عقب ماندگی ۹۰ درصدی در بخش مسکن

به‌طوری که همین امر سبب شد با کمبود تولید مسکن، میانگین قیمت مسکن در دولت یازدهم و دوازدهم نسبت به دولت دهم با رشدی ۷۰۰ برابری روبه‌رو شود. دولت سیزدهم نیز با وعده ساخت یک میلیون مسکن بر سر کار آمد، با این حال اما مشاهدات نشان می‌دهد طی دو سال گذشته این دولت نیز به وعده‌های خود عمل نکرده‌است به‌طوری که در بهترین حالت می‌توان گفت فقط یک‌بیستم وعده دو ساله دولت در‌خصوص نهضت‌ملی مسکن محقق شده‌است. کارشناسان معتقدند با تامین زمین، الحاق بافت جدید به شهرها و سرعت دادن به مسکن روستایی می‌توان شاهد افزایش تولید مسکن در کشور باشیم.

آخرین وضعیت نهضت‌ملی مسکن

در هفته دولت ۱۰۱ هزار و ۲۷۸ واحد مسکونی در قالب پروژه‌های نهضت‌ملی مسکن در ۳۱ استان کشور به بهره‌برداری رسید و تحویل مردم شد. با این حال بنا بر اعلام وزارت راه و شهرسازی تاکنون برای بیش از یک‌میلیون و ۸۰۰ هزار واحد نهضت‌ملی مسکن تامین زمین شده‌است.
به‌طوری که در استان‌های آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، اردبیل و زنجان در شمال غرب کشور به ترتیب ۲۴۳۹ واحد، ۲۹۳۹ واحد، ۱۸۰۶واحد و ۳۷۳۸ واحد مسکونی افتتاح شده‌است. همچنین استان‌های اصفهان، البرز، سیستان‌و‌بلوچستان، ایلام، بوشهر و تهران نیز به ترتیب ۲۷۴۰ واحد، ۱۲۱۰ واحد، ۴۵۸۸ واحد، ۴۱۵ واحد، ۱۰۶۸ واحد و ۸۷۲۸ واحد از ۱۰۱ هزار واحد مسکونی افتتاح‌ شده را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ خود اختصاص دادند.با این حال اما کارشناسان می‌گویند این تعداد مسکن عمدتا همان واحدهای موجود در طرح مسکن مهر بودند که بهره‌برداری آنها ناتمام مانده‌بود، از این‌رو نمی‌توان این میزان پروژه افتتاح شده را به نام نهضت‌ملی مسکن قلمداد کرد.
در همین خصوص هادی عباسی، معاون مسکن و ساختمان وزیر راه‌و‌شهرسازی می‌گوید: هم‌اکنون یک میلیون و ۵۱۹ هزار و ۳۵۲ واحد مسکونی در دست ساخت است که در قالب شش شیوه ساخت به پیش می‌رود. شش راهبرد وزارت راه‌وشهرسازی برای اجرای قانون جهش تولید مسکن (نهضت‌ملی مسکن) شامل: ارتقای ساخت‏وساز مسکن توسط بخش خصوصی که سالانه بین ۳۲۰ تا ۳۵۰ هزار واحد است، تحریک تقاضا در بافت‏های فرسوده، ساخت واحدهای مسکونی برای دهک‏های اول تا سوم با حداکثر حمایت دولت (نقطه کانونی طرح نهضت‌ملی مسکن)، ساخت مسکن برای دهک‏های متوسط با حمایت نسبی دولت، احداث واحدهای مسکونی روستایی و تأمین مسکن اجاره‏ای است.از بین این شش راهبرد دولت سیزدهم بیشتر بر احیای بافت‌های فرسوده تاکید زیادی کرده‌است به طوری که در این خصوص محمد آیینی، معاون وزیر راه‌وشهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: براساس آخرین اطلاعات پروانه‌های در سامانه ستاد ملی بازآفرینی شهری ثبت شده‌است در دولت سیزدهم احیای بافت‌های فرسوده از مرز ۱۴۶ هزار واحد مسکونی گذشته است.

مشکل کجاست؟

با این حال منابع آگاه می‌گویند مشکل اصلی ساخت مسکن در کشور به تامین زمین باز می‌گردد به‌طوری که چون بسیاری از زمین‌های دولتی در اختیار سازمان‌ها مختلف از جمله سازمان حفاظت از محیط‌زیست و منابع طبیعی و دیگر ارگان‌هاست آنها به‌رغم آن که در جلسات با رئیس‌جمهور قول اعطای این زمین‌ها را به پروژه نهضت‌ملی مسکن می‌دهند، لکن در عمل کاری برای پیشبرد این امر انجام نمی‌دهند.به همین دلیل به نظر می‌رسد عدم مدیریت واحد در دولت سیزدهم برای پروژه نهضت‌ملی مسکن دلیل اصلی عقب‌افتادگی این طرح بود. این در حالی است که این مدیریت واحد مهمترین ویژگی دولت دهم بود که سالانه حدود ۹۰۰ هزار واحد مسکونی در آن ساخته می‌شد.از طرف دیگر نباید از تامین منابع مالی دولت از طریق تسهیلات بانکی و آورده کم متقاضیان واحدهای نهضت‌ملی مسکن غافل شد به‌طوری که گزارش‌ها حاکی از آن است که به مثابه سایر امور تولیدی و زیرساختی کشورمان بانک‌ها در پرداخت تسهیلات به این پروژه کم‌کاری می‌کنند و از آنجا که عمده متقاضیان نهضت‌ملی مسکن از اقشار ضعیف و متوسط جامعه هستند، تامین آورده اولیه برای آنان مشکل است به‌طوری که اخیرا وزارت راه‌وشهرسازی در پیامکی به متقاضیان هشدار داده‌است که در اولین فرصت در صورت تکرار و تاخیر عدم پرداخت آورده توسط متقاضیان آنها را حذف کرده و افراد متقاضی دیگر را جایگزین آنها خواهد کرد.

به دنبال جبران هستیم

ارسلان مالکی، مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن گفت: میزان ثبت‌نام متقاضیان در طرح نهضت‌ملی مسکن و... بر وجود یک عقب‌ماندگی در بخش مسکن صحه گذاشته که برای این عقب‌ماندگی باید برنامه‌ریزی کنیم.
وی با اشاره به عقب‌ماندگی در ساخت مسکن در دولت‌های قبل، بیان کرد: واگذاری در قالب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، بازسازی سکونتگاه‌های درون بافت فرسوده، ارائه تسهیلات به افرادی که مالک زمین هستند اما برای ساخت و ساز به کمک دولت نیاز دارند، از جمله روش‌های پیش‌بینی شده در این قانون است. مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن گفت: در طراحی و تأمین زمین و مسکن کارگران صنایع، همه استانداردهای زیست‌محیطی و شهرسازی، توجیه‌های اقتصادی و مسائل فرهنگی و اجتماعی دیده شده و اصلا به این شکل نیست که سکونتگاه‌ها در کنار صنایع و در مناطق آلوده طراحی شوند؛ بلکه طراحی‌ها فاخر و در شأن مردم و با استفاده از فناوری‌های نوین ساخت و رویکرد نوین خواهدبود.

بانک‌ها دلیل عقب‌ماندگی طرح هستند

سیدمحمد مرتضوی، رئیس کانون سراسری انبوه‌سازان با بیان این‌که بانک‌ها عامل عقب‌ماندگی نهضت‌ملی مسکن هستند، گفت: بازپرداخت اقساط با سود بالا برای متقاضیان این طرح امکان‌پذیر نیست. وی همراهی نکردن بانک‌ها را یکی از عوامل عقب‌ماندگی طرح نهضت‌ملی مسکن اعلام کرد و با بیان این‌که تنها بانک مسکن تمام ظرفیت‌های خود را به پروژه مذکور وارد کرده‌است، افزود: این در حالی است که سایر بانک‌ها و موسسات مالی از پرداخت تسهیلات به طرح نهضت‌ملی مسکن خودداری می‌کنند.وی با اشاره به این‌که مدعی هستند تسهیلات را در بخش خدمات و پروژه‌های تجاری پرداخت کرده و بازپرداخت ۲۰ ساله وام نهضت‌ملی مسکن برای آنها پذیرفتنی نیست، یادآورشد: طبق آمار، بانک‌ها حدود ۶ درصد منابع خود را به بخش مسکن اختصاص داده‌اند که با الزامات قانون جهش تولید مسکن مبنی بر پرداخت ۲۰ درصد تسهیلات به نهضت‌ملی مسکن، فاصله دارد.مرتضوی با یادآوری این‌که در طرح مسکن مهر بخش قابل توجهی از واحدها توسط انبوه‌سازان ساخته شد، اضافه کرد: در این طرح تسهیلات پرداختی حدود ۷۰ درصد هزینه‌ها را پوشش می‌داد و ۳۰ درصد باقیمانده نیز از آورده متقاضیان تامین می‌شد.
 در نهضت‌ملی مسکن نیز گرچه سقف تسهیلات به ۵۵۰ میلیون تومان افزایش یافته اما باید کاهش نرخ سود آن مورد توجه قرار گیرد؛ چراکه بازپرداخت اقساط با سود ۲۳ درصد برای متقاضیان آن امکان‌پذیر نخواهدبود.رئیس کانون سراسری انبوه‌سازان با اشاره به قیمت‌گذاری دستوری نهضت‌ملی مسکن، تصریح کرد: آیا با توجه به تورم، می‌توان با قیمت پنج میلیون تومان واحدهای نهضت‌ملی مسکن را احداث کرد؟

۳ دلیل مهم

هادی بیگی‌نژاد، نماینده مردم در مجلس تصریح کرد: به عقیده من به نتیجه نرسیدن نهضت‌ملی مسکن سه دلیل عمده دارد؛ اول این‌که هنوز وزارت راه و شهرسازی نظریه منسجمی درباره تامین زمین ندارد و نمی‌دانند تجمیعی می‌خواهند بسازند یا از زمین‌های بایر استفاده کنند. در ارتباط با تامین مالی هم نظریه مشخصی وجود ندارد. سومین نکته هم این‌که آیا اساسا این آدم‌هایی که برای این کار انتخاب شده‌اند توانایی آن را دارند؟ 

کاهش التهاب مسکن

در شرایطی که مستاجران هر روز با افزایش افسارگسیخته قیمت مسکن و اجاره‌بها روبه‌رو و قیمت خرید مسکن گران‌تر از قبل می‌شود، به نظر می‌رسد دولت سیزدهم به دلیل نبود مدیریت واحد، نهضت‌ملی مسکن همچنان با مشکل تولید مسکن دست و پنجه نرم می‌کند. به طوری که گزارش‌ها حکایت از آن دارد که تعداد واحدهای ساخته شده در دولت سیزدهم به سختی به مرز ۱۰۰ هزار واحد مسکن رسیده‌است. با این تفاسیر می‌توان نتیجه گرفت که در بخش مسکن ۹۰ درصد عقب‌ماندگی داریم که این مساله نیازمند توجه و تلاش وزارت راه و شهرسازی است.

عملکرد دولت

براساس آمار بیش از شش میلیون نفر در طرح نهضت‌ملی ثبت نام کرده‌اند که با تامین زمین با اولویت توسعه افقی تاکنون عملیات اجرایی یک میلیون و ۴۷۶ هزار واحد آغاز شده‌است. بر اساس آمار ارائه شده، ۱۲۳ هزار و ۹۷۲ واحد در قالب نوسازی بافت‌های فرسوده، ۱۲۴ هزار و ۱۵۴ واحد در دست ساخت برای تامین مسکن کارکنان نیروهای مسلح، ۱۱۹ هزار و ۵۷۹ واحد ظرفیت واحد مسکونی قراردادهای منعقده برای پرداخت تسهیلات ساخت مسکن به اشخاص دارای زمین (خود مالکی) و ۲۹۵ هزار و ۳۱۹ واحد تعداد واحدهای مسکونی در دست ساخت به منظور نوسازی مسکن روستایی است. با توجه به این‌که پرداخت تسهیلات از سوی بانک‌ها به عنوان یکی از راهکارها با هدف تولید و عرضه مسکن به خصوص به دهک‌ها و اقشار محروم کشور بوده‌است، به همین منظور با دستورالعمل‌های ارائه شده و ملزم کردن بانک‌ها به پرداخت تسهیلات، تاکنون ۱۴۷ همت تسهیلات برای افزایش تولید و عرضه مسکن پرداخت شده‌است. دولت در کنار تولید مسکن در شهرها، نوسازی و بهسازی مسکن روستایی را نیز در دستور کار خود قرار داد که بر همین اساس عملیات اجرایی ۲۹۵ هزار و ۳۸۹ واحد در مناطق روستایی نیز آغاز شده‌است. از دیگر اقدامات دولت سیزدهم در حوزه مسکن می‌توان به تخصیص زمین به انبوه‌سازان اشاره کرد که به همین منظور زمین به متقاضیان واجد شرایط به صورت انبوه‌سازی به تعداد ۵۸۷ هزار و ۳۹۴ زمین تخصیص یافت. به همین منظور با هدف پرداخت تسهیلات به پروژه‌های خودمالکی، قراردادهایی با بانک‌ها منعقد شده که ۱۱۹ هزار و ۵۷۹ واحد مسکونی از این تسهیلات استفاده کرده‌اند.