بازدید از بلندترین سد ایران

سد بختیاری به عنوان بلندترین سد دو قوسی ایران در میان دو کوه از رشته کوههای زاگرس در استان لرستان قرار است ساخته شود. محل احداث این سد در بکرترین نقطه این استان جایی که هیچ سکونت گاهی قرار ندارد می باشد.

در حال حاضر با توجه به اینکه راه دسترسی به سد بختیاری تنها از طریق راه آهن ممکن است عملیات اجرایی راه دسترسی از سمت خرم آباد به محل پروژه در دست اجرا است که با سرعت خوبی در حال پیش روی است.

در محل ساخت بلندترین سد دنیا رودخانه خروشان سزار و بختیاری در تلاقی گردنه های سخت گذر و کوهستانی این منطقه به هم پیوند می خورند که این صحنه با صدای خروش رودخانه هایی که خود را به صخره های سخت منطقه می کوبند یکی از جلوه های زیبای طبیعت زاگرس به عنوان مهد نعمات الهی را آفریده است.

نگاهی به پروژه عظیم سد و نیروگاه بختیاری

ساختگاه سد و نیروگاه بختیاری در بخش سفلای رودخانه بختیاری در استان لرستان و در بخش جنوب غربی ایران در دامنه‌های جنوب غربی کو‌های زاگرس چین خورده و در ناحیه‌ای به طول شرقی 48 درجه و 46 دقیقه و 50 ثانیه و عرض شمالی 32 درجه و 57 دقیقه و 41 ثانیه و در شمال غرب ایستگاه تنگ پنج (هشتمین ایستگاه حد فاصل اندیمشک - دورود) در مسیر راه آهن تهران - اهواز، بر روی رودخانه بختیاری واقع شده است.

همچنین ساختگاه سد بختیاری به فاصله مستقیم حدود 50 کیلومتری بالادست سد دز و پنج کیلومتر بالادست تقاطع رودخانه‌های سزار- بختیاری قرار گرفته است.

رودخانه بختیاری یکی از دو سرشاخه اصلی رودخانه دز می‌باشد که از ارتفاعات جنوبی اشترانکوه سرچشمه می‌گیرد و در نزدیکی ایستگاه تنگ پنج به رودخانه سزار می‌پیوندد و رود دز را تشکیل می دهد.

فاصله هوایی سد بختیاری تا سد دز در حدود 50 کیلومتر است و بستر این سد اساسا از سنگ آهک سیلیسی تشکیل شده است.

10 سال مطالعات برای ساخت سد

آغاز مطالعات ارزیابی پتانسیل برقابی در حوزه رودخانه دز به عنوان دومین منبع تولید انرژی آبی کشور به اواخر دهه 30 باز می گردد. در پی مطالعات یاد شده سد و نیروگاه دز با ظرفیت 520 مگا وات به اجرا درآمد و در سال 1344 بهره برداری از آن انجام شد.

در چارچوب مطالعات مرحله شناخت پتانسیل تولید انرژی برقابی بر روی رودخانه بختیاری که توسط شرکت مشاور مهاب قدس از سال 1371 شروع شد، چهار ساختگاه الکلن، لیرو، زالکی و بختیاری با توجه به ویژگی های فنی و اقتصادی برای انجام ادامه مطالعات در مرحله اول انتخاب شد.

مطالعات مرحله اول طرح بختیاری از سال 1375 تا 1379 توسط مشاور مهاب قدس انجام گرفت.

از سال 1382 مطالعات ژئوتکنیک و آزمایشهای بر جای مکانیک سنگ آغاز و همزمان اقدام به احداث بخشی از راههای دسترسی داخلی شد.

در سال 1384 بازنگری مطالعات مرحله اول و انجام مطالعات مرحله دوم و تهیه اسناد مناقصه به مشارکت مشاورین طرح بختیاری واگذار و مسئولیت بازنگری فنی طرح نیز به عهده شرکتهای الکتریک دو فرانس و کوینه بلیه فرانسه داده شد.

اهداف اجرای پروژه سد و نیروگاه بختیاری

- افزایش 1500 مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور در زمان های اوج مصرف

- تولید3000 گیگاوات ساعت انرژی برقابی در سال

- جلوگیری از ورود رسوبات رودخانه بختیاری به مخزن سد دز و در نتیجه افزایش عمر مفید بهره برداری از سد و نیروگاه دز

- افزایش حجم آب قابل تنظیم در حوزه رودخانه دز و امکان مدیریت بهینه منابع آب به منظور افزایش سطح زیر کشت اراضی پایین دست

- کنترل سیلاب های مخرب فصلی

خانه هیچ کس زیر آب نمی رود

مساحت حوضه آبریز در محل ساختگاه سد بختیاری در حدود 6388 کیلومترمربع و میانگین ارتفاع حوضه از سطح دریا 2212 متر می‌باشد.

دبی متوسط سالانه رودخانه بختیاری در محل سد بر اساس یک دوره آماری 60 ساله معادل 144.6 مترمکعب بر ثانیه و متوسط بارش سالانه در حدود 1117 میلی‌متر می‌باشد. شیب متوسط رودخانه بختیاری طی مسیر حدود 35 درجه است.

از جمله ویژه گی های این پروژه عظیم این است که سد بختیاری بلندترین سد دو قوسی بتنی جهان با ارتفاع 315 متر محسوب می شود و از سوی دیگر بزرگترین مخزن مصنوعی ذخیره آب کشور پس از کرخه با حجمی معادل 4.8 میلیارد متر مکعب در تراز نرمال می باشد.

با احداث این سد نیازی به جابجایی ساکنین در محدوده مخزن با توجه به صعب العبور بودن منطقه نیست و با احداث و آبگیری این سد اراضی کشاورزی زیادی غرقاب نخواهد شد و هیچ روستای دائمی به زیر آب نخواهد رفت که این موضوع در استان لرستان یکی از نقاط قوتی است که مردم را از اجرای پروژه خوشحال می کند.

ظرفیت نیروگاه بختیاری در ضریب کارکرد 20 درصد است و قابلیت تولید 1500 مگاوات برق داراست. در مجموع نیروگاه بختیاری می تواند سالانه نزدیک به 3000 گیگاوات ساعت انرژی برق آبی تولید کند.

نقش قابل توجه ذخیره سازی و تنظیم آب این سد با توجه به حجم زیاد مخزن، بالا بودن شاخص‌های اقتصادی طرح در مقایسه با شاخص‌های اقتصادی سایر طرح‌های عمرانی از جمله طرح‌های برق‌آبی، کنترل سیلاب‌های فصلی و بهبود شرایط ایمنی در پایین دست سد، افزایش قابل ملاحظه ظرفیت ذخیره آب در حوضه رودخانه دز به‌منظور امکان مدیریت بهتر منابع آب و افزایش حجم آب قابل تنظیم و در نتیجه افزایش سطح زیر کشت اراضی در پائین دست، امکان تولید بهینه انرژی در زمان‌های پیک مصرف روزانه و سالیانه از دیگر ویژگیهای این پروژه است.

نقش مهم احداث این پروژه در اشتغالزایی منطقه

طرح سد و نیروگاه بختیاری در زمان اجرا با بکارگیری نیروهای بومی، تاثیر مهمی در اشتغال‌زایی منطقه خواهد داشت.

از سوی دیگر بهبود شرایط اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی در منطقه طرح، ایجاد امکان توسعه و سرمایه گذاری در محدوده طرح، بهبود سطح رفاهی زندگی اهالی، ارتقاء سطح آموزش و بهداشت و افزایش درآمد سرانه بواسطه ایجاد اشتغال در منطقه طرح و استفاده بهتر از قابلیت‌های گردشگری منطقه از دیگر مزایای این طرح است.

افزایش سهم منطقه در توسعه کشور، بهبود ارتباطات و حمل و نقل زمینی از طریق ایجاد جاده های دسترسی و افزایش ارزش افزوده خدمات درمنطقه طرح از دیگر اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اجرای این طرح ملی خواهد بود.

نسبت سود به هزینه دو برابر

مجری طرح سد بختیاری با اشاره به پایان مطالعات ایجاد سد بختیاری در استان لرستان، گفت: عملیات اجرایی سد بختیاری از سال آینده آغاز خواهد شد.

حمید رضا امینی در حاشیه بازدید از سد بختیاری در گفتگو با مهر در خرم آباد اظهار داشت: دز، کرخه و کارون در حال حاضر پر آب ترین حوزه آبریز ایران محسوب می شوند.

وی با بیان اینکه رودخانه دز از به هم آمیختن رودخانه های سزار و بختیاری متولد می شود، تصریح کرد: بعد از مطالعات انجام شده برای ساخت سد بختیاری محلی در 5 کیلومتر بالاتر از تلاقی رودخانه های سزار و بختیاری برای کار معرفی شد.

مجری طرح سد بختیاری با اشاره به مشخصات این سد بلند دنیا ، یادآور شد: این سد دارای ارتفاع 315 متر، طول تاج 434 متر و عرض پی 50 متر می باشد و در حال حاضر بلندترین سد دوقوسی دنیا محسوب می شود.

امینی هدف اصلی از ساخت این سد را تولید برق از طریق نیروگاه بختیاری ارزیابی کرد و بیان داشت: شش واحد 250 مگاواتی تولید برق در نیروگاه بختیاری پیش بینی شده است.

وی با اشاره به صرف 10 سال زمان برای مطاله این سد بزرگ، عنوان کرد: در این مدت زمان بیش از 15 هزار متر انواع گمانه زده شد و اعتباری بالغ بر 13 میلیارد تومان صرف مطالعات و عملیات اکتشافی در طول این مدت شده است.

مجری طرح سد بختیاری خاطر نشان کرد: با توجه به برآوردهای به عمل آمده پیش بینی سود به هزینه در این پروژه دو برابر است.

سد بختیاری ظرفیتی در زمینه اشتغال و گردشگری

استاندار لرستان نیز در حاشیه بازدید از پروژه سد و نیروگاه بختیاری به خبرنگار مهر این پروژه را از طرحهای مهم استان ارزیابی کرد و گفت: تکمیل این سد موجب توسعه و رونق کشاورزی منطقه و عامل مهمی برای جذب گردشگر و مهار سیلاب است.

سید حسین صابری با اشاره به وضعیت عملیات اجرایی این طرح، افزود: جاده دسترسی به سد بختیاری بلند ترین سد بتونی برق آبی جهان است که با ارتفاع 315 متر و حجم مخزن 4.8 میلیارد متر مکعب آب در استان در حال ساخت است.

وی با اشاره به وجود 400 متر تونل در مسیر راه دسترسی به سد بختیاری از طرف خرم آباد، یادآورد شد: عملیات حفر این تونلها از یک طرف آغاز شده است که طی هفته آینده با رفع مشکلات موجود در زمینه منابع طبیعی حفاریها از دو جبهه به طور همزمان ادامه خواهد یافت.

استاندار لرستان با مطلوب ارزیابی کردن روند پیشرفت پروژه، خاطر نشان کرد: برای اجرای راه دسترسی به سد بختیاری اعتباری بالغ بر 25 میلیارد تومان در نظر گرفته است.

صابری مدت اجرای پروژه راه دسترسی را دو سال ذکر کرد و گفت: تاکنون بخش عمده ای از مسیر راهشکافی شده و در طول مسیر نیز چند دهانه پل بزرگ وجود دارد.

وی با اشاره به اینکه مسیر جاده دسترسی حدود 85 کیلومتر است، ابراز امیدواری کرد با توجه به روند فعلی کار این جاده ظرف مدت زمان مقرر و یا شاید زودتر به بهره برداری برسد.

استاندار لرستان با تاکید بر اینکه مجوز زیست محیطی این پروژه گرفته شده است، خاطر نشان کرد: در صورت وارد آمدن خسارات به منابع طبیعی مجری طرح معادل خسارات را باید در استان و در راستای ایجاد فضای جنگلی هزینه کند.

به هر حال بازدید از پروژه سد بختیاری که بیش از 10 سال مطالعات آن زمان برده و احداث آن هنوز در ابتدای راه است زمینه ای برای آشنایی با یکی از پروژه های مهم بود که به دست توانای مهندسان ایرانی به مرحله اجرا درخواهد آمد.

مهر