سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
اما همین افراد اگر روزی کسی را ببینند که داروی بیماریهای روانی مصرف میکند یا درباره یکی از مشکلاتش در این زمینه حرف میزند، حتما به شیوهای متفاوت فکر و عمل میکنند؛ شاید این جملهها را بر زبان برانند که بارها شنیدهایم: «این بیماریها از بیکاری است»، «برای فرار از مسئولیت، خودت را به بیماری نزن»، «این قرصها را نخور، معتادش میشوی» و... متأسفانه چنین نگرشی میان برخی افراد جامعه وجود دارد و گاهی حتی پزشکانی که در حوزههایی غیر از روانپزشکی فعالیت دارند نیز چنین مسائلی را بیان میکنند.
شاید بتوان گفت نبود درک و شناخت صحیح بیماریها و اختلالات روانپزشکی، یکی از اساسیترین مشکلات جامعه ما است که با ارائه اطلاعات کافی، باید در مسیر حل آن حرکت کرد. به نظر میرسد یکی از گامهای مهم برای این اقدام، شناختن این گونه بیماریها از طریق تعریف صحیح آنهاست.
دکتر سامان توکلی، روانپزشک و رواندرمانگر در گفتوگو با جامجم، اختلالات روانپزشکی را چنین تعریف میکند: مشکلات اعصاب و روان یا اختلالات روانپزشکی به مسائلی اطلاق میشود که بر افکار، احساسات یا رفتار انسان تأثیر میگذارد؛ به این معنا که در چنین شرایطی افکار، احساسات یا رفتار فرد دچار اختلال شده و در نتیجه عملکردش در زمینههای مختلف شغلی، تحصیلی، خانوادگی و اجتماعی مختل میشود.
باید آگاه بود که بهطور معمول این مشکلات موجب ناراحتی فرد یا اطرافیانش نیز خواهد شد. البته این نکته را هم باید در نظر داشت که انسانها رفتار، احساسات و افکار مختلفی دارند و به همین دلیل هر تفاوتی را که یک فرد با بقیه افراد در این زمینه دارد نباید اختلال تلقی کرد.
چرا به روانپزشک مراجعه نمیکنیم؟
خیلیها از ترس اینکه مردم چه میگویند و چگونه به آنها نگاه میکنند، ترجیح میدهند یک عمر با اختلالات روانی زندگی کنند، ولی برچسب بیمار روانی به آنها زده نشود، به همین دلیل معمولا کمتر کسی را میبینیم که با مشاهده علائم این اختلالات به پزشک متخصص مراجعه کند و از او راهنمایی بخواهد.
متأسفانه در جامعه ما بسیاری از این بیماران و حتی خانوادههایشان از این برچسب رنج میبرند و یکی از دلایل مراجعهنکردن به روانپزشک یا روانشناس همین باورهاست که درباره مفهوم بیمار روانی در ذهن مردم ایجاد شده و شکل گرفته است.
جالب این است که همه ما برای درمان بیماریهای جسمی به پزشکان متخصص مراجعه میکنیم و به فکر درمان آن مشکلات هستیم، اما کمتر باور داریم در برابر اختلالات روانپزشکی هم باید به فکر درمان و حل مشکل باشیم؛ علت این دیدگاه چیست؟
دکتر توکلی با اشاره به این که مراجعهنکردن برای درمان اختلالات روانپزشکی علل متفاوتی دارد، به این سوال چنین پاسخ میدهد: آگاه نبودن و اطلاعات نادرست درباره این اختلالات موجب میشود افراد بموقع به پزشک متخصص مراجعه نکنند و درصدد درمان نباشند. باتوجه به این که در بسیاری از مواقع، اختلالات روانپزشکی بدون علائم جسمی بروز میکند، خیلیها حتی نمیدانند این حالت، مربوط به یک بیماری است و آن را به مشکلات محیطی و اتفاقاتی که در اطرافشان رخ داده یا میدهد، مربوط میدانند.
برخی افراد هم فکر میکنند بهبود چنین حالاتی فقط به خود بیمار بستگی دارد و او را تشویق میکنند برای حل این مشکل دست به کار شود. این تفکر حتی گاهی این گروه از بیماران را در دام فالگیرها، رمالها و دعانویسها گرفتار میکند؛ غافل از این که این نوع اختلالات هم مانند سایر بیماریها به کاربرد روشهای درمانی علمی و کمک گرفتن از افراد متخصص نیاز دارد. گروهی هم با وجود شناخت نسبی از بیماریهای روانپزشکی و اطلاعاتی که در این زمینه دارند، به دلیل داشتن اطلاعات نادرست یا غیردقیق از شیوههای درمانی و داروهای مربوط به این اختلالات، دوره درمان را تا پایان ادامه نمیدهند. این گروه نیز با تصوراتی اشتباه نظیر این که داروهای روانپزشکی خوابآور یا اعتیادآور است یا فرد به آنها وابسته میشود، ولی بیماریاش درمان نخواهد شد، ممکن است حتی از مراجعه به روانپزشک نیز اجتناب کنند.
نکته: هزینههای مستقیم و غیرمستقیم ناشی از درماننکردن اختلالات روانپزشکی بر خود فرد، خانواده و کل جامعه تحمیل میشود
همه اینها در حالی است که درمانهای مؤثری برای این اختلالات وجود دارد، اما بسیاری از افراد که دچار اختلالات روانپزشکی هستند برای درمان به متخصص مراجعه نمیکنند یا درمان را تا پایان ادامه نمیدهند تا انگ بیمار روانی به آنها نخورد. این افکار نادرست میان عموم مردم و حتی افراد فرهیخته و تحصیلکرده جامعه هم مشاهده میشود و یکی از مهمترین دلایل مراجعهنکردن به روانپزشکان و سایر متخصصان سلامت روان است. دکتر توکلی در این زمینه یادآور میشود: گاهی رسانهها نیز این وضع را با تمسخر و به طنز کشیدن تشدید میکنند و باعث میشوند حتی زمانیکه فرد متوجه علائم بیماری خود میشود نیز به متخصص مراجعه نکند.
هزینههای خدمات روانپزشکی؛ کم یا زیاد؟
اگر فرهنگ غلط مواجهه با بیماران دچار اختلالات روانی را کنار بگذاریم، به گروه کثیری برخواهیم خورد که میگویند از ترس هزینههای سنگین خدمات روانپزشکی و روانشناسی به این متخصصان مراجعه نمیکنند. این در حالی است که بعضی از این افراد حاضرند هزینههای چند میلیون تومانی برای خدمات زیبایی بپردازند یا حتی بیش از اینها خرج اتومبیل شخصیشان کنند. پس مشکل کجاست؟ واقعا هزینهها بالاست یا فرهنگ مراجعه به روانپزشکان و روانشناسان در کشور ما جا نیفتاده است؟
دکتر توکلی با اشاره به این که هزینههای روانپزشکی در ایران نسبت به سایر کشورهای جهان ارزانتر است، در این مورد چنین توضیح میدهد: حتی اگر تعرفه و هزینه ویزیت روانپزشکی یا جلسات رواندرمانی را در ایران با کشورهای همجوار خودمان مقایسه کنیم، میبینیم که این هزینهها در کشورهای مجاورمان چند برابر هزینه این خدمات در ایران است. البته طبیعی است هزینهای که برای این خدمات دریافت میشود با توجه به سابقه تحصیلی و کاری متخصصان متفاوت باشد که در همه مشاغل نیز این موضوع صدق میکند. اما نکتهای که بیماران باید به آن توجه داشته باشند این است که در صورت مراجعهنکردن به افراد متخصص، به احتمال زیاد مجبور خواهند شد هزینههای بسیار سنگینتری را برای درمان و رفع مشکلاتی که در اثر این اختلالات ایجاد شده، بپردازند. علاوه بر این، نباید هزینههای ناشی از افت عملکرد فرد را در نتیجه این اختلالات نادیده بگیریم؛ بنابراین مشخص میشود هزینه خدمات روانپزشکی در مقایسه با مشکلاتی که در اثر درماننکردن آن ایجاد میشود، بسیار ناچیز است. همچنین هزینههای مستقیم و غیرمستقیم ناشی از درماننکردن اختلالات روانپزشکی بر خود فرد، خانواده و بر کل جامعه تحمیل و باعث میشود در بین مشکلات مختلف سلامتی، بار ناشی از بیماریهای روانپزشکی یکی از بالاترین ردهها را داشته باشد؛ پس باید هزینههای مختلفی مانند هدر رفتن وقت، انجام ندادن وظایف به صورت دقیق و مناسب، استفاده از مرخصیهای استعلاجی متعدد و در یک کلام هدر رفتن سرمایه اصلی ما انسانها یعنی زندگی و رضایت از آن را نیز در محاسبات خود لحاظ کنیم. از سوی دیگر، بسیاری از هزینههایی که برخی افراد برای زیبایی یا مواردی از این دست میپردازند، به دلیل نداشتن اعتماد به نفس یا برخی اختلالات روانپزشکی است که شاید با مراجعه بموقع به متخصص، این مشکل حل شده و از صرف هزینههای گزاف جلوگیری شود.
این پزشک متخصص میافزاید: بیماران باید به این نکته توجه کنند که در کشور ما مراکز دولتی و دانشگاهی با حضور روانپزشکان و روانشناسان زبده در حال ارائه خدمات به مردم هستند که هزینه آنها پایینتر از مطبها یا مراکز خصوصی است. بنابراین، واقعا مشکل مالی در پرداخت هزینههای درمان نباید مانع مراجعه و درمان بیماران شود. علاوه بر این، مردم باید بدانند همه بیماران دارای اختلالات روانپزشکی نیاز به جلسات متعدد درمانی با فواصل زمانی کم ندارند و بسیاری از آنان ممکن است مانند هر بیمار دیگری نیاز به درمان دارویی و مراجعههای پیگیر با فواصل زیاد داشته باشند که در نتیجه هزینه غیرمتداولی در انتظارشان نخواهد بود.
وقتی بیمه حمایت نمیکند
با توجه به شیوع قابلتوجه این اختلالات و باری که ابتلا به این بیماریها به خود فرد، خانواده و جامعه تحمیل میکند، لازم است حمایتهای موردنیاز برای درمان افراد وجود داشته باشد. برای مثال، یکی از مشکلات خدمات رواندرمانی، چه در ایران و چه در کشورهای دیگر، این است که بیمهها پوشش مناسبی روی این درمانها ندارند و لازم است تدبیری در این زمینه اندیشیده شود تا رواندرمانیها هم تحت پوشش مناسب بیمهای قرار بگیرند. ظاهرا مسئولان مربوط در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فعالیتهایی را در این زمینه آغاز کردهاند. دکتر احمد حاجبی، رئیس اداره سلامت روان وزارت بهداشت در گفتوگو با ایسنا در خصوص تحت پوشش قرار گرفتن بیماران دچار اختلالات روانی از سوی بیمهها گفته است: هماهنگیهایی با سازمانهای بیمه انجام شده و تلاش میکنیم به توافقاتی با این سازمانها برسیم.
به گفته او سازمانهای بیمهگر خواستار تعریف دقیقی از اختلالات روانی هستند، زیرا این اختلالات تعریفی گسترده دارد و نمیتوان تنها به یک مورد بسنده کرد.
در هر صورت چه بیمهها اینگونه خدمات را پوشش بدهند یا نه، باید این موضوع را در نظر داشته باشیم که عوامل متفاوتی مانع مراجعه بموقع به متخصصان این حوزه میشود و به نظر میرسد یکی از بهترین اقدامات برای برطرف کردن این مساله، آشنایی هرچه بیشتر مردم با واقعیت این بیماریها باشد. پس تمام افراد جامعه باید بدانند بیماریهای روانی مانند سایر بیماریهاست و در این مورد جایی برای هیچ مخفیکاری و خجالتی باقی نمیماند.
نیلوفر اسعدیبیگی / جامجم
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
علی اصغر هادیزاده، رئیس انجمن دوومیدانی فدراسیون جانبازان و توانیابان در گفتوگو با «جامجم» مطرح کرد