برگ‌هایی از دفترچه خاطرات یک مارمولک

بـعد از پخش آرم برنامه وقتی لامپ استودیو روشن می‌شود لیلا صابونچی به آرامی می‌گوید: به نام خدای بزرگ و مهربون، خدای آسمان و زمین و مولایی با شادی مضاعفی انگار که از پشت میکروفن بچه‌های توی خانه را می‌بیند، می‌گوید: سلام. سلام به روی ماهتون. حالتون چطوره؟خوب هستین؟!

مهربانی موسیقی زیبایی پخش می‌کند که تداعی‌کننده دوران کودکی است. بعد صابونچی در حالی که نقش یک مورچه مادر را بازی می‌کند، می‌گوید: من یه مورچه مادرم با پنچ تا بچه. دیروز آقای خونه وقتی اومد، چند تا نون تازه هم خریده بود. از ماشین که پیاده شد بوی نون تازه توی حیاط پیچید. اما تا رسید توی خونه، چند تیکه نون روی زمین افتاد.

مشتاق (سردبیر) می‌گوید: هدف از نوشتن این داستان کوتاه بیان نکته‌های اخلاقی به زبان غیرمستقیم است. در این داستان مادر مورچه می‌خواهد به کودکان یادآوری کند هیچ وقت روی زمین نان نریزند.

مژگان مشتاق غیر از سردبیری برنامه‌های رادیو، نویسنده و مترجم نیز هست. حس و حال او از تهیه برنامه‌های کودک مثل حس و حال کودکان در عید است و او در این خصوص می‌گوید: کار برای کودک لذتبخش است و آدمی حس می‌کند شنیده می‌شود.

مشتاق که قبل از برنامه «صد دانه یاقوت» جنگ «قطار قطار ستاره» را نویسندگی و سردبیری می‌کرد، می‌گوید: در رادیو دوست داشتم کارفرامرزی هم داشته و با کودکان ایرانی خارج از کشور ارتباط داشته باشم، برای همین این برنامه‌ها را در راستای اشاعه فرهنگ ایرانی طراحی کردم.

او با اشاره به بخش‌های مختلف برنامه می‌گوید: بخش زبان فارسی را دوست دارم. اسامی و کلمات اصیل ایرانی معرفی می‌شود. حتی می‌گوییم این کلمه از چند بخش و حرف تشکیل شده است.

در بخش خیال من برای کودکان این فضا را فراهم می‌کنیم که فکر کنند دوست داشتند چه چیزی باشند. در این بخش نازنین گودرزوند، مهسا مشتاق، پری بابایی و مرتضی میرزایی من را در نوشتن همراهی می‌کنند. از دفترچه خاطرات یک مارمولک، بخش دیگری از برنامه است که بچه‌ها خودشان را جای مارمولک می‌گذارند و از آرزوها و تخیلات خود صحبت می‌کنند.

در آیا می‌دانید، اطلاعات جامع و مختصری در مورد حیوانات به کودکان داده می‌شود. از لی‌لی بپرس، بخش جذابی در راستای آشنایی کودکان با اجزای حیوانات است، به‌ طور مثا​ل حیوانی مثل فیل به برنامه زنگ می‌زند و می‌گوید من با خرطومم آب بازی کردم. با همین جملات ساده و کوتاه کودک متوجه می‌شود خرطوم یکی از اجزای بدن فیل است. شغل مامان، شغل بابا و نیایش از دیگر بخش‌های برنامه هستند.

مریم نشیبا قصه‌گوی برنامه «قاصدک» کسی که سال‌ها پیش جغرافیا تدریس کرده و در رادیو قصه‌گویی می‌کند: آن زمان برای بچه‌های ریاضی و تجربی درس جغرافیا فقط به عنوان یک درس فرعی تدریس می‌شد، اما من چنان بخش‌های مختلف ایران و اماکن کشورهای دیگر را برایشان توضیح می‌دادم که آنها با علاقه درس را گوش می‌دادند.

هر وقت دوستی به کشوری می‌رفت تمام جزئیات را از آنها می‌پرسیدم تا بهتر بتوانم برای بچه‌ها تدریس کنم. بچه‌ها فکر می‌کردند من به همه کشورها سفر کرده‌ام که این‌گونه برایشان توضیح می‌دهم. همیشه بالاترین قبولی را داشتم. گویش من برای تدریس جغرافیا قصه‌گویی بود. خیلی از بچه‌ها هم پس از تدریس من علاقه‌مند شدند تا در دانشگاه رشته جغرافیا بخوانند.

او قصه را زیباترین راه برای انتقال فرهنگ به بچه‌ها می‌داند و می‌گوید: حتی با قصه می‌توان بچه‌ها را درست تربیت کرد و به آنها راه و روش درست زندگی​کردن را آموخت؛ چون قصه‌گویی رجعت به پاکی‌ها و دوران خلوص کودکی است.

شاید باورتان نشود من وقتی پای تلویزیون می‌نشینم بیشتر دوست دارم کارتون ببینم. چون معتقدم رجعت به فطرت پاکی‌هاست. ما در مسیر زندگی دچار روزمرگی شده‌ایم و دیدن کارتون می‌تواند خاطرات و عطر و بوی کودکی را زنده کند. در کارتون همیشه صداقت وجود دارد. به یاد دارم وقتی کارتون «مهاجران» را می‌دیدم کارهای لوسیمی برایم جذابیت زیادی داشت.

بخشی (صدابردار) از مهربانی می‌پرسد که چندمین برنامه را ضبط می‌کند؟ مهربانی از بازیگران می‌خواهد قدری استراحت کرده تا ضبط برنامه بعدی را شروع کنند.

در فرصتی که به دست می‌آید لیلا صابونچی، گوینده ـ بازیگر صد​دانه یاقوت با مدرک کارشناسی جامعه‌شناسی که از هشت سالگی کار هنری خود را در رادیو زیر نظر خانم وکیلی با برنامه «بچه‌های انقلاب» شروع کرده، می‌گوید: علاوه بر گویندگی کار بازیگری هم انجام می‌دهم و می‌توانم تیپ‌های مختلفی مثل کودک (پسر و دختر)، پیرزن و فانتزی اجرا کنم. همچنین در بعضی برنامه‌ها مثل همین برنامه صد دانه یاقوت علاوه بر کار اجرا همزمان بازیگری هم کنم.

او با اشاره به تفاوت‌های کار بازیگری از اجرا ادامه می‌دهد: در کار اجرا خودم هستم، ولی در بازیگری باید حتما نقش تعیین شده را بازی کنم.

وقتی از صابونچی درخصوص لحن و بیانش در برنامه می‌پرسم، می‌گوید: چون صد دانه یاقوت برای کودکانی که خارج از کشور زندگی می‌کنند تهیه می‌شود، باید لحنم مهربان و آرام باشد، هرچند من حس خوبی برای برقراری ارتباط با همین بچه‌ها دارم و در زمان برنامه برایشان از خبرهای ایران می‌گویم و درخصوص شهرهای مختلف آن صحبت می‌کنم که احساس غربت نکنند و فکر کنند در ایران زندگی می‌کنند. می‌دانم بچه‌ها و بزرگ‌ترهایشان چقدر دلتنگ ایران و خانواده‌هایشان هستند، بنابراین سعی می‌کنم خودم را جای آنها بگذارم و کاری کنم که این دلتنگی کمتر شود، شاد شوند و روحیه‌شان عوض شود.

او ادامه می‌دهد: در برنامه تاکید می‌کنم دل ما هم برای شما تنگ شده و لحظه‌شماری می‌کنیم که شما هم به ایران برگردید و به شهرهای مختلف آن سر بزنید و آثار فرهنگی را ببینید. ضمن این‌که در صحبت‌هایم می‌گویم ایران فرهنگ کهنی دارد که ما به داشتن آن افتخار می‌کنیم و به یادشان می‌اندازم که باید به غرور و تعصب کشورمان افتخار کنند. همچنین چون برنامه از بخش‌های مختلفی چون قصه، خواندن شعر، خاطرات و آشنایی با زبان فارسی تشکیل شده، باید به گونه‌ای باشد که به کودک آرامش دهد و او را جذب قصه کند که خوشبختانه با قلم توانمند خانم مشتاق، نویسنده عزیز صد دانه یاقوت براحتی می‌توانم با بچه‌ها ارتباط برقرار کنم. من عاشق بچه‌ها هستم، چون گل‌های قشنگی هستند که در دنیای آنها فقط راستی، پاکی و مهربانی وجود دارد و به همین علت سعی می‌کنم آنچه را در توان دارم در اجرای برنامه به کار گیرم.

او تصریح می‌کند: همه ما در تیم برنامه صد دانه یاقوت بسیار خوب با بچه‌ها ارتباط برقرار می‌کنیم و کار برای کودک را دوست داریم. به هر حال، کار با کودکان سخت و شیرین است. اگر کسی صبور نباشد شاید نتواند کار کودک انجام دهد.

ناصر مهربانی که به مدت 20 سال در رادیو به عنوان سردبیر و تهیه‌کننده مشغول به کار است و هم‌اکنون در رادیو صدای آشنا برنامه‌های «صبح تازه، آفتاب نو»، «طلوع زندگی» و «من ایران را دوست دارم» را تهیه می‌کند، درخصوص استفاده از موسیقی در برنامه می‌گوید: «بخش اعظم موسیقی‌هایی که در برنامه پخش می‌شود، موسیقی اصیل ایرانی است. حتی سعی می‌شود از ترانه‌ها و تصنیف‌هایی که رنگ و بوی ایرانی دارد استفاده شود و چون خیلی از مخاطبان ما از استان‌های مختلف ایران هستند از موسیقی‌های محلی کودکانه نیز در دل برنامه استفاده می‌کنیم.

انتقال حس شادی به کودکان

اکبر مولایی که فعالیتش را با رادیو آشنا در سال 85 شروع کرده و در حال حاضر در شبکه‌های مختلف رادیویی به عنوان مجری ـ بازیگر ادامه می‌دهد درخصوص حس و حال اجرای این برنامه برای بچه‌هایی که خارج از کشور زندگی می‌کنند، می‌گوید: وقتی در استودیوی ضبط برنامه هستم تا حدودی به یاد دوران کودکی خودم می‌افتم. اجرای صد دانه یاقوت تداعی‌کننده دوران کودکی، دوران سادگی، صفا و صمیمیتی است که زود از این دنیای صاف و بی‌غل و غش فاصله گرفتیم.

او ادامه می‌دهد: هیچ وقت دوست نداشتم دلتنگی بچه‌ها را ببینم، بنابراین با لحنی آرام و بیانی صادق سعی دارم انتقال‌دهنده حس شادی به خانه دل آنها باشم تا این کودکان احساس غربت نکنند.

مولایی درخصوص لحن و بیانش در اجرای برنامه صد دانه یاقوت می‌گوید: سعی می‌کنم تا حد امکان از تصنعی بودن دوری کنم. همچنین در مرحله اول از کاراکتری که اجرا می‌کنم، لذت ببرم. در این صورت مخاطبم با من احساس صمیمیت می‌کند و من راحت‌تر می‌توانم موضوعات و مسائل را در میان بگذارم.

او که سابقه کار در زمینه تئاتر و بازیگری رادیو دارد، معتقد است: برقراری ارتباط با کودکان سخت‌تر از بقیه سنین است. برای همین با لحنی آرام و مهربان و همراه با نشاط و شادی با بچه‌ها ارتباط برقرار می‌کنم تا کودکانی که خارج از ایران زندگی می‌کنند و دوست دارند از ایران بیشتر بشنوند و بدانند با برنامه همراه شوند؛ هرچند می‌دانم آنها در غربت هستند، بنابراین سعی دارم آنها را با آداب و رسوم و فرهنگ حاکم بر ایران بیشتر آشنا کنم. (جام جم - ضمیمه قاب کوچک)