لقمه‌های گمشده

ایران به‌عنوان یکی از ۴۰ کشور برتر تولیدکننده محصولات کشاورزی، سالانه حدود ۱۳۰ تا۱۳۵میلیون تن محصول کشاورزی تولید می‌کند اما ۳۰ تا ۳۵‌درصد این حجم به ضایعات تبدیل می‌شود. برآوردهای سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) نشان می‌دهد که سالانه حدود۳۵میلیون تن مواد غذایی در ایران به ضایعات تبدیل می‌شود؛ مقداری که غذای یک‌ساله ۱۵میلیون نفر را تأمین می‌کند. ارزش اقتصادی این دورریزها حدود ۱۵ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، که بیش از نیمی از درآمد نفتی کشور را تشکیل می‌دهد.در سطح خانوار، هر خانواده ایرانی سالانه۹۳ کیلوگرم مواد غذایی دور می‌ریزد، که این رقم دوبرابر میانگین جهانی است. گزارش شاخص دورریز غذای سازمان ملل سال ۲۰۲۴، سرانه دورریز در ایران را حدود ۱۳۴کیلوگرم سال اعلام کرده که عمدتا در بخش میوه و سبزیجات (۴۰درصد)، نان و برنج (۳۰درصد) و محصولات سنتی مانند خرما(۲۵درصد) متمرکز است. سال ۲۰۲۵، رئیس انجمن تغذیه ایران اعلام کرد که حجم دورریز به ۵.۹میلیون تن کاهش یافته اماارزش آن همچنان بیش از۳۰میلیارد دلاراست که معادل بودجه چندین وزارتخانه است. از نظر توزیع، ۶۱‌درصد دورریزها در خانوارها، ۲۶‌درصد در رستوران‌ها و خدمات غذایی و ۱۳‌درصد در فروشگاه‌ها رخ می‌دهد. همچنین ضایعات کشاورزی در مراحل برداشت و فرآوری ۲۵‌درصد محصولات را از بین می‌برد که می‌تواند غذای حدود ۱۰ میلیون نفر را تأمین کند. این آمارها نشان‌دهنده رتبه اول ایران در دورریز مواد غذایی در منطقه و یکی از بالاترین‌ها در جهان است. علل دورریز غذا در ایران ترکیبی از عوامل ساختاری، فرهنگی و اقتصادی است. در سطح تولید، عدم طبقه‌بندی مناسب، نبود انبارهای سردخانه‌ای و حمل‌ونقل ناکارآمد به از بین رفتن ۳۰‌درصد محصولات در مزرعه منجر‌ می‌شود. برای نمونه، میوه‌ها و سبزیجات به دلیل نبود بسته‌بندی مناسب، در میادین میوه و تره‌بار از بین می‌روند. در حوزه فرآوری نیز کمبود واحدهای تبدیلی مانند خشک‌کن‌ها یا کارگاه‌های کنسروسازی، میزان دورریز را بالا می‌برند. در سطح مصرف، ریشه فرهنگی نقش کلیدی دارد. فرهنگ پخت بیش از حد غذا منجر ‌به دورریز در مناسبت‌ها می‌شود. همچنین خرید ناگهانی و بدون برنامه‌ریزی، نگهداری نامناسب در یخچال و عدم آگاهی از تاریخ انقضا به دورریز این حجم ازغذامی‌انجامد. عوامل اقتصادی مانند تورم بالا و نوسان قیمت‌ها نیز مردم را به خرید انبوه وهدررفت تشویق می‌کند.علاوه بر این تحریم‌های بین‌المللی دسترسی به فناوری‌های مدرن کاهش ضایعات را دشوار کرده است.