«نوروز در استرآباد»

روز اول عید و ماهی کپور شکم پُر

حسین ضمیری شاعر و جویشگر فرهنگ عامه گرگان ضمن اشاره به برخی از فعالیت های پیش و حین نوروز همچون خانه تکانی و آماده‌سازی محل زندگی برای نوروز در فرهنگ گرگانی و استرآبادی، گفت: از پیش از نوروز مشاغل مختلفی چون بزازها، سفالگران، ندافان، آب حوضی‌ها، شمع ریزان، مسگران، قنادها، نوروز خوان ها و بسیاری دیگر فعال‌می‌شدند و جلوه ویژه ای را در منطقه پدید می‌آوردند. سپس به برخی از باورهای عامیانه پیش تا ایام نوروز در میان مردم منطقه گرگان و استرآباد اشاره کرد و گفت: با نگاهی به منابع در خود استرآباد در شب علفه (علفه آیینی ویژه است که در آن هم یاد و جای رفتگان سبز می‌شود و هم سنتی زنده و سبز برای زندگان و سبزی زندگی است‏) سبزی پلو با ماهی و شب بعد آن رشته پلو (بخاطر دراز شدن عمر) و نهار روز اول عید «ماهی کپور شکم پُر» می‌خوردند.
وی درباره باورهای بخت گشایی، کاروان های غیر بومی نوروزی، سفره نوروزی و بازی‌های نوروزی با توجه به منابع مکتوب نیز مطالبی را مطرح کرد و افزود: در باور عامیانه مردم منطقه اگر در چند روز اول سال در آسمان کلاغ زیاد بود معتقد بودند سالی سرد و اگر در آسمان زنبور زیاد بود باور به هوایی خوب و سالی پر برکت داشتند.
حسین ضمیری در بخش دیگری از سخنانش به برخی از باورهای عامیانه مردم استرآباد درباره سیزده بدر و خوراکی‌ها و گردگشری اشاره کرد و گفت: در فرهنگ غذایی مردم این دیار باور بود که پس از خوردن ۱۲ روز غذاها و تنقلات گرم در نوروز، لازم است با خوردن آش گزنه و کاهو طبع خورد را به تعادل برسانند.

کاشت غله و حبوب بر ۱۲ ستون خشت خام

در بخشی از این برنامه فروغ محسنی مفیدی، دانش‌آموخته ادبیات، نویسنده و جویشگر فرهنگ عامه نیز به پیشینه نوروز اشاره کرد و گفت: قدمت نوروز که اول فروردین آن را جشن می‌گیریم در تقویم سال شمسی به واسطه سال‌های کبیسه مشخص نیست اما برای آغاز آن زمان‌هایی ذکر شده است.
وی سپس با اشاره به شاهنامه و برخی کتب که در آن درباره شکل گیری نوروز مطالبی عنوان شده است، گفت: از دیر باز نوروز سه مرحله داشته است که دوره نخست آن جدایی و وداع نام داشت که از پایان زمستان و با خانه تکانی و نوروز خوانی آغاز می‌شد. دوره دوم دوره گذار بود که از سال تحویل تا روز دوازدهم را شامل می‌شد که به آداب و رسومی چون چیدمان سفره هفت سین، عیدی دادن، دید و بازدید و بازی ها اختصاص داشت.
محسنی مفیدی، افزود: دوره سوم با عنوان پیوستگی بود که مردم به طبیعت می‌رفتند و از فردای آن مردم به کار و سال جدید پیوست می‌خوردند.
وی سپس درباره پیشینه نوروزخوانی و نحوه برگزاری آن و میرنوروزی و چهره هایی چون عمونوروز و ننه سرما و نیز هفت سین مواردی را مطرح کرد و افزود: انسان اساطیری عمرجهان را ۱۲ هزار سال می‌دانست و خود را با دنیای پیرامون خود یکی می‌دانست. همچنین در دوره ساسانی پیش از نوروز بر ۱۲ ستون خشت خام در دربار ۱۲ نوع غله و حبوب سبز می‌کردند.

‌گرگان و بازی‌های نوروزی

در بخش دیگری از برنامه نیز عباسعلی صادقیان، فرهنگی بازنشسته و پیشکسوت فرهنگی، ضمن اشاره به پیشینه محله بالا کوچه و نیز فعالیت مسگرها در پیش از نوروز در گرگان، گفت: شگون برای خانواده ها معنی بخت و اقبال و خوش قدمی بود و هر خانواده ای برای خود شگونی داشتند و شگون خانه ما از سادات بود و تا آن فرد خوش‌قدم به خانه نمی‌آمد درخانه را به روی کسی باز نمی‌کردند.
وی در ادامه به صورت عملی درباره بازی‌هایی که در طول سال و نیز نوروز در منطقه همچون «مرغانه جنگی» یا «مرغانه بازی» و «لنگه بازی» انجام می‌شد مطالبی را مطرح کرد که مورد استقبال حاضران قرار گرفت.
صدیقه سیفی نیز از دیگر بانوان پیشکسوت و فعال فرهنگی گرگانی در ادامه درباره خوراکی‌های نوروزی و بانوان سمنو پز و نحوه پخت آن و آیین‌ها و باورهای عامیانه مردم منطقه مطالبی را به سمع حاضران رساند.
همچنین در این نشست فرهنگی، حاضران شاهد اجرای بقال بازی توسط حسن رستمانی و حمید نایبی، اجرای نحوه عمل آمدن حلوا اُماج از شیرینی های بومی منطقه، عروسک نوروز با اجرای فاطمه احمدی، نوروزخوانی جمعی از نوروزخوانان بومی منطقه، اجرای قطعه موسیقی به گویش گرگانی با هنرمندی حسین طاهری و اجرای سیاه بازی نوروزی با هنرمندی داوود سعیدی از هنرمندان پیشکسوت استان گلستان بودند.
ششمین نشست فرهنگی سرزمین مادری با مروری بر آیین باستانی «نوروز در استرآباد» با حضور پرشمار جمعی از اهالی فرهنگ، هنر، ادب و اقشار مختلف مردم گرگان برگزار شد.