ظرفیت تحصیلات تکمیلی افزایش می‌یابد

ارائه مجوز به مراکز توانمند در جذب دانشجویان تحصیلات تکمیلی و جذب استادان در مراکز آموزشی مجوزدار 2 راهکاری است که دیروز حسین نادری‌منش، معاون آموزشی وزارت علوم برای عملی کردن «مهم‌ترین» برنامه وزارت علوم در سال 91 به آنها متوسل شده است.

مساله افزایش تقاضا برای ادامه تحصیل در مقطع تحصیلات تکمیلی، به واسطه سیاست افزایش ظرفیت مقاطع پایین‌تر در سال‌های گذشته، نکته‌ای است که نادری منش نیز آن را تایید کرد. او شرایط به وجود آمده را این گونه تشریح کرد: در مقاطع کاردانی و کارشناسی طی ظرفیت‌سازی‌های صورت گرفته صندلی‌های خالی ایجاد شده است، اما بیشترین فشار و نیاز در افزایش ظرفیت، به مقاطع تحصیلات تکمیلی وارد می‌شود.

یکی از مثال‌هایی که او آن را برای تشریح وضعیت دستمایه قرار داد، ماجرای آمار دور از انتظار داوطلبان ورود به مقطع دکتری در سال گذشته بود. قطعی‌ترین گمانه‌زنی‌ها نشان می‌داد تنها 70 هزار نفر در نخستین آزمون جامع دکتری در کشور شرکت می‌‌کنند، اما پس از پایان ثبت‌نام مشخص شد 130 هزار نفر به عنوان داوطلب در کنکور سال گذشته دکتری شرکت کردند که از این تعداد تنها 8 هزار نفر توانستند به این مقطع راه پیدا کنند. البته وزارت علوم امسال این ظرفیت را به 10‌هزار نفر می‌رساند.

آماری که معاون آموزشی وزارت علوم ارائه می‌دهد به این معناست که در حال حاضر از هر 16‌نفر متقاضی تحصیل در مقطع دکتری، فقط یک نفر پذیرش می‌شود، البته آمارها در حوزه کارشناسی ارشد نیز امیدوارکننده نیست و بر اساس گفته‌های این مسوول در مقطع کارشناسی ارشد از هر 10 نفر متقاضی تحصیلات تکمیلی تنها یک نفر شانس ادامه تحصیل پیدا می‌کند.

نادری‌منش همچنین از آیین‌نامه‌هایی خبر داد که وزارت علوم برای افزایش ظرفیت پذیرش‌شدگان در مقطع دکتری در نظر دارد و در پاسخ به خبرنگاری درباره جزئیات این آیین‌نامه‌ها اعلام کرد: زمستان سال گذشته کمیته‌ای در زمینه افزایش ظرفیت آزمون دکتری با حضور کارشناسان این حوزه تشکیل شد تا بررسی شود که چگونه می‌توان از حداکثر ظرفیت دانشگاه‌ها با حفظ کیفیت برای افزایش جمعیت دانشجوی دکتری استفاده کرد که در این زمینه تصمیم‌گیری‌هایی شده و جزئیات آن اعلام خواهد شد.

اگر چه از گفته‌های نادری‌منش می‌شود نظر مثبت مسوولان وزارت علوم را برای سهولت تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری استنباط کرد، برخی کارشناسان به این برنامه با دیده تردید می‌نگرند و چشم‌انداز آن را در هوایی مه‌آلود رصد می‌کنند.

آتنا حمیدی، مشاور تحصیلی در یکی از مراکز آموزشی آمادگی برای ادامه تحصیل در مقطع فراگیر پیام نور، درباره دلیل نگرانی‌اش از این تصمیم توضیح می‌دهد: افزایش مراکز غیرانتفاعی برای آموزش دانشجویان در مقطع تحصیلات تکمیلی اگر چه در ظاهر اقدامی مثبت به نظر می‌رسد، اما وزارت علوم پیشتر ثابت کرده است، توانایی نظارت کامل بر این مراکز را ندارد.

این مشاور تحصیلی درباره ضعف وزارت علوم در نظارت بر مراکز غیرانتفاعی آموزش عالی توضیح می‌دهد: حتی در حال حاضر هم این وزارتخانه نظارت چندانی بر عملکرد موسسات غیرانتفاعی آموزش عالی که شمارشان هم چندان زیاد نیست، ندارد، به طوری که بسیاری از این موسسات واحدهای درسی را ناقص ارائه می‌دهند، برخی از آنها به دلیل کیفیت نامناسب با کاهش شمار دانشجو روبه‌رو شده‌اند و در آستانه ورشکستگی قرار گرفته‌اند و گروهی، انواع دیگری از تخلفات را دارند.

همچنین کارشناسی از وزارت علوم که مایل نیست نامش فاش شود در تحلیلی 2 راهکار ارائه شده از سوی معاون آموزشی این وزارتخانه می‌گوید: این راه‌ها گرچه برای ظرفیت سازی در تحصیلات تکمیلی لازم است اما کافی نیست و مسوولان باید به مسائل دیگری نیز توجه داشته باشند . برای مثال آیا آنها توانایی ارائه انواع امکانات به این دانشجویان را دارند؟

پرسش این کارشناس، پرسشی تاکیدی است که خودش به آن پاسخ می‌دهد: حتی اگر همین حالا هم به یکی از دانشگاه‌های معتبر کشور سر بزنید و از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری درباره وضعیت‌شان بپرسید متوجه می‌شوید بسیاری از آنها از تسهیلاتی همچون فضای مناسب آموزشی، کمبود آزمایشگاه‌های تخصصی و پژوهانه (هزینه‌ای که به دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی به منظور پژوهش داده می‌شود) محروم هستند.

این نکته را هم باید در نظر داشت که معاون آموزشی وزارت علوم می‌گوید پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها تحمیلی نیست و فقط به دلیل احترام به ثبت‌نام‌کنندگان، باید سازوکاری طراحی شود تا دانشجو و دانشگاه هیچ‌کدام ضرر نکنند و این یعنی برخی دانشگاه‌ها می‌توانند با وجود اصرار وزارت علوم بر افزایش پذیرش دانشجو در مقطع تحصیلات تکمیلی، از قبول دانشجویان طفره بروند.

از گمانه‌زنی‌ها درباره تصمیم وزارت علوم برای افزایش ظرفیت که بگذریم، معاون آموزشی این وزارتخانه دیروز در نشست خبری‌اش خبرهای دیگری نیز برای خبرنگاران داشت.نادری‌منش در بخشی از سخنان خود به آماده‌سازی و تهیه سند آمایش آموزش عالی اشاره کرد و گفت: این سند حاصل 2 سال مطالعات میدانی و ملی این وزارتخانه است و امیدواریم در سال جاری عملیاتی شود.

سند آمایش آموزش عالی که نادری‌منش به آن اشاره می‌کند همان سندی است که سیاست‌ها و برنامه‌های کلی وزارت علوم را در کشور تعیین می‌کند. این مسوول درباره بازنگری رشته‌های علوم انسانی نیز توضیح داد: کار بازنگری این رشته‌ها در سال جاری با همکاری شورای تحول علوم انسانی در قالب 14 کارگروه و با همکاری وزارت علوم پیگیری و از مهرماه امسال بخشی از موارد این بازنگری ابلاغ می‌شود.

مریم یوشی‌زاده / گروه جامعه