یکی دیگر از عوامل ایجاد نفخ، غذا خوردن با عجله است. این شیوه غذا خوردن باعث بلع هوا شده و همین امر زمینه‌ساز بروز نفخ است. علاوه بر این که گاهی تند غذا خوردن ناشی از اضطراب و استرس است. بنابراین تجمع این دو عامل یعنی اضطراب و استرس و تند غذا خوردن باعث نفخ می‌شود.

مصرف غذاهای نفاخ مانند انواع حبوبات، بادمجان، میوه‌ها و سبزی‌های خام به دلیل فیبری که دارند، زمینه‌ساز ایجاد نفخ است.

اگر نفخ با درمان‌های خانگی درمان نشود، لازم است بیمار به متخصص داخلی ـ گوارش مراجعه کرده و علت اصلی بیماری شناخته شده و درمان آغاز شود.

اگر نگران مساله مشکل قلبی هستید، در این باره باید توضیح داد که درد قلبی منتشر شده به جناغ سینه با درد منتشر شده به جناغ سینه در اثر نفخ تفاوت‌هایی دارد. در درد قلبی، درد به سمت دست چپ منتشر شده و با تعرق همراه است، اما در نفخ این دو علامت دیده نمی‌شود.

لازم است علاوه بر مراجعه به متخصص به این نکات دقت کنید:

- آهسته غذا بخورید.

- غذا را به طور کامل بجوید.

- غذاها را بیشتر به صورت بخارپز تهیه کرده و مصرف کنید.

- خوردن میوه‌ها و سبزی‌های خام را کاهش دهید، بویژه سبزی‌هایی که فیبر زیادی دارند.

- تعداد دفعه‌های خوردن غذا را افزایش داده و به جای آن هر بار حجم کمتری غذا مصرف کنید.

- اگر دچار اضطراب و استرس هستید، حتما به روانپزشک مراجعه کنید تا مشکل برطرف شود.