نتایج تحقیقات جدید درباره اثرات گرمایش جهانی

خواب‌شبانه، قربانی‌جدید تغییر اقلیم

«وقتی بمیریم وقت کافی برای خوابیدن داریم»؛ این جمله شاید عجیب یا حتی شوک‌‎آور به نظر برسد اما درون این جمله، موضوعی مهم پنهان شده که باور عمومی به آن می‎تواند به‌شدت خطرناک باشد، آن‌هم این است که خواب مساله مهمی در زندگی ما نیست و ارزش و اهمیتش از کارهای روزمره کمتر است پس می‌‎شود کم خوابید، بد خوابید یا تا جایی که امکان دارد خواب را به‌تعویق‌انداخت.

کد خبر: ۱۴۰۹۲۶۵

نویسنده مریم ملی - گروه دانش و سلامت

این درحالی‌است که تحقیقات علمی در چند سال اخیر به‌وضوح اهمیت خواب در سلامت جسم، روان و بازدهی روزانه انسان را مشخص کرده است. جدیدترین پژوهش‌‎ها حتی از اثرات باورنکردنی گرمایش جهانی و تغییرات اقلیم بر خواب انسان خبر می‌‎دهند، اثراتی که تا پیش از این تصور می‌‎شد صرفا زندگی خرس‎‌های قطبی و پنگوئن‌‎ها را نشانه رفته و تاثیر جدی و محسوسی بر زندگی ما ندارد. براساس نتایج این تحقیقات، گرم‌شدن هوا به‌خصوص در برخی از کشورها که پیامدهای تغییر اقلیم به شکل جدی‌تری در آنها نمایان شده، باعث کاهش زمان خواب مردم شده که این مساله می‌‎تواند در بلندمدت زمینه بروز برخی بیماری‎‌ها را در افراد تقویت کند.

همزمان با انقلاب صنعتی در دهه۱۸۵۰میلادی و افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی که برای توسعه کارخانه‌‎ها و صنایع به کار می‌‎رفت، سطح دی‌اکسید‎کربن در جو کره‌زمین به‌تدریج بیشتر و بیشتر شد. این افزایش به‌آرامی تغییراتی در آب‌‎و‎هوای سیاره ما رقم زد که در چند سال اخیر بیش از همیشه احساس می‌‎شود. این تغییرات نه‌فقط در انواع گیاهان، حیوانات و ذوب‌شدن یخ‎‌های قطبی و افزایش تبخیر آب‌های سطحی تاثیرات قابل‌توجهی داشته، بلکه به نظر می‌‎رسد اثرات آن بر زندگی انسان هم آغاز شده است.

وقتی تعادل خواب به‎‌هم‌ می‎‌خورد
شهر سن‌دیگو در ایالت کالیفرنیای آمریکا در اواسط دهه‌۷۰ میلادی پاییزی بسیار گرم و بی‌‎سابقه را تجربه کرد. در حالت عادی، اقلیم این شهر سرد و خشک است اما در یکی از شب‌های پاییزی سال ۲۰۱۵/ ۱۳۹۴ این منطقه با دمای ۷.۷درجه بالاتر از میانگین سالانه خود، گرم‌‎ترین پاییز تاریخش را تجربه کرد. از آنجا که معمولا این شهر هوای مطبوعی داشت بسیاری از خانواده‌‎ها در خانه‌‎شان کولر یا تجهیزات خنک‎‌کننده نداشتند و همین مساله باعث شده بود که در گرمای آن روزها افراد زیادی دچار گرمازدگی شوند. از طرفی بسیاری از خوابگاه‎‌ها و اتاق‎‌های دانشجویی که به تجهیزات خنک‎‌کننده مجهز نبودند با مشکلات جدی روبه‌‎رو شدند. خواب دانشجویان دچار مشکل‌شده و ساعات خواب آنها به‌هم‎ریخته‌ بود. برخی از آنها به‌دلیل گرمای بی‎‌سابقه تمرکز خود را از دست داده‌ بودند و نمی‌‎توانستند به کارهای روزمره بپردازند. این موارد نشان می‌‎داد که افزایش دمای هوا در شهری که چنین گرمایی را تجربه نکرده زندگی مردم را مختل نموده و بدن افراد در حال تجربه تغییرات شدید است.

هر سال ۴۴ ساعت از خواب‌مان کم می‎‌شود
نیک اوبرادوویچ و همکارانش در مؤسسه ماکس‌پلانک در تحقیقات خود درباره اثر افزایش دما بر خواب انسان به نتایج جالبی دست‌ یافتند. آنها با مطالعه روی ۴۷هزار بزرگسال در ۶۸کشور جهان متوجه شدند که وقتی دما در شب به بالای ۱۰درجه سانتی‎‌گراد می‌‎رسد، مدت‌زمان خواب انسان تغییرات قابل‌توجهی پیدا می‎کند. برای مثال در شب‌‎هایی که دمای‌هوا به بالای ۳۰درجه سانتی‎‌گراد می‌‎رسید، مردم به‌طور متوسط حدود ۱۴دقیقه کمتر می‎‌خوابیدند. مطالعات بیشتر نشان داد که وقتی میانگین خواب افراد در بازه‌زمانی طولانی‌‎تر از یک شب(یعنی در طول ماه و سال) بررسی می‌‎شود طول زمان خواب هم به شکل محسوسی کاهش پیدا می‌‎کند. براساس این تحقیق به‌طور متوسط مردم در یک سال ۴۴ساعت کمتر می‎‌خوابند. در حقیقت با گرم‌‎ترشدن هوا در بلندمدت مردم برای استراحت شبانه خود با مشکل مواجه خواهند شد. این موضوع وقتی جدی‎تر می‌‎شود که بدانید نرخ این کم‌‎خوابی‌‎ها در جوامع کم‌‎درآمد بیشتر است.

بیماری‎‌های‌زمینه‌ای، نتیجه گرما در خواب
جالب است بدانید در بسیاری از نقاط جهان، دمای شب نسبت به دمای روز تغییرات بیشتری داشته است، به‌عبارت بهتر دما از میانگین شب‎‌های همان منطقه بیشتر شده است. برآوردهای محققان نشان می‌‎دهد اگر چنین شرایطی ادامه پیدا کند، تا سال۲۱۰۰ افراد در سراسر جهان ۵۰تا۵۸ساعت از خواب شبانه‌‎شان در طول یک‌سال کم می‌‎شود. آنچه در این میان باعث نگرانی زیاد در بین پژوهشگران شده افزایش بیشتر دما در طول شب‌هاست چون افزایش دما در زمان خواب، از حد مشخصی به بعد می‌‎تواند برای سلامت انسان خطرساز شود. اگر انسان نتواند به اندازه کافی بخوابد و خواب عمیق و باکیفیتی را تجربه کند مشکلاتی مثل بیماری‎‌های قلبی، چاقی، اختلال روان یا حتی مرگ زودرس سراغش می‎‌آید. به گفته ربکا رابینز، پزشک و مدرس دانشکده پزشکی هاروارد، فشارخون ما در طول خواب به پایین‌‎ترین حد خود در روز می‌رسد. اگر این افت فشار در حالت طبیعی رخ ندهد، احتمال افزایش فشارخون در افراد وجود دارد که می‌‎تواند به فشارخون بالا، حمله قلبی یا سکته مغزی تبدیل شود. او یادآوری می‎‌کند که غیر از اثرات این موضوع بر بدن انسان، احتمال تصادفات هم بالاتر می‌‎رود.

بهترین دما برای خواب چقدر است؟
وقتی خواب انسان کامل نباشد کم‏‌کم بسیاری از فرآیندهای طبیعی بدن انسان با اختلال مواجه می‌‎شود. اگر این کمبود خواب بیش از دو شب ادامه پیدا کند می‌‎تواند بر اندام‎‌های حیاتی بدن تاثیر بگذارد. احتمالا الان در این فکر هستید که دمای اتاق‌خواب شما چگونه است یا این‌که دمای مناسب برای خواب چه محدوده‎ای است. واقعیت این است که بهترین دما برای خواب انسان، محدوده بین ۱۷ تا ۲۰.۵درجه سانتی‌گراد است. تحقیقات اوبرادوویچ و همکارانش نشان می‌‎دهد که دمای غیرمعمول باعث تاخیر در به‌خواب‌رفتن افراد می‎‌شود و کاهش مدت‌زمان خواب در طول فصل تابستان برای افراد مسن، پرخطرترین شرایط برای انسان‎هاست. علت این موضوع هم به تنظیم دمای افراد مسن ارتباط دارد که معمولا دشوارتر از تنظیم دما در بدن جوان‌تر‎هاست.

خاورمیانه و استرالیا، اصلی‌‎ترین قربانیان گرمایش جهانی
پیش‌‎بینی این تیم تحقیقاتی نشان می‌دهد روند افزایش دما در اثر تغییرات اقلیم، بیشترین کاهش خواب را در بین مردم خاورمیانه و جنوب‌شرق آسیا و استرالیا درپی خواهد داشت. همچنین انتظار می‎‌رود تا پایان قرن بیست‎‌و‎یکم مردم در گرم‎‌ترین مناطق جهان، سالانه سه شب از خواب خود را از دست بدهند. کلتون مینور، یکی از پژوهشگران این تحقیق در دانشگاه کلمبیا می‌‎گوید: «بدن ما در طول شب سازگاری بهتری با سرما دارد. یعنی افراد در هوای سرد راحت‌تر می‏‌خوابند.» او با اشاره به این‌که تحقیقات همچنان درباره تاثیر دما در خواب انسان ادامه دارد می‎‌گوید: «درست است که حالا می‌‎دانیم دمای زیاد باعث کم‌‎خوابی و بد‎خوابی می‌‎شود اما این‌طور فکر نکنید که چون عامل این موضوع گرمایش جهانی است، هیچ کاری از دست انسان‎‌ها بر نمی‎‌آید، بلکه با چند راهکار ساده می‌‎شود برای تنظیم مدت خواب تلاش کرد. اول این‌که ۱۵ تا ۲۰ دقیقه قبل از رفتن به رختخواب، از رایانه و گوشی‌همراه استفاده نکنید و دوم این‌که تلاش کنید دمای اتاق را با کمک وسایل سرمایشی کاهش دهید و با استفاده از مراقبه به آرامش بدن و روان در هنگام خواب کمک کنید.» البته باید در نظر داشته باشیم که همه این راهکارها، روش‌‎هایی موقتی است درحالی‌که افزایش استفاده از برق و سوخت‎‌های فسیلی خود باعث گرم‌‎ترشدن زمین در بلندمدت خواهد شد، بنابراین شاید بهترین راه‌حل در مقیاس کلان بهره‎‌گیری از منابع انرژی تجدیدپذیر باشد.