حال «پزشک خانواده» خوب نیست

تقریبا محال است کسی در کشورمان با رسانه‌ها دوست باشد و چیزی از طرح پزشک خانواده نشنیده باشد. طرح پزشک خانواده، از سال 84 در کشور آغاز شد و حالا در چهار استان کشور به شکل سراسری در حال اجراست.

این طرح به شکل رسمی از حدود شش سال پیش در کشور آغاز شد و هدف از آن توزیع عادلانه درمان بین همه اقشار و کاهش پرداخت‌ها از جیب مردم است. همچنین طرح پزشک خانواده روشی موثر برای ارتقای سطح سلامت عمومی و رساندن پیام‌های بهداشتی مهم متولیان بهداشت و درمان در کشور به عموم مردم است و در غربالگری‌های عمومی نیز به کار می‌آید.

بخشی از اعتبارات این طرح سهم وزارت بهداشت و مقداری هم سهم سازمان‌های بیمه‌گر است و از آنجا که مصوبه دولت است، تامین اعتباراتش به عهده دولت است.

این طرح قرار است مشکل بیکاری پزشکان عمومی را نیز حل کند زیرا رکن اصلی‌اش این گروه از پزشکان هستند. براساس این طرح هر پزشک باید 2500 بیمار را درمان کند و به‌ازای هر نفر نیز 2100 تومان دریافت می‌کند.

طرح پزشک خانواده هم‌اکنون در استان‌های تهران، مازندران، فارس و سیستان و بلوچستان اجرایی شده و به گفته وزارت بهداشتی‌ها قرار است با اجرای کامل آن در کشور بیش از ۵۳میلیون نفر در شهرهای بالای ۲۰ هزار نفر جمعیت تحت پوشش قرار بگیرند.

با این حال گرچه برخی وزارت بهداشتی‌ها می‌گویند در آینده‌ای نزدیک به شهر ری و اسلامشهر نیز می‌رسد و حتی قرار است به زودی همه کشور را دربر بگیرد، مدتی است گفته‌های مسئولان نشان می‌دهد اوضاع پیشرفت این طرح به آن خوبی‌ها که پیشتر گفته می‌شد، نیست و با آن که وزارت بهداشت در مراحل ابتدایی اجرای آن عزمش را جزم کرده بود، اما آرام‌آرام تک‌تک مسئولان، لب به افشاگری گشوده‌اند تا دلایل اجرانشدن احتمالی‌اش را توجیه کنند.

اجرای طرح پزشک خانواده اکنون به حدی با مشکل مواجه شده است که بتازگی سید عبدالله عمادی، معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره این طرح که قرار بود کاملا رایگان باشد، در گفت‌وگو با ایسنا اعلام کرده قرار است مراجعه ماهانه بیماران به پزشک خانواده محدود شود و به این ترتیب هر بیمار ماهانه دو تا سه مرتبه بیشتر نمی‌تواند از خدمات رایگان استفاده کند.

یکی از مسئولانی که اخیرا از موانع موجود بر سر راه پزشک خانواده حرف زده است سیدحسن امامی‌رضوی، معاون درمان وزیر بهداشت است که هنوز یادش نرفته، قرار بود مجلس 6000 میلیارد تومان اعتبار برای اجرایی شدن این طرح در اختیار وزارت بهداشت بگذارد ؛ همان 6000 میلیارد تومانی که روی کاغذ باقی مانده و دست وزارت بهداشتی‌ها از آن خالی مانده است.

او در گفت‌وگو با فارس تصریح می‌کند: امروز تنها نگرانی ما بحث بودجه است که اگر تامین شود دیگر وزارت بهداشت هیچ مانعی برای اجرایی کردن طرح نخواهد داشت و دقیقا همان‌طور که رئیس‌جمهور دستور داده است طرح را دو ساله اجرایی می‌کند.

گلایه‌ها اما فقط از اتاق معاون درمان در وزارت بهداشت به گوش نمی‌رسد. حالا که قرار است طرح پزشک خانواده گسترش پیدا کند و نسخه 02 آن اجرایی شود، حرف و حدیث‌ها درباره احتمال شکست خوردنش بیشتر شده است، تا جایی که شریعتی، دبیر اجرایی پزشک خانواده در کشور، در واکنش به انتقادها به مهر می‌گوید: «اگر وقت داشتم به این نقدها پاسخ مشروح می‌دادم، ولی عجالتا بدانید در یک بند از ابلاغیه برنامه ۰۲ توسط دولت، اجازه تصحیح این نسخه و ابلاغ همزمان آن به ستاد اجرایی پزشک خانواده داده شده است و می‌توان تمام نواقص برنامه را از این طریق رفع کرد، کما این‌که تاکنون در برخی موارد اصلاحاتی در نسخه اولیه انجام شده است.»

گره اصلی این جریان را شریعتی در حرف‌هایش رو می‌کند و پرده‌پوشی را کنار می‌گذارد تا به مردم اعلام کند که اعتبار اجرای برنامه پزشک خانواده در بودجه سال 91 دیده نشده است.

در نسخه 02 پزشک خانواده قرار است این طرح در همه شهرهای با جمعیت بالای یکصد هزار نفر اجرا شود.

گفته‌های مسئولان حکایت از آن دارد که حال طرح پزشک خانواده خوب نیست و با این حال مرضیه وحیددستجردی، وزیر بهداشت از آن دست پزشک‌هایی است که تا لحظه آخر ناامید نمی‌شوند و بر بالین بیمار بدحالشان به انتظار بهبود می‌نشینند و برایش حرف‌های امیدوارکننده می‌زنند.

دستجردی هنوز هم امیدوار است و حتی انتقادهایش را هم با زبانی نرم و ملایم بیان می‌کند، اما به هر حال پشت همه این توصیه‌های ملایم، هشدارهای جدی پنهان شده است. برای مثال وقتی وزیر بهداشت می‌گوید: «نمی‌گذاریم چراغ پزشک خانواده کم‌سو شود» یعنی شرایطی پیش آمده است که او را نگران کم‌سو شدن این چراغ کرده یا وقتی می‌گوید: «۸۰۰ تا ۹۰۰ میلیارد تومان بودجه جهت تحت پوشش قرار دادن شهرهای کشور نیاز است که امیدواریم معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری این بودجه را در اختیار سازمان‌های بیمه‌گر قرار دهد» یعنی هنوز این معاونت بودجه را به سازمان‌های‌های بیمه‌گر نداده است.

همه پزشکان اما لحن ملایم دستجردی را ندارند، برای مثال عابد فتاحی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس رک و بی پرده گفته است در شرایط کنونی امیدی به آینده این طرح ندارد و حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز بارها و بارها اعلام کرده است که هرچند طرح پزشک خانواده جزو اولویت‌های نظام سلامت کشور بوده، اما نبود اعتبارات در حوزه سلامت، مانع اجرایی شدن طرح پزشک خانواده شده است.

از سوی دیگر با آن که وزیر بهداشت می‌گوید سهم بیمه‌ها در اجرای طرح پزشک خانواده 900ـ800 میلیارد تومان است، سیدعبدالله عمادی، معاون وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی نظر دیگری دارد و در گفت‌وگو با فارس تصریح می‌کند: قرار بود هزار میلیارد تومان اعتبار به این طرح اختصاص داده شود تا بشود در شش ماه تمام کشور را تحت پوشش این طرح قرار داد، اما هنوز معاونت نظارت و راهبردی ریاست جمهوری این اعتبار را تخصیص نداده و بیمه‌ها از اعتباراتشان برای اجرای آن استفاده نمی‌کنند.

عمادی به فارس می‌گوید: به ما قول دادند که در سال 92 اعتبار مورد نیاز برای اجرای این طرح تخصیص داده شود.

تقریبا سه ماه تا پایان سال فرصت باقی مانده است و تجربه‌های پیشین از روند تخصیص اعتبار به مصوبات گویای آن است که زمستان، فصل تخصیص اعتبار نیست و احتمالا اعتباری که متولیان سلامت در کشور به دنبال آن هستند دست‌کم تا فروردین سال آینده به دستشان نمی‌رسد و طرحی که قرار است اقشار فقیر و ضعیف را از خدمات بهداشتی و درمانی برخوردار کند و از هزینه‌های غیر ضروری مردم بکاهد به این زودی‌ها قرار نیست سراسری شود.

با این حال می‌شود امیدوار بود که بخت یار وزیر بهداشتی باشد که بیش از دیگر وزرای بهداشت در دوره‌های پیشین به بهبود وضع سلامت اقشار فقیر فکر کرده است. می‌شود امیدوار بود که اعتبار مورد نیاز اجرایی شدن طرح پزشک خانواده میان تجربه‌هایی که ما از روند تخصیص اعتبار داریم یک استثنای طلایی باشد و در همین چند ماه باقیمانده به پایان سال تامین شود و دل وزارت بهداشتی‌ها را خوش کند و مردم را راضی، فقط به شرطی که مسئولان ایمان بیاورند این طرح، اولویت نظام سلامت است و به هیچ قیمتی نباید متوقف شود.

مریم یوشی‌زاده / گروه جامعه